Tinh thể oxalat canxi trong nước tiểu là nguyên nhân phổ biến nhất gây nên sỏi thận. Làm giảm nguy cơ hình thành sỏi canxi oxalat bằng cách thực hiện chế độ ăn uống hạn chế các loại thực phẩm chứa oxalat, protein, muối, kết hợp với uống đủ nước.
1. Tinh thể canxi oxalat là gì?
Tinh thể canxi oxalat trong nước tiểu là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra sỏi thận. Nó được tạo ra từ oxalat kết hợp với canxi, trong đó, oxalat là một chất có trong thực phẩm như rau lá xanh. Có quá nhiều hoặc quá ít oxalat trong nước tiểu có thể khiến nó kết tinh thành các tinh thể trong nước tiểu và tụ lại với nhau thành sỏi.
Sỏi thận có thể gây ra cảm giác đau đớn và các biến chứng như nhiễm trùng đường tiết niệu. Căn bệnh này có thể ngăn ngừa được bằng một vài thay đổi trong chế độ ăn uống.
2. Oxalate có trong loại thực phẩm nào?
Oxalate có trong nhiều loại thực phẩm, trong đó, các nguồn cung cấp chính oxalate trong chế độ ăn uống là:
- Rau bina và các loại rau lá xanh khác
- Cây đại hoàng
- Cám lúa mì
- Quả hạnh
- Củ cải
- Đậu hải quân
- Sô cô la
- Đậu bắp
- Khoai tây chiên và khoai tây nướng
- Các loại hạt
- Sản phẩm làm từ đậu nành
- Trà
- Dâu tây và quả mâm xôi.
Sau khi đi vào cơ thể, các loại thực phẩm trên sẽ được tiêu hóa dần trong đường tiêu hóa, các chất dinh dưỡng sẽ được hấp thụ, còn các chất thải sẽ được đưa đến thận để loại bỏ qua đường nước tiểu. Chất thải từ oxalat bị phân hủy thành axit oxalic. Nếu không bị phân hủy hết, nó có thể kết hợp với canxi tạo thành canxi oxalat trong nước tiểu.
3. Sỏi canxi oxalat gây ra các triệu chứng gì?
Sỏi thận thường không gây ra bất kỳ triệu chứng gì cho đến khi chúng bắt đầu di chuyển qua đường tiết niệu. Khi sỏi di chuyển, cơn đau có thể trở nên dữ dội.
Các triệu chứng chính khi có sỏi canxi oxalat là:
- Đau ở bên hông và lưng có thể dữ dội hoặc thành từng cơn
- Đau khi đi tiểu
- Máu trong nước tiểu, có thể có màu đỏ, hồng hoặc nâu
- Nước tiểu đục
- Nước tiểu có mùi hôi
- Tiểu rắt
- Buồn nôn và nôn
- Sốt và ớn lạnh nếu bị nhiễm trùng.
4. Nguyên nhân gây ra tinh thể canxi oxalat?
Nguyên nhân thường gặp gây ra tinh thể canxi oxalat trong nước tiểu gồm có:
- Không uống đủ nước
- Chế độ ăn quá nhiều oxalat, protein hoặc muối
Trong một số trường hợp khác, một số căn bệnh có thể làm tăng nguy cơ kết dính các tinh thể canxi oxalat thành sỏi, gồm:
- Cường tuyến cận giáp
- Bệnh viêm ruột (IBD), chẳng hạn như viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn
- Bệnh Dent, một chứng rối loạn di truyền làm tổn thương thận
- Phẫu thuật cắt dạ dày để giảm cân
- Bệnh tiểu đường
- Béo phì.
5. Chẩn đoán sỏi canxi oxalat bằng cách nào?
Một số loại xét nghiệm có thể được chỉ định để chẩn đoán sỏi canxi oxalat gồm:
- Xét nghiệm nước tiểu: Lấy mẫu nước tiểu 24 giờ có thể được sử dụng để kiểm tra nồng độ oxalat trong nước tiểu. Mẫu nước tiểu sẽ được thu thập trong suốt cả ngày. Mức oxalat trong nước tiểu bình thường là dưới 45mg/ngày.
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể được chỉ định để tìm đột biến gen gây ra bệnh Dent.
- Các xét nghiệm hình ảnh: Chụp X-quang hoặc CT có thể giúp quan sát sỏi trong thận.
6. Phụ nữ mang thai có nguy cơ cao bị sỏi thận?
Khi mang thai, lưu lượng máu trong cơ thể người phụ nữ tăng lên để nuôi dưỡng thai nhi đang phát triển. Máu được lọc qua thận nhiều hơn đồng nghĩa với việc có nhiều oxalat tồn tại trong nước tiểu hơn, điều này có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi.
Sỏi thận có thể gây ra các biến chứng trong thai kỳ. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng sỏi thận làm tăng nguy cơ sảy thai, tiền sản giật, tiểu đường thai kỳ và sinh mổ.
Trong thời kỳ mang thai, các xét nghiệm hình ảnh như chụp CT hoặc chụp X-quang có thể không an toàn cho em bé. Thay vào đó, bác sĩ có thể sử dụng siêu âm để chẩn đoán.
Lên đến 84 % sỏi thận tự ra trong thời kỳ mang thai. Trong khoảng một nửa những viên sỏi không ra ngoài được khi mang thai sẽ tự ra sau khi sinh.
Nếu bạn có các triệu chứng nghiêm trọng do sỏi thận, làm tăng nguy cơ ảnh hưởng đến quá trình mang thai, các thủ thuật như đặt stent hoặc tán sỏi có thể được chỉ định để loại bỏ sỏi.
7. Điều trị sỏi canxi oxalat bằng cách nào?
Những viên sỏi nhỏ có thể tự tiêu mà không cần điều trị trong khoảng 4 - 6 tuần, uống nhiều nước để giúp đào thải sỏi ra ngoài tốt hơn.
Đơn thuốc chẹn alpha như doxazosin (Cardura) hoặc tamsulosin (Flomax) cũng có thể được kê để làm giãn niệu quản để giúp sỏi ra ngoài dễ dàng hơn.
Thuốc giảm đau như ibuprofen (Advil, Motrin) và acetaminophen (Tylenol) có thể giúp bạn giảm bớt khó chịu cho đến khi hết sỏi. Tuy nhiên, nếu bạn đang mang thai, hãy nói chuyện với bác sĩ trước khi dùng thuốc chống viêm không steroid (ibuprofen, naproxen, aspirin và celexcoxib).
Nếu sỏi quá lớn hoặc không tự tiêu được, một số thủ thuật can thiệp có thể được sử dụng để loại bỏ sỏi gồm:
- Nội soi tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL): ESWL có tác dụng phá vỡ sỏi thành những mảnh nhỏ. Trong vòng vài tuần sau ESWL, sỏi sẽ được thải sạch ra ngoài.
- Nội soi niệu quản: Ống nội soi mỏng có camera ở đầu được luồn qua bàng quang vào thận. Sau đó, sỏi được lấy ra bằng dụng cụ gắp hoặc được đập vỡ trước bằng tia laser hoặc các công cụ khác rồi mới lấy ra. Bác sĩ có thể đặt stent vào niệu quản để giữ nó mở ra và cho phép nước tiểu cùng sỏi thoát hết ra.
- Tán sỏi qua da: Tán sỏi qua da yêu cầu gây mê toàn thân. Bác sĩ phẫu thuật sẽ rạch một đường nhỏ ở lưng và lấy sỏi ra bằng các dụng cụ nhỏ.
8. Ngăn ngừa tinh thể canxi oxalat bằng cách nào?
Bạn có thể ngăn canxi oxalat hình thành tinh thể trong nước tiểu và tránh sỏi thận bằng cách làm theo những lời khuyên sau:
- Uống thêm nước: Người đã từng bị sỏi thận nên uống 2,5 lít nước mỗi ngày. Mỗi người cần lượng nước khác nhau, hãy hỏi bác sĩ về lượng nước hàng ngày cần cung cấp cho cơ thể bạn.
- Hạn chế muối trong chế độ ăn uống: Chế độ ăn giàu natri có thể làm tăng lượng canxi trong nước tiểu, điều này có thể gây hình thành sỏi.
- Theo dõi lượng protein: Protein cần thiết cho một chế độ ăn uống lành mạnh. Tuy nhiên, ăn quá nhiều thực phẩm giàu protein có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi. Bạn chỉ nên cung cấp một lượng protein ít hơn 30% tổng số calo hàng ngày.
- Bổ sung canxi phù hợp trong chế độ ăn uống: Cung cấp quá ít canxi trong chế độ ăn uống có thể khiến lượng oxalat tăng lên. Để ngăn ngừa điều này, hãy đảm bảo cung cấp hàm lượng canxi hàng ngày phù hợp với lứa tuổi của mình.
- Cắt giảm các loại thực phẩm có nhiều oxalat: Ví dụ như cây đại hoàng, đậu nành, củ cải đường và các loại hạt. Khi bạn ăn thực phẩm giàu oxalat, hãy ăn cùng với thực phẩm có chứa canxi, chẳng hạn như một ly sữa. Bằng cách này, oxalat sẽ liên kết với canxi trước khi đến thận, vì vậy nó sẽ không kết tinh trong nước tiểu.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: Healthline.com
