Tinh trùng yếu là gì?

Tinh trùng được sản xuất từ các ống sinh tinh, nằm trong tinh hoàn. Sự sản xuất tinh trùng kéo dài gần như trong suốt cuộc đời của một người đàn ông. Ở ngoài cơ thể người, tinh trùng chỉ tồn tại được trong vòng 30 đến 60 phút. Sau khi được phóng thích vào âm đạo của người phụ nữ, vì môi trường axit ở đây nên chỉ số ít tinh trùng khỏe mạnh mới sống sót được để di chuyển vào buồng tử cung và tiến hành thụ tinh với noãn.

Vậy tinh trùng khỏe mạnh là như thế nào? Ở nam giới khỏe mạnh, trung bình một phút có 72.000 tinh trùng được tạo ra, và hơn 100 triệu con trong một ngày. Trong mỗi lần xuất tinh, lượng tinh dịch được phóng ra khoảng 2-5 ml, trong đó chứa 60-80 triệu tinh trùng/ml. Tinh trùng được xem là khỏe mạnh khi có trên 75% di động, trên 25% di động nhanh và trên 30% có hình dạng bình thường, trong tinh dịch không có hồng cầu và bạch cầu chiếm ít hơn 1 triệu/ml.

Tinh trùng yếu là tình trạng suy giảm chất lượng tinh trùng. Đó là khi tỷ lệ tinh trùng di động thấp hơn 75%, tức là tỷ lệ chết và không di động cao hơn 25%, trong đó tinh trùng di động thấy được chiếm ít hơn 50% và di động nhanh chiếm ít hơn 25%. Lượng tinh dịch mỗi lần xuất tinh ít hơn 2ml và số lượng tinh trùng ít hơn 40 triệu con là tinh trùng ít. Tinh trùng yếu do nhiều nguyên nhân gây ra, liên quan trực tiếp đến chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt của người đàn ông. Hậu quả của tình trạng này là làm giảm khả năng thụ thai, một trong những nguyên nhân khiến nhiều cặp vợ chồng đến khám vì vô sinh. Nam giới cần có thái độ và hiểu biết đúng đắn về sức khỏe sinh sản của bản thân để kịp thời phát hiện và đến khám tại các cơ sở y tế.

Nguyên nhân tinh trùng yếu rất đa dạng, liên quan mật thiết với thói quen sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng và nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau. Một số vấn đề có thể kể đến như:

• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng như: thói quen tắm nước quá nóng, mặc quần quá chật, đặt laptop lên đùi liên tục khi làm việc làm tinh hoàn nóng lên… Nghiên cứu cho thấy nếu bìu nóng ở 43 độ trong 30 phút sẽ làm giảm tới 80% số lượng tinh trùng trong tinh dịch.

• Thường xuyên thức khuya, uống rượu, hút thuốc và sử dụng các chất gây nghiện cũng làm suy giảm chức năng sinh tinh của tinh hoàn.

• Chế độ ăn uống không đầy đủ chất dinh dưỡng cũng ảnh hưởng không tốt đến chất lượng tinh trùng.

• Các bệnh lý của cơ quan sinh sản nam giới như: giãn tĩnh mạch thừng tinh, tinh hoàn lạc chỗ, ống vận chuyển tinh trùng bị lỗi do phẫu thuật, nhiễm trùng hoặc chấn thương. Các bệnh viêm nhiễm do vi khuẩn hoặc virus làm teo hoặc hoại tử tinh hoàn khiến tinh trùng yếu.

• Các bệnh lý toàn thân như đau dạ dày, tăng huyết áp, đái tháo đường…  đòi hỏi điều trị thuốc kháng sinh hoặc thuốc chống trầm cảm cũng có thể dẫn tới bệnh tinh trùng yếu.

• Mất cân bằng nội tiết, giảm hóc môn nam giới.

• Một số rối loạn di truyền.

Tuy nhiên một số bệnh nhân bị suy giảm chất lượng tinh trùng vẫn không tìm ra được nguyên nhân.

Đa số mọi người đều cho rằng nếu cơ thể khỏe mạnh, các hoạt động quan hệ tình dục vẫn diễn ra bình thường có nghĩa là tinh trùng vẫn đang tốt. Tuy nhiên tinh trùng yếu lại có những biểu hiện riêng biệt mà đôi khi người đàn ông không lưu tâm như:

• Tinh dịch loãng và ít hoặc vón cục là một trong những biểu hiện đầu tiên. Tinh dịch là chất lỏng được phóng ra mỗi khi người đàn ông xuất tinh. Đây là hỗn hợp bao gồm tinh trùng, dịch từ tuyến tiền liệt, ống dẫn tinh và túi tinh. Kiểm tra trạng thái của tinh dịch là biện pháp đơn giản nhất, gợi ý chất lượng tinh trùng là tốt hay xấu. Tinh dịch của một người khỏe mạnh khoảng 2-5ml mỗi lần xuất tinh, chứa khoảng 60-80 triệu tinh trùng/ml tinh dịch, có độ sệt vừa phải, không loãng và không vón cục. Vì vậy tinh dịch loãng, không dính, nhìn như nước vo gạo hoặc vón cục tạo những hạt trắng nhỏ là biểu hiện của số lượng tinh trùng ít và chất lượng tinh trùng suy giảm.

• Tinh dịch không hóa lỏng cũng là một đặc điểm bất thường. Bình thường, sau khi xuất tinh từ 15-30 phút, tinh dịch sẽ chuyển từ trạng thái sệt, dính sang lỏng. Tình trạng tinh dịch bị đông đặc cũng sẽ cản trở tinh trùng đến gặp trứng.

Màu sắc bất thường của tinh dịch cũng là dấu hiệu cảnh bảo chất lượng của tinh trùng.

• Tinh dịch màu vàng xanh hoặc màu xanh: Đây là dấu hiệu cảnh báo người bệnh đang mắc các bệnh viêm nhiễm như viêm niệu đạo, viêm mào tinh, viêm tuyến tiền liệt… Đôi khi tinh dịch cũng có thể ngả sang màu vàng ở những người không xuất tinh trong một thời gian dài, nhưng sẽ sớm quay trở về màu trắng đục bình thường nếu được xuất tinh thường xuyên.

• Tinh dịch có màu nâu:  thường là do tinh dịch có lẫn máu. Hiện tượng này thường đi kèm với các triệu chứng khác như đau bụng, đau tức dương vật… có thể là dấu hiệu ban đầu của các bệnh liên quan đến đường tiết niệu hoặc cơ quan sinh dục.

Nguy cơ của bệnh tinh trùng yếu đến từ những vấn đề quen thuộc trong cách sinh hoạt hằng ngày mà nhiều nam giới không để ý đến. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ gây giảm chất lượng tinh trùng phải kể đến như:

• Hút thuốc lá và uống rượu: nhiều nghiên cứu đã đưa ra các kết luận rõ ràng về tác hại của hai chất này lên việc sản xuất tinh trùng. Chứa nhiều chất có hại như nicotin, chất chứa vòng thơm benzen làm giảm tính di động của tinh trùng, rượu và thuốc lá còn gây hại cho gen, tăng tinh trùng bị đột biến.

• Mặc quần quá chật làm tăng nhiệt độ ở vùng kín, làm tinh hoàn nóng lên, ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng và số lượng tinh trùng ở nam giới. Tình trạng tương tự cũng diễn ra ở những người phải ngồi nhiều, thường xuyên đặt laptop lên đùi, thói quen tắm nước quá nóng và những người làm trong môi trường nóng như thợ hàn, thợ rèn, đầu bếp, …

• Dùng điện thoại di động: nhiều chuyên gia cho rằng nhiệt và bức xạ tỏa ra từ điện thoại di động có thể làm giảm khả năng vận động của tinh trùng. Ngoài ra, thói quen cho điện thoại di động vào túi quần hay đeo ở thắt lưng thường xuyên cũng sẽ bị giảm chất lượng tinh trùng vì làm nóng tinh hoàn.

• Trọng lượng của cơ thể quá béo khi BMI khoảng từ 24-35 hoặc quá gầy khi BMI<18,5 cũng giảm lượng tinh trùng.

• Tập thể dục quá nhiều làm giảm hóc môn testosterone và số lượng tinh trùng. Ngoài ra, đạp xe đạp quá thường xuyên cũng có thể tổn thương tinh hoàn và tầng sinh môn.

• Tiếp xúc với hóa chất độc hại như kim loại nặng, các chất diệt côn trùng, chất bảo quản cũng làm giảm số lượng tinh trùng.

• Ăn thực phẩm chế biến thường xuyên có thể làm giảm số lượng tinh trùng tới 30%.

Để đảm bảo chất lượng tinh trùng, nam giới cần hạn chế mọi yếu tố gây hại, xây dựng một lối sống lành mạnh bằng cách:

• Ăn uống đầy đủ, ăn nhiều rau xanh và hoa quả. Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn. Đặc biệt ăn nhiều cá giúp tăng số lượng tinh trùng.

• Hạn chế sử dụng thức uống có cồn, không hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích.

• Tránh tắm nước quá nóng. Nhiệt độ nước thích hợp để tắm vào khoảng 34 độ.

• Không mang áo quần quá chật.

• Không đặt laptop trên đùi để làm việc.

• Không bỏ điện thoại ở túi quần.

• Tránh hoạt động thể chất quá mạnh, hoặc các hoạt động có nguy cơ tổn thương tinh hoàn.

Tinh trùng yếu là một trong những nguyên nhân gây vô sinh hàng đầu ở nam giới. Do đó, việc chẩn đoán và phát hiện sớm sẽ giúp tiết kiệm được nhiều thời gian và tiền bạc trong việc điều trị.

Ngoài các triệu chứng bất thường của tinh trùng yếu, để chẩn đoán chính xác bệnh bác sĩ cần thực hiện thăm khám lâm sàng kết hợp với các xét nghiệm, quan trọng nhất là tinh dịch đồ.

Thăm khám lâm sàng

Bao gồm việc khám cơ quan sinh dục ngoài, đồng thời đặt câu hỏi về các bệnh lý mắc phải trước đây, thói quen sinh hoạt tình dục.

Tinh dịch đồ

Tinh dịch sẽ được lấy và đem đi phân tích về các thông số như số lượng và tính di động của tinh trùng. Có nhiều cách để thu thập tinh dịch. Một số người đàn ông có thể chọn cách thủ dâm và xuất tinh vào một hộp đựng ngay tại phòng khám. Một số người khác vì niềm tin tôn giáo hoặc văn hóa sẽ chọn cách giao hợp có sử dụng bao cao su để lấy tinh trùng. Để hạn chế sai số và đảm bảo tính chính xác của kết quả, một số điều cần được lưu ý:

• Đảm bảo lấy hết toàn bộ tinh dịch để làm mẫu

• Kiêng xuất tinh ít nhất 2 ngày nhưng không quá 11 ngày trước khi lấy mẫu

• Mẫu thứ hai phải được lấy ít nhất 2 tuần sau khi lấy mẫu đầu tiên

• Không sử dụng các chất bôi trơn vì ảnh hưởng đến khả năng di động của tinh trùng.

Tùy thuộc vào những bất thường lúc đầu, bác sĩ có thể đề nghị làm thêm một số xét nghiệm để tình ra nguyên nhân nền của tình trạng tinh trùng yếu, bao gồm:

• Siêu âm tinh hoàn

• Định lượng hóc môn tuyến yên, hóc môn nam giới

• Xét nghiệm nước tiểu sau xuất tinh để phát hiện tình trạng xuất tinh ngược

• Phân tích gen

• Sinh thiết tinh hoàn

• Siêu âm tuyến tiền liệt

Có nhiều cách chữa tinh trùng yếu nhưng điều quan trọng đầu tiên cần thực hiện là xác định được nguyên nhân gây bệnh.

Nếu nguyên nhân là do lối sống không lành mạnh, người bệnh cần bắt đầu thay đổi lối sống của mình, hạn chế tối đa các yếu tố có hại đến số lượng và chất lượng của tinh trùng.

Nếu nguyên nhân là các bệnh lý toàn thân hay các bệnh lý liên quan đến sức khỏe sinh sản thì bác sĩ sẽ đề xuất một số phương pháp điều trị phù hợp như:

• Thuốc kháng sinh: dùng để điều trị các bệnh viêm nhiễm
• Liệu pháp hormon và thuốc nội tiết: khi mất cân bằng nội tiết tố
• Phẫu thuật: nếu nguyên nhân là do giãn tĩnh mạch tinh hoàn hoặc tắc ống dẫn tinh.

Xem thêm: 

• Những lầm tưởng phổ biến về tinh trùng
• Tinh trùng: Cấu tạo, màu sắc, mùi vị, thời gian sống
• 11 điều về tinh trùng mọi người thường tin là đúng nhưng thực tế lại hoàn toàn sai