Gãy xương, dấu hiệu gãy xương và cách điều trị

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Văn Minh - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc. Bác sĩ đã có gần 45 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Chấn thương chỉnh hình.

Gãy xương là tình trạng chấn thương nghiêm trọng cần được để ý và xử lý kịp thời. Có nhiều phương pháp điều trị gãy xương nhưng tùy vào mức độ, tính chất gãy, tuổi và tình trạng bệnh nhân để lựa chọn hình thức chữa trị phù hợp.

Gãy xương có đặc điểm gồm da, gân, cơ, dây chằng, mạch máu và thậm chí dây thần kinh có thể bị tổn thương do xương gãy gây ra.

• Gãy xương hở: Là gãy xương có kèm theo vết thương ngoài da ở ngay tại hoặc gần vị trí gãy xương. Về cơ chế thì có 2 loại là gãy hở từ ngoài vào( thường do chấn thương trực tiếp) và gãy hở từ trong ra (thường do chấn thương gián tiếp, Đầu xương gãy chọc thủng da) và có nguy cơ nhiễm trùng ổ gãy
• Gãy xương kín: Là gãy xương không kèm theo vết thương ngoài da. Xương gãy thường ở ngay tại vị trí chấn thương (với chấn thương trực tiếp), đường gãy: Gãy ngang, gãy chéo, xoắn hoặc gãy vụn thành nhiều mảnh. Phần mềm thường ít bị tổn thương hơn trường hợp gãy xương hở .
• Đường gãy
• Gãy nguyên tại vị trí: Trường hợp xương gãy vẫn nằm ở vị trí cũ, hầu như không lệch ra khỏi vị trí ban đầu (gãy xương không di lệch).
• Gãy xiên: Trường hợp chỗ gãy xảy ra tại một góc nghiêng tương đối với đường thẳng của xương.
• Gãy vụn (gãy nhiều mảnh): Trường hợp xương gãy thành nhiều mảnh
• Gãy ngang: Đường gãy gần như hoặc vuông góc với trục dọc của xương.
• Gãy 3 đoạn.

Để nhận biết gãy xương, cần chủ động theo dõi các dấu hiệu sau:

• Chú ý nghe tiếng “rắc” (“tách”) sau khi va chạm: Nếu tay, chân bạn đột nhiên có âm thanh bất thường sau khi ngã hoặc va chạm đột ngột, nhiều khả năng xương đã gãy.
• Cảm thấy đau đột ngột và dữ dội, sau đó là tê buốt do vị trí xương gãy không nhận đủ máu. Do cơ phải cố gắng nhiều hơn để cố định xương gãy nên hiện tượng co rút cũng có thể xuất hiện.
• Quan sát vết bầm tím: thường bắt đầu với màu tím/ xanh dương, vài ngày sau chuyển sang màu xanh lá cây và vàng khi máu được lưu thông trở lại. Vết bầm có thể ở ngay vị trí gãy hoặc cách chỗ gãy xương một đoạn vì máu từ các mạch máu bị vỡ sẽ di chuyển đến đó.
• Chảy máu ra ngoài nếu bạn bị gãy xương hở, khiến xương lộ và chồi ra khỏi da. Đi kèm với đó có thể là huyết áp tụt đột ngột gây sốc cho nạn nhân (choáng váng, lơ mơ, buồn nôn, chân tay lạnh, vã mồ hôi, mạch nhanh nhỏ,...).
• Tìm dấu hiệu biến dạng ở chi: Tùy thuộc vào mức độ gãy xương mà tay hay chân có thể biến dạng khác nhau (ví dụ: cổ tay bị cong một góc bất thường, chân hay tay có độ cong không tự nhiên ở vị trí không có khớp xương). Nhất là trường hợp gãy xương kín thì cấu trúc xương bên trong chi sẽ bị thay đổi. Với gãy xương hở thì xương sẽ chồi ra ngoài vị trí gặp chấn thương.
• Phạm vi cử động suy giảm hoặc có biểu hiện bất thường. Thường gãy xương sẽ gây nên mất vận động của chi đó , tuy nhiên trường hợp gãy cài thì vẫn có thể có cử động nhưng giảm. Nếu vị trí xương gãy ở gần khớp xương, bạn sẽ gặp khó khăn để chẩn đoán phân biệt giữa gãy xương và trật khớp trên lâm sàng. Cử động bất thường vì xương gãy có thể thấy ở vị trí có 1 xương: Ví dụ xương cánh tay, xương đùi. Hoặc gãy cả 2 xương như xương cẳng tay hoặc xương cẳng chân (không nên làm dấu hiệu này)
• Cần tìm các tổn thương phối hợp như: Tổn thương mạch máu, thần kinh, chèn ép khoang.

Mục đích của điều trị gãy xương là phục hồi hình thái giải phẫu của xương bị gãy, từ đó phục hồi chức năng hoàn toàn cho xương gãy.

Các giai đoạn liền xương

Khi bị gãy xương, khu vực bị tổn thương sẽ trải qua quá trình liền xương gồm 3 giai đoạn:

• Giai đoạn viêm: Khi xương bị gãy, máu chảy từ trong xương ra cùng với máu từ các tổn thương của phần mềm xung quanh nơi gãy sẽ tạo thành khối máu tụ tại vị trí gãy gây chèn ép vào các mạch máu xung quanh và gây nên phản ứng viêm tại chỗ gãy .
• Giai đoạn sửa chữa: Ở giai đoạn này khối máu tụ được tổ chức hóa thành mạng lưới sợi fibrin, các tế bào tạo ra collagen, xương, sụn. Ngoài sự xây đắp do các tạo cốt bào thì còn có sự phá hủy xương do các hủy cốt bào. Quá trình xây và phá song song cho đến khi ổ gãy trở về trạng thái sinh lý ban đầu.
• Giai đoạn tái tạo: Thường kéo dài nhiều năm phụ thuộc vào đường gãy xương. Các trường hợp gãy xương đơn giản chỉ cần nắn chỉnh, bất động tránh di lệch xương ở cả hai khớp trên và dưới ổ gãy. Nếu gãy xương bó bột, thời gian kéo dài sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến các khớp. Nhất là hai đầu xương gãy nếu không được cố định tốt sẽ kéo dài thời gian liền xương.

Đối với các trường hợp phức tạp khó nắn chỉnh, ổ gãy nhiều xương vụn thì mới nên cân nhắc phẫu thuật gãy xương.

Ngoài các phương pháp điều trị gãy xương phổ biến như nắn xương, bó bột , kéo liên tục, phương pháp điều trị cơ năng và áp dụng y học dân tộc thì phẫu thuật gãy xương là phương pháp được lựa chọn . Nhưng có nhược điểm là xương liền chậm hơn và có thể gây ra tai biến nhiễm khuẩn. Do vậy phòng phẫu thuật xương phải có đủ điều kiện chống nhiễm khuẩn tốt và được trang bị các phương tiện kỹ thuật hiện đại để phòng tránh các tai biến và biến chứng có thể xảy ra.

Hiện nay, phương pháp phẫu thuật để điều trị gãy xương ( sử dụng nẹp vít, đinh, đinh nội tủy, đinh nội tủy có chốt) thường được áp dụng vì có ưu điểm vượt trội là: Nắn tốt( phục hồi giải phẫu), cố định tốt, vận động sớm (phục hồi cơ năng). Tuy nhiên sau 1 - 2 năm xương đã liền thì thì cần được mổ tháo dụng cụ kết xương.

Gãy xương đòi hỏi quá trình điều trị tích cực, hợp lý, đúng lộ trình. Nếu không hiểu biết hay chủ quan trong vấn đề điều trị, phục hồi có thể dẫn đến các biến chứng, di chứng không mong muốn, làm suy giảm khả năng vận động, lao động cà chất lượng cuộc sống của người bệnh.