Tổng quan về bệnh polyp đại trực tràng

Bài viết được viết bởi các bác sĩ khoa Nội Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Khi phát hiện ra polyp ở đại tràng hoặc trực tràng, người bệnh thường đặt ra băn khoăn liệu có bị ung thư đại trực tràng hay không? Polyp khi nào bắt buộc cần phẫu thuật? Hãy cùng tham khảo bài viết dưới đây để hiểu rõ nguyên nhân và cách điều trị bệnh.

1. Bệnh polyp đại trực tràng là gì?

Một số loại polyp tuyến (được gọi là adenomas) có khả năng trở thành ung thư, trong khi những loại khác (polyp tăng sản hoặc viêm) hầu như không có khả năng trở thành ung thư. Tuy nhiên cần lưu ý những điều sau:

● Polyp là phổ biến (gặp ở 30-50% người lớn)

● Không phải tất cả các polyp sẽ trở thành ung thư

● Phải mất nhiều năm để polyp trở thành ung thư

● Polyp có thể được loại bỏ hoàn toàn và an toàn

Ngoài ra cần biết số lượng, loại, kích thước và vị trí của polyp. Những người đã được cắt bỏ polyp tuyến sẽ được yêu cầu kiểm tra theo dõi vì polyp mới có thể phát triển theo thời gian cũng cần phải được loại bỏ.

2. Nguyên nhân polyp đại trực tràng

Polyp rất phổ biến ở nam và nữ thuộc mọi chủng tộc, các yếu tố như chế độ ăn uống và môi trường đóng vai trò nhất định trong việc hình thành polyp như :

• Chế độ ăn nhiều chất béo
• Chế độ ăn nhiều thịt đỏ
• Chế độ ăn ít chất xơ
• Hút thuốc lá
• Béo phì

Sử dụng aspirin và các thuốc chống viêm không steroid khác, chế độ ăn giàu canxi có thể giúp làm giảm nguy cơ bị ung thư đại trực tràng.

Tuổi - Ung thư đại trực tràng và polyp không phổ biến trước tuổi 40. 90% các trường hợp xảy ra sau 50 tuổi, với nam giới hay gặp hơn phụ nữ, do đó, sàng lọc ung thư đại trực tràng thường được khuyến nghị bắt đầu ở tuổi 50 cho cả hai giới. Phải mất khoảng 10 năm để một polyp nhỏ phát triển thành ung thư.

Tiền sử gia đình và di truyền học - Polyp và ung thư đại trực tràng có xu hướng gặp nhiều người trong gia đình, cho thấy các yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển polyp. Nguyên tắc chung để sàng lọc ung thư đại trực tràng nên bắt đầu ở độ tuổi sớm hơn ở những người có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư hoặc polyp.

Ngoài ra một số bệnh di truyền hiếm gặp có thể gây ra tỷ lệ cao bị ung thư đại trực tràng ở lứa tuổi sớm hơn. Các xét nghiệm về gen có thể được khuyến nghị cho các gia đình có tỷ lệ ung thư cao

3. Các loại polyp đại trực tràng

Các loại polyp phổ biến nhất là polyp tăng sản và polyp tuyến. Các loại polyp khác cũng có thể được tìm thấy trong đại tràng, ít gặp hơn

Polyp tăng sản - Polyp tăng sản thường nhỏ, nằm ở phần cuối của đại tràng (trực tràng và đại tràng sigma), không có khả năng trở thành ác tính và không đáng lo ngại. Không phải lúc nào cũng có thể phân biệt polyp tăng sản với polyp tuyến qua nội soi, thường phải dựa vào kết quả mô bệnh học sau khi cắt bỏ polyp

Polyp tuyến - Hai phần ba polyp đại tràng là polyp tuyến. Hầu hết các polyp này không phát triển thành ung thư, mặc dù chúng có khả năng trở thành ung thư. Adenomas được phân loại theo kích thước, hình dạng chung và các đặc điểm cụ thể của chúng khi nhìn dưới kính hiển vi.

Nhìn chung kích thước của polyp tuyến càng lớn thì khả năng trở thành ung thư càng cao. Do đó, các polyp lớn (lớn hơn 5 mm ) nên được loại bỏ hoàn toàn để ngăn ngừa phát triển thành ung thư và nên được kiểm tra dưới kính hiển vi xác định chắc chắn

Polyp ác tính - Polyp chứa tế bào ung thư được gọi là polyp ác tính. Việc điều trị tối ưu cho polyp ác tính phụ thuộc vào mức độ ung thư (khi được kiểm tra bằng kính hiển vi) và các yếu tố cá nhân khác.

4. Chẩn đoán Polyp đại trực tràng

Polyp thường không gây ra triệu chứng nhưng có thể được phát hiện khi kiểm tra sàng lọc ung thư (chẳng hạn như nội soi đại tràng đại tràng), hoặc sau khi xét nghiệm sàng lọc tìm máu trong phân

Nội soi đại tràng là cách tốt để đánh giá đại tràng vì nó cho phép bác sĩ nhìn thấy toàn bộ niêm mạc đại tràng và loại bỏ hầu hết các polyp được tìm thấy.

Mặt trong của đại tràng là cấu trúc giống như ống, bề mặt phẳng với các nếp gấp cong. Một polyp xuất hiện dưới dạng một khối nhô vào bên trong long đại tràng Các mô bao phủ một polyp có thể trông giống như mô đại tràng bình thường, hoặc, có thể có những thay đổi mô về màu sắc hay loét và chảy máu. Một số polyp phẳng và một số khác có cuống.

Nội soi đại tràng ống mềm là xét nghiệm tốt để kiểm tra polyp. Nội soi ảo sử dụng công nghệ chụp cắt lớp điện toán cũng là một cách để phát hiện polyp.

5. Cắt bỏ polyp

Ung thư đại trực tràng có thể phòng ngừa được nếu polyp tiền ung thư (tức là u tuyến) được phát hiện và loại bỏ trước khi chúng trở thành ác tính (ung thư). Theo thời gian, các polyp nhỏ có thể thay đổi cấu trúc của chúng và trở thành ung thư. Polyp thường được loại bỏ khi chúng được tìm thấy trên nội soi, giúp loại bỏ cơ hội cho polyp đó trở thành ung thư.

Cắt bỏ polyp không gây đau đớn vì niêm mạc đại tràng không có khả năng cảm thấy đau.

Biến chứng cắt polyp là an toàn mặc dù nó có một vài rủi ro và biến chứng tiềm ẩn. Các biến chứng phổ biến nhất là chảy máu và thủng (tạo ra một lỗ trên đại tràng). May mắn thay, điều này ít xảy ra (1/1000 bệnh nhân được nội soi). Chảy máu có thể được kiểm soát nếu xảy ra trong khi nội soi bằng cách áp nhiệt (đốt điện) vào vị trí chảy máu; phẫu thuật đôi khi được chỉ định nếu bị thủng ruột.

6. Phòng ngừa ung thư đại trực tràng

Nội soi theo dõi - Những người có polyp tuyến có nguy cơ phát triển thành ung thư. Khoảng 25 – 30% các trường hợp sẽ lại xuất hiện trên nội soi đại tràng ba năm sau khi phẫu thuật cắt polyp ban đầu. Một số polyp này có thể đã có mặt trong lần kiểm tra ban đầu, nhưng quá nhỏ để phát hiện. Các polyp mới khác cũng có thể đã phát triển.

Sau khi polyp được loại bỏ, nội soi đại tràng lặp lại được khuyến nghị, thường là một đến năm năm sau khi nội soi ban đầu. Tuy nhiên, khoảng thời gian này phụ thuộc vào một số yếu tố:

• Đặc điểm vi mô của polyp.
• Số lượng và kích thước của polyp.
• Khả năng nhìn thấy trong khi nội soi đại tràng. Khâu chuẩn bị trước khi nội soi (thụt tháo) tốt để loại bỏ tất cả dấu vết của phân là rất cần thiết. Nếu việc chuẩn bị không tốt, phân có thể vẫn còn trong đại tràng, khiến cho việc nhìn thấy các polyp kích thước nhỏ đến trung bình sẽ khó khăn hơn. Trong tình huống này, nội soi theo dõi có thể được đề nghị sớm hơn một đến năm năm sau đó.
• Có thể kiểm tra toàn bộ đại tràng hay không?

Những người trải qua sàng lọc thường xuyên ung thư đại trực tràng ít có khả năng tử vong vì loại ung thư này. Vì vậy, làm theo hướng dẫn sàng lọc là rất quan trọng trong việc ngăn ngừa ung thư ruột.

Các biện pháp về lối sống cũng rất quan trọng như:

• Ăn chế độ ăn ít chất béo và nhiều trái cây, rau và chất xơ
• Duy trì trọng lượng cơ thể bình thường
• Tránh hút thuốc và sử dụng rượu quá mức

7. Đối với các thành viên khác trong gia đình

Người thân cấp độ một (cha mẹ, anh, chị, em ruột) của người được chẩn đoán mắc bệnh polyp tuyến hoặc ung thư đại trực tràng trước 60 tuổi có nguy cơ phát triển polyp tuyến và ung thư đại trực tràng cao hơn so với dân số chung. Vì vậy, gia đình người bệnh cũng nên được biết thông tin

Mặc dù sàng lọc polyp và ung thư được khuyến nghị cho mọi người (thường bắt đầu ở tuổi 50), những người có nguy cơ cao nên bắt đầu sàng lọc sớm hơn.

• Những người có một người thân cấp độ một (cha mẹ ruột, anh trai, em gái hoặc con ruột) bị ung thư đại trực tràng hoặc một polyp tuyến ở tuổi trẻ (trước 60 tuổi) hoặc hai người thân cấp độ một được chẩn đoán ở mọi lứa tuổi, nên bắt đầu sàng lọc ung thư ruột kết sớm hơn, điển hình là ở tuổi 40 hoặc trẻ hơn 10 tuổi so với tuổi chẩn đoán sớm nhất trong gia đình họ. Sàng lọc bằng nội soi ống mềm, cần được lặp lại 5 năm/ lần
• Những người có người thân cấp độ hai (ông bà, dì hoặc chú) hoặc người thân cấp độ ba (ông bà hoặc anh em họ) bị ung thư đại trực tràng nên được sàng lọc ung thư ruột kết tương tự như người có nguy cơ trung bình.