Hậu quả dùng thuốc Colchicin quá liều gây ngộ độc

Là một thuốc kê đơn thường được dùng trong điều trị, dự phòng tái phát gút nhưng Colchicin lại có khoảng cách giữa mức liều điều trị và mức liều gây độc rất nhỏ, thậm chí có thể đan xen nhau từ đó dễ dẫn đến việc sử dụng quá liều. Vậy hậu quả dùng thuốc Colchicin quá liều là như thế nào và có thể phòng ngừa tình trạng này không?

Colchicin là một alkaloid được phân lập từ Colchicum autumnale (Cây bả chó, báo vũ, thu thủy tiên, huệ đất hay nghệ tây mùa thu) và Gloriosa superba (ngọt nghẹo) được sử dụng trong điều trị bệnh gút và chống viêm. Cơ chế hoạt động chính xác của vẫn chưa được lý giải hoàn toàn.

Các tác dụng của Colchicin gồm:

• Tác dụng trong điều trị gút: Colchicin được dùng làm thuốc điều trị gút do cơ chế sau đây: Colchicin có ái lực đặc biệt đối với các tế bào bạch cầu đa nhân trung tính, chúng liên kết với các tubulin – một protein cấu tạo nên vi ống thành phần của khung xương tế bào từ đó ức chế sự di chuyển của các bạch cầu. Ngoài ra, Colchicin cũng có thể làm gián đoạn sự đọng tinh thể urat trong các mô khớp, do đó cũng ngăn chặn phản ứng viêm. Tuy nhiên, thuốc Colchicin không gây ảnh hưởng lên sự đào thải axit uric qua nước tiểu, không ảnh hưởng đến độ hòa tan, nồng độ cũng như khả năng gắn với protein huyết thanh của axit uric hay urat.
• Tác dụng chống viêm không đặc hiệu và ở mức độ yếu.
• Tác dụng chống phân bào: do tác động lên lên sự biến đổi gel – sol và ức chế giai đoạn giữa và sau của quá trình phân chia tế bào đồng thời ức chế sự biến đổi thể gel và thể sol ở các tế bào đang không phân chia từ đó Colchicine cũng gây hại lên các mô đang tăng sinh khác trong cơ thể như da, lông tóc và tủy xương.

Ngoài ra, Colchicin còn làm ức chế trung tâm hô hấp, giảm thân nhiệt, co thắt mạch máu gây tăng huyết áp.

Colchicin được sử dụng phổ biến nhất trong bệnh lý gút gồm:

• Colchicin có thể được chỉ định làm thuốc điều trị gút trong cơn gút cấp hoặc đợt cấp của gút mạn với liều colchicin 1mg dùng sớm trong vòng 12 giờ đầu khởi phát bệnh và phối hợp với thuốc NSAID khác. Nhưng nếu không thể sử dụng được các NSAID bạn sẽ dùng liều Colchicin 1mg x 3 lần cho ngày đầu tiên, Colchicin 1mg x 2 lần cho ngày thứ hai và 1mg từ ngày thứ ba trở đi.
• Colchicin cũng được sử dụng để ngăn ngừa các triệu chứng của bệnh gút, dự phòng tái phát bệnh với liều Colchicin 0,5- 1,2 mg uống mỗi ngày 1-2 lần, trung bình mỗi ngày 1mg colchicin kéo dài ít nhất 6 tháng.
• Trong một số trường hợp, Colchicin còn có thể được dùng để chẩn đoán tình trạng khớp viêm có phải do gút không (nếu đáp ứng với điều trị bằng colchicin thì chứng tỏ là có tinh thể urat) với liều Colchicin 1mg x 3 lần trong 2 ngày đầu. Trên đây là liều dùng Colchicin dựa theo hướng dẫn chẩn đoán điều trị bệnh lý cơ xương khớp của bộ y tế ban hành năm 2014, tuy nhiên hiện nay đã có những cập nhật mới trong hướng điều trị bệnh gút nhằm nâng cao hiệu quả điều trị cũng như giảm các tác dụng phụ lên cơ thể người bệnh, vì vậy bạn có thể sẽ được bác sĩ sử dụng những loại thuốc và hàm lượng khác.

Colchicin điều trị viêm màng ngoài tim giúp giảm sưng và viêm ở lớp màng bọc ngoài tim.

Colchicin điều trị sốt Địa Trung Hải gia đình - một loại bệnh lý di truyền đặc trưng bởi cơn sốt tái diễn và có thể kèm theo viêm (đau và sưng) ở khớp, phổi hoặc bụng (vùng dạ dày).

Colchicin không phải là thuốc giảm đau, vì thế không nên sử dụng Colchicin để giảm đau do những nguyên nhân khác.

3.1 Quá liều Colchicin gây ngộ độc xảy ra khi nào?

Thuốc Colchicin có khoảng điều trị hẹp điều này có nghĩa là không có sự phân biệt rõ ràng giữa liều lượng không độc hại, độc hại và gây chết người. Ngộ độc Colchicin chủ yếu là do cố ý muốn tự tử. Ngộ độc thường rất nặng và tỷ lệ tử vong rất cao.

Quá liều Colchicin cấp xảy ra khi mức liều trên 0,5 mg/kg cân nặng và có thể dẫn đến tử vong. Tuy nhiên một số ít trường hợp bệnh nhân tử vong được ghi nhận ở mức liều thấp hơn chỉ 7mg. Những bệnh nhân có nguy cơ nhiễm độc đặc biệt là những người bị suy gan, suy thận, người có bệnh đường tim hoặc tiêu hóa, và bệnh nhân cao tuổi. Thuốc Colchicin đặc biệt độc với trẻ em, chỉ cần uống 1-2 viên thuốc cũng đã có thể gây ngộ độc nặng.

Quá liều Colchicine rất phức tạp và cần được bác sĩ tư vấn kịp thời. Các triệu chứng do quá liều Colchicin thường có sự chậm trễ lên đến 6 giờ trước khi thể hiện rõ ràng, và một số đặc điểm của độc tính có thể bị trì hoãn 1 tuần hoặc lâu hơn. Tất cả bệnh nhân, ngay cả khi không có các triệu chứng ban đầu, nên được chuyển đến đánh giá y tế ngay lập tức.

3.2 Quá liều Colchicin gây ngộ độc xảy ra như thế nào?

Độc tính của thuốc Colchicin do sự mở rộng cơ chế hoạt động của nó - liên kết với tubulin và phá vỡ mạng lưới vi ống. Kết quả là, các tế bào bị ảnh hưởng bị suy giảm sự lắp ráp protein, giảm nội bào và xuất bào, thay đổi hình thái tế bào, giảm nhu động của tế bào, ngừng phân bào, dẫn truyền và co bóp của tế bào tim bị gián đoạn. Đỉnh điểm của các cơ chế này dẫn đến rối loạn chức năng và suy đa cơ quan.

Colchicin không được chứng minh là có ảnh hưởng xấu đến khả năng sinh sản ở nam hay nữ. Nó đi qua nhau thai nhưng không có bằng chứng về độc tính đối với bào thai.

3.3 Hậu quả quá liều Colchicin gây ngộ độc

Ngộ độc Colchicin biểu hiện trong ba giai đoạn liên tiếp và thường chồng lên nhau:

• Giai đoạn 1: 10-24 giờ sau khi uống - giai đoạn tiêu hóa: buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng. Tiêu chảy có thể nhiều và có máu. Ngoài ra, ở một số người biểu hiện ngộ độc thuốc Colchicin còn có cảm giác nóng rát bụng, họng hoặc trên da.
• Giai đoạn 2: 24 giờ đến 7 ngày sau khi uống - rối loạn chức năng đa cơ quan: thở nhanh, rối loạn điện giải, sốc, trụy tim mạch rối loạn nhịp tim, tổn thương tủy (giảm số lượng tiểu cầu bạch cầu), tổn thương gan (tăng men gan, gan to), tổn thương thận (thiểu niệu, tiểu ra máu), và có thể tử vong do suy đa tạng tiến triển nhanh và nhiễm trùng huyết. Biểu hiện chậm trễ, suy thận hoặc gan từ trước có liên quan đến tiên lượng xấu.
• Giai đoạn 3: Sự phục hồi thường xảy ra trong vòng vài tuần sau khi uống và nói chung là sự phục hồi hoàn toàn trừ các biến chứng của bệnh cấp tính.

Khi phát hiện người sử dụng thuốc Colchicin quá liều hoặc bạn đang sử dụng thuốc Colchicin có các biểu hiện trên dừng thuốc ngay và đến cơ sở y tế để được theo dõi, xử trí phù hợp. Hiện không có thuốc giải độc Colchicin được bán trên thị trường. Chăm sóc hỗ trợ tích cực là điều trị ngộ độc Colchicin.

3.4 Làm gì để tránh các phản ứng nguy hiểm khi dùng thuốc Colchicin?

Dùng thuốc Colchicin theo đúng chỉ định của bác sĩ: tuân thủ nghiêm ngặt về cách dùng, liều lượng dùng, thời gian dùng thuốc. Không tự ý tăng liều.

Không dùng Colchicin để giảm đau trong các bệnh lý khác mà không có sự chỉ định của bác sĩ.

Không dùng chung thuốc Colchicin với người khác hoặc chia sẻ thuốc của mình cho người khác.

Ngừng dùng Colchicin ngay và đến khám bác sĩ nếu có biểu hiện buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau thượng vị, hoặc có cảm giác nóng rát ở bụng, họng, trên da... vì đây có thể là những là những dấu hiệu cảnh báo sớm của ngộ độc Colchicin.

Thông báo đầy đủ cho bác sĩ của bạn về tiền sử dị ứng Colchicin, tiền sử bệnh lý hoặc đang có các triệu chứng của bệnh lý ở đường tiêu hóa, tim mạch, gan, thận.

Hy vọng với những chia sẻ về thuốc Colchicin sẽ giúp bạn hiểu rõ và có cái nhìn tổng quan hơn trong vấn đề sử dụng thuốc.