Bài viết bởi Bác sĩ Phạm Đỗ Ngọc Diệp - Khoa Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Trẻ đẻ non được định nghĩa là sinh trước 37 tuần tuổi thai và nhẹ cân dưới 2500g. So với những đứa trẻ được sinh ra đủ tháng, những đứa trẻ sinh non nhận được ít kháng thể từ người mẹ qua nhau thai. Do đó việc tiêm phòng vaccine cho trẻ đẻ non có tầm quan trọng lớn trong việc phòng các bệnh cho trẻ
1. Thời điểm tiêm chủng vắc-xin cho trẻ sinh non
Trẻ sinh non không chỉ nhận được ít kháng thể từ người mẹ qua nhau thai hơn so với trẻ sinh đủ tháng, mà các kháng thể của bé chưa phát triển hoàn thiện hoặc đã hoạt động nhưng chưa hiệu quả. Do đó việc tiêm phòng vắc-xin cho trẻ sinh non có tầm quan trọng lớn trong việc phòng các bệnh cho trẻ.
Theo khuyến cáo ở trên thế giới, trẻ em nên được tiêm chủng theo lứa tuổi, tức là theo độ tuổi được tính từ ngày sinh của chúng.
Trẻ sinh non có khả năng đáp ứng tốt với vắc-xin và tạo ra kháng thể cho các bệnh mà chúng đã được tiêm phòng. Nên cung cấp cho trẻ sinh non tất cả các loại vắc-xin thông thường được khuyến nghị cho tất cả trẻ sơ sinh ở trên thế giới và Việt Nam.
Có những khuyến nghị riêng cho trẻ sinh non liên quan đến vắc-xin viêm gan B. Ngoài ra, đối với những trẻ sinh non có nguy cơ, nên tiêm phòng vi-rút RSV.
2. Đối với Vắc-xin phòng viêm gan B
Vắc-xin phòng viêm gan B được tiêm ngay sau khi sinh cho tất cả trẻ mới sinh. Tuy nhiên một đứa trẻ được sinh ra thiếu tháng và nặng dưới 2kg, vắc-xin ít hiệu quả hơn và do đó có thể trì hoãn việc tiêm vắc-xin cho đến khi em bé đạt được cân nặng 2 kg hoặc đến một tháng tuổi.
Em bé sinh ra từ mẹ là người mang virus viêm gan B
- Trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HBsAg dương tính cần tiêm immunoglobulin miễn dịch viêm gan B (HBIG) và tiêm vắc-xin viêm gan B trong vòng 12 giờ sau khi sinh.
- Đối với trẻ sinh non có cân nặng dưới 2 kg, khuyến nghị của Bộ Y tế là tiêm miễn dịch thụ động (kháng thể đặc hiệu chống lại virus - HBIG) cùng với vắc-xin hoạt động chống viêm gan B (HBV). Nhưng Vắc-xin hoạt tính (HBV) được tiêm ngay sau khi sinh không được tính là liều của vắc-xin thông thường của em bé, nên tiêm đầy đủ vắc-xin (3 liều) khi em bé đạt cân nặng 2 kg hoặc đến một tháng tuổi.
- Xét nghiệm huyết thanh cho nhiễm viêm gan B (HBsAg) và miễn dịch (antiHBs) được khuyến cáo ở 9 tháng tuổi cho tất cả trẻ sơ sinh có mẹ mang virut viêm gan B.
Trẻ sinh non của người mẹ không mang virus viêm gan B
Đối với trẻ sinh non có mẹ không mang mầm bệnh viêm gan B, nên tiêm vắc-xin phòng viêm gan B đầu tiên ngay khi em bé được 2 kg hoặc đến một tháng tuổi .
Trẻ sinh non được xuất viện trước khi đến một tháng tuổi hoặc được 2 kg ,có thể bắt đầu tiêm vắc-xin ban đầu viêm gan B tại thời điểm xuất viện, với điều kiện là chúng ở trong tình trạng ổn định và tăng cân.
Trẻ sơ sinh có mẹ không rõ tình trạng HBsAg là không thể chứng minh là âm tính trong vòng 12 giờ sau khi sinh cũng nên được điều trị miễn dịch viêm gan B bất kể cân nặng khi sinh.
3. Vắc-xin thường quy khác
Nên cung cấp cho trẻ sinh non sớm với tất cả các loại vắc-xin thông thường, ngoại trừ viêm gan B, theo lịch trình tiêm chủng được khuyến nghị cho tất cả các em bé. Trẻ sinh non đến hai tháng tuổi nên được chủng ngừa bệnh bạch hầu, uốn ván, ho gà, bại liệt, haemophilusenzae loại b và phế cầu khuẩn. Trẻ sinh non cần được tiêm vắc-xin chống lại các bệnh này hai tháng sau khi sinh ngay cả khi vẫn phải nhập viện.
Nên uống vắc-xin phòng rotavirus theo tuổi (6 tuần) của em bé sau khi được xuất viện.
Trẻ sinh non nên được tiêm vắc-xin phòng bệnh sởi, quai bị, rubella (sởi Đức), thủy đậu và viêm gan A theo khuyến cáo của Bộ Y tế quy định.
Vắc-xin phòng chống cúm. Nên cho trẻ sinh non tiêm vắc-xin ngừa cúm, phù hợp với mùa, khi chúng được 6 tháng tuổi. Các bác sĩ, y tá và thành viên gia đình có thời gian ở gần em bé sinh non chưa được 6 tháng tuổi nên được tiêm vắc-xin để giảm nguy cơ bị nhiễm cúm.
Vắc-xin ở trẻ sinh non và/ hoặc nhẹ cân có chỉ số an toàn tương đương với trẻ sơ sinh đủ tháng, ngoại trừ khả năng ngưng thở có thể có hoặc không, kèm theo nhịp tim chậm đến 48 giờ sau tiêm chủng.
Theo dõi ngừng thở ở trẻ non tháng và / hoặc nhẹ cân, đặc biệt là những trẻ có tiền sử chưa trưởng thành về hô hấp, nên được xem xét sau sự kiện tiêm chủng đầu tiên. Khi trẻ sơ sinh bị ngưng thở sau lần tiêm chủng đầu tiên, việc theo dõi ngưng thở nên được xem xét ở những lần tiêm chủng tiếp theo.
4. Đối với virus- RSV
Virus RSV (virus hợp bào hô hấp) là nguyên nhân phổ biến gây bệnh đường hô hấp trên ở trẻ sơ sinh đến hai tuổi, hầu như mọi em bé đều bị nhiễm vi-rút này. Ở trẻ sinh non và trẻ sơ sinh bị bệnh tim và phổi nặng, nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng do virus này và biến chứng nặng cao hơn.
Tiêm chủng palivizumab là một chủng ngừa thụ động chống lại virus RSV. Nó nhằm mục đích bảo vệ những đứa trẻ sinh non dễ bị nhiễm căn bệnh này nhất. Việc chủng ngừa được thực hiện trong một hoặc hai năm đầu đời của trẻ sơ sinh có nguy cơ. Vì tiêm chủng thụ động cung cấp cho em bé các kháng thể mà không kích thích hệ thống miễn dịch độc lập của em bé, nên cần phải cung cấp liều lặp lại trong các mùa mà virus lây lan xung quanh.
Việc chủng ngừa được thực hiện hàng tháng từ tháng 11 đến tháng 3 cho các bé sau:
- Em bé sinh non, mắc bệnh phổi mãn tính và cần điều trị bằng oxy - cho đến khi hai tuổi.
- Trẻ sinh non, mắc bệnh phổi (BPD - loạn sản phế quản phổi) ở độ tuổi 36 tuần của thai kỳ, và cần điều trị bằng một trong những điều sau đây: oxy, thuốc lợi tiểu, corticosteroid (steroid) hoặc thuốc giãn phế quản - cho đến khi được một tuổi.
- Trẻ sinh trước khi hoàn thành 32 tuần mang thai + 6 ngày - cho đến khi được một tuổi (trẻ sinh vào tuần 32 của thai + 6 ngày và bắt đầu mùa đông trước khi đến một tuổi sẽ được chủng ngừa).
- Trẻ em được sinh ra trước khi hoàn thành 34 tuần mang thai + 6 ngày - cho đến khi được nửa tuổi (trẻ em được sinh ra đến Tuần 34 + 6 ngày và bắt đầu mùa đông trước khi đến nửa tuổi sẽ nhận được tiêm chủng).
5. Trẻ em mắc bệnh tim bẩm sinh liên quan đến một trong những điều sau đây, áp dụng - cho đến khi được một tuổi:
- Trẻ em được điều trị bằng thuốc điều trị suy tim.
- Trẻ bị tăng huyết áp phổi từ trung bình đến nặng.
- Trẻ bị bệnh tim tím tái.
6. Trẻ em, bất kể Tuần sinh, có cân nặng khi sinh dưới 1 kg - cho đến khi được một tuổi
7. Trẻ em, bất kể Tuần sinh, bị bệnh phổi mãn tính nghiêm trọng - cho đến khi một tuổi.
Tất cả trẻ em được điều trị dự phòng nên tiếp tục nhận được sự chuẩn bị cho đến khi kết thúc mùa mà virus hoạt động mạnh.
