Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Viết Thụ - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiện đại có sử dụng tia X với cường độ lớn chiếu lên nhu mô phổi để thu lại hình ảnh cấu trúc và độ tưới máu tại phổi. Chụp CT phổi độ phân giải cao có vai trò quan trọng hỗ trợ việc chẩn đoán và theo dõi đáp ứng điều trị các bệnh lý phổi kẽ và bệnh phế quản.
1. Khi nào nên chỉ định chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao?
Với ưu điểm mang lại chất lượng hình ảnh rõ nét, chụp cắt lớp vi tính phổi có độ phân giải cao hay còn gọi là chụp CT phổi có độ phân giải cao thường được ưu tiên lựa chọn sử dụng trong các bối cảnh bệnh lý tại phổi và hệ thống cây khí phế quản. Các tổn thương tại tiểu thùy phổi, thùy phổi hai bên, tổn thương giãn hệ thống ống dẫn khí như túi phế nang, tiểu phế quản, phế quản, tổn thương xơ hóa và bệnh phổi kẽ có tỷ lệ phát hiện cao trên phim chụp CT phổi.
Chụp cắt lớp vi tính có độ phân giải cao là một phương tiện chẩn đoán hình ảnh khá an toàn và hầu như không có chống chỉ định tuyệt đối. Theo nhiều khuyến cáo hiện nay, một số các trường hợp không được khuyến cáo chụp CT phổi hay chụp CT phổi độ phân giải cao, bao gồm:
● Người mắc bệnh mạn tính, suy thận.
● Phụ nữ nghi ngờ mang thai hoặc đang mang thai, đặc biệt trong ba tháng đầu thai kỳ.
● Tiền sử dị ứng thuốc nói chung
● Người mắc các bệnh lý nội khoa mãn tính không kiểm soát tốt như hen phế quản, đái tháo đường.
2. Quy trình chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao
Để đảm bảo được an toàn cho người bệnh và mang lại chất lượng hình ảnh tốt, chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao cần được tiến hành theo đúng các bước dưới đây:
● Chuẩn bị phương tiện dụng cụ: Chụp CT phổi độ phân giải cao yêu cầu có máy chụp cắt lớp vi tính đa lát cắt và hệ thống máy tính đi kèm để xử lý hình ảnh. Ngoài ra, một số vật tư y tế cũng cần được chuẩn bị bao gồm hộp thuốc chống sốc, bơm tiêm, bông gạc, nước muối sinh lý.
● Chuẩn bị bệnh nhân: Người bệnh trước khi vào phòng chụp CT phổi độ phân giải cao cần được tư vấn và giải thích các bước tiến hành cũng như những tai biến có thể xảy ra một cách rõ ràng và đầy đủ. Khi vào phòng chụp, người bệnh cần được hướng dẫn thay đồng phục theo quy định của từng cơ sở y tế, tháo bỏ mọi trang sức và đồ dùng cá nhân. Nhịn ăn uống trong vòng ít nhất 4 giờ trước khi bắt đầu chụp CT phổi độ phân giải cao là điều nên làm. Ở một số bệnh viện, một người nhà có thể cùng vào phòng chụp với người bệnh. Trong trường hợp người bệnh quá lo lắng và kích thích thì thuốc an thần nên được chỉ định.
● Hướng dẫn người bệnh nằm trên bàn chụp ở tư thế nằm ngửa với hai tay đưa cao ngang đầu. Dặn dò người bệnh điều khiển các cử động hô hấp theo hướng dẫn của kỹ thuật viên phòng chụp. Thông thường, cần hít vào và thở ra nhịp nhàng nhiều lần tương ứng với từng lát cắt.
● Bộc lộ khu vực khảo sát bao gồm toàn bộ lồng ngực cho đến dưới cơ hoành.
● Tiến hành chụp phổi với từng lát cắt trải dài khắp từ đỉnh phổi đến đáy phổi bao gồm cả góc sườn hoành. Độ dày và khoảng cách giữa các lát cắt thay đổi tùy thuộc vào chế độ cài đặt của từng máy, thông thường khoảng 1-2 mm với từng lát cắt và 10 – 15 mm giữa hai lát cắt liên tiếp nhau.
● Không sử dụng thuốc cản quang trong trường hợp này.
● Lần lượt thay đổi các cửa sổ quan sát bao gồm cửa sổ trung thất, cửa sổ nhu mô phổi.
● Tiến hành đánh giá và đọc kết quả các phim chụp thu được.
3. Một số tổn thương trên phim chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao
Phim chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao có ưu điểm nổi bật trong việc khảo sát các bất thường tại nhu mô phổi và hệ thống phế quản. Một số dạng tổn thương có thể quan sát thấy trên phim chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao bao gồm:
● Tổn thương tại tiểu thùy phổi: Tiểu thùy phổi được xem như đơn vị cấu trúc và chức năng của hai lá phổi. Mỗi tiểu thùy phổi bao gồm các nhánh tiểu phế quản tận và các túi phế nang là đơn vị nhỏ nhất của hệ thống ống dẫn khí. Các tiểu thùy phổi được tách biệt với nhau bằng lớp biểu mô tế bào liên kết. Tổn thương thường được quan sát thấy tại vị trí trung tâm tiểu thùy phổi, nguyên nhân thường do các bệnh lý viêm nhiễm tại phổi như viêm phổi, viêm tiểu phế quản, khí phế thũng. Bên cạnh đó, các tổn thương quan sát được ở các tổ chức bạch huyết vùng ngoại vi thường mang tính chất gợi ý cho những tổn thương ác tính di căn từ các cơ quan khác đến, bệnh lý phù phổi.
● Tổn thương kính mờ: Tổn thương này xuất hiện khi trong lòng các túi phế nang được lấp đầy bởi dịch hoặc tổ chức tế bào như mủ, máu, u thay vì khí như bình thường. Hình ảnh dày thành phế nang hoặc dày các khoảng kẽ xung quanh có thể xuất hiện phối hợp kèm theo như là bằng chứng của tình trạng xơ hóa. Tổn thương dạng kính mờ là một trong những loại bất thường phổ biến có thể quan sát được trên phim chụp CT phổi độ phân giải cao vì nó xuất hiện trong khá nhiều bệnh cảnh như phù phổi cấp, trong suy tim hoặc trong hội chứng suy hô hấp cấp ARDS, xuất huyết phổi, viêm phổi do vi rút và vi khuẩn không đặc hiệu, viêm phổi tăng tế bào bạch cầu eosin cấp tính, viêm phổi mẫn cảm mạn tính, xơ phổi, ung thư phế quản. Nếu tổn thương dạng kính mờ tập trung ưu thế ở vùng đỉnh phổi, bệnh lý cần ưu tiên nghĩ đến là viêm phế quản hô hấp. Ngược lại, bệnh lý xơ phổi đặc trưng với các tổn thương dạng kính mờ ở vùng đáy phổi.
● Tổn thương tỷ trọng thấp: Trên phim chụp cắt lớp vi tính phổi độ phân giải cao, tổ chức có tỷ trọng thấp thường là những tổn thương chứa khí. Vì thế khi quan sát thấy các vùng nhu mô phổi giảm tỷ trọng cần nghĩ đến các bệnh lý gây ứ khí tại phổi như khí phế thủng, hen phế quản, bóng khí, kén khí, bệnh giãn phế quản. Khí phế thủng có thể xuất hiện ở vùng trung tâm tiểu thùy hoặc toàn bộ tiểu thùy, đi kèm với hình ảnh giảm tỷ trọng là việc không còn quan sát thấy được nhu mô phổi lành do bị phá hủy hoàn toàn. Kén khí có thể xuất hiện dưới dạng một tổ chức giảm tỷ trọng khu trú với vách mỏng hoặc dày. Khi kén khí có vách dày hơn 4mm sẽ được gọi là hang, thường gặp trong các bệnh lý nhiễm khuẩn.
Chụp cắt lớp vi tính phổi có độ phân giải cao là phương pháp chẩn đoán hình ảnh đem lại độ chính xác cao trong việc chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến phổi, nhất là các bệnh lý nguy hiểm như viêm phổi, ung thư phổi. Theo đó để đạt kết quả chính xác nhất bạn nên chọn các địa chỉ có hệ thống máy móc chụp CT đạt chất lượng.
