Bài được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương, Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Thuật ngữ “quá mẫn cảm với thực phẩm” đề cập đến cả dị ứng thực phẩm và không dung nạp thực phẩm. Không dung nạp thực phẩm không giống như dị ứng thực phẩm, mặc dù một số triệu chứng có thể tương tự. Khi bạn mắc chứng không dung nạp thức ăn, các triệu chứng thường bắt đầu trong vòng vài giờ sau khi ăn thức ăn mà bạn không dung nạp. Bài viết này xem xét một số loại thực phẩm nhạy cảm và chứng không dung nạp thực phẩm, các triệu chứng liên quan của chúng và các loại thực phẩm cần tránh.
1. Salicylat
Salicylat là các hóa chất tự nhiên được sản xuất bởi thực vật để bảo vệ chống lại các tác nhân gây căng thẳng từ môi trường như côn trùng và bệnh tật. Salicylat có đặc tính chống viêm. Trên thực tế, thực phẩm giàu các hợp chất này đã được chứng minh là có khả năng bảo vệ chống lại một số bệnh như ung thư đại trực tràng.
Các hóa chất tự nhiên này được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, bao gồm trái cây, rau, trà, cà phê, gia vị, các loại hạt và mật ong. Ngoài việc là một thành phần tự nhiên của nhiều loại thực phẩm, salicylat thường được sử dụng như một chất bảo quản thực phẩm và có thể được tìm thấy trong các loại thuốc.
Mặc dù lượng salicylat quá nhiều có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe nhưng hầu hết mọi người không gặp vấn đề gì khi tiêu thụ một lượng bình thường salicylat có trong thực phẩm. Tuy nhiên, một số người cực kỳ nhạy cảm với các hợp chất này và phát triển các phản ứng bất lợi khi họ tiêu thụ dù chỉ một lượng nhỏ.
Các triệu chứng của không dung nạp salicylate bao gồm:
- Nghẹt mũi.
- Nhiễm trùng xoang.
- Polyp mũi và xoang.
- Bệnh hen suyễn.
- Bệnh tiêu chảy.
- Viêm đại tràng.
Mặc dù không thể loại bỏ hoàn toàn salicylat khỏi chế độ ăn uống nhưng những người không dung nạp salicylat nên tránh thực phẩm chứa nhiều salicylat như gia vị, cà phê, nho khô và cam, cũng như mỹ phẩm và thuốc có chứa salicylat.
2. Các amin
Các amin được tạo ra bởi vi khuẩn trong quá trình bảo quản, lên men thực phẩm và được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm.
Mặc dù có nhiều loại amin nhưng histamine thường liên quan đến chứng không dung nạp thực phẩm.
Histamine là một chất hóa học trong cơ thể có vai trò trong hệ thống miễn dịch, tiêu hóa và thần kinh.
Nó giúp bảo vệ cơ thể khỏi bị nhiễm trùng bằng cách tạo ra phản ứng viêm ngay lập tức với các chất gây dị ứng. Điều này gây ra hắt hơi, ngứa và chảy nước mắt để bài tiết những “kẻ xâm lược” có hại.
Ở những người không dung nạp, histamine được chuyển hóa và đào thải dễ dàng.
Tuy nhiên, một số người không thể phá vỡ histamine đúng cách, khiến nó tích tụ trong cơ thể.
Lý do phổ biến nhất cho sự không dung nạp histamine là suy giảm chức năng của các enzyme chịu trách nhiệm phân hủy histamine - diamine oxidase và N-methyltransferase.
Các triệu chứng của không dung nạp histamine bao gồm:
- Đỏ bừng da.
- Nhức đầu.
- Ngứa.
- Sự lo lắng.
- Co thắt dạ dày.
- Bệnh tiêu chảy.
- Huyết áp thấp.
Những người không dung nạp histamine nên tránh thực phẩm chứa nhiều hóa chất tự nhiên này, bao gồm:
- Thực phẩm lên men.
- Thịt hun khói.
- Trái cây sấy khô.
- Trái cây có múi.
- Bơ.
- Cá hun khói.
- Giấm.
- Thức ăn chua như bơ sữa.
- Đồ uống có cồn lên men như bia và rượu.
3. FODMAPs
FODMAPs là từ viết tắt của oligo-, di-, mono-saccharides và polyols có thể lên men. Chúng là một nhóm cacbohidrat chuỗi ngắn được tìm thấy tự nhiên trong nhiều loại thực phẩm và có thể gây khó tiêu hóa.
FODMAPs được hấp thu kém ở ruột non và đi đến ruột già, nơi chúng được sử dụng làm nhiên liệu cho vi khuẩn đường ruột ở đó. Vi khuẩn phân hủy hoặc “lên men” FODMAP, tạo ra khí và gây đầy hơi, khó chịu.
Những carbohydrate này cũng có đặc tính thẩm thấu, nghĩa là chúng hút nước vào hệ tiêu hóa, gây tiêu chảy và khó chịu.
Các triệu chứng của không dung nạp FODMAP bao gồm:
- Chướng bụng.
- Bệnh tiêu chảy.
- Đau bụng.
- Táo bón.
Không dung nạp FODMAP rất phổ biến ở những người bị hội chứng ruột kích thích, hoặc IBS. Trên thực tế, có tới 86% những người được chẩn đoán mắc IBS giảm các triệu chứng tiêu hóa khi thực hiện chế độ ăn ít FODMAP .
Có nhiều loại thực phẩm chứa nhiều FODMAP bao gồm:
- Táo.
- Phô mai mềm.
- Mật ong.
- Sữa.
- Atisô.
- Bánh mì.
- Đậu lăng.
- Bia.
4. Sulfites
Sulfite là hóa chất chủ yếu được sử dụng làm chất bảo quản trong thực phẩm, đồ uống và một số loại thuốc.
Chúng cũng có thể được tìm thấy tự nhiên trong một số loại thực phẩm như nho và pho mát lâu năm.
Sulfite được thêm vào thực phẩm như trái cây khô để làm chậm quá trình chuyển sang màu nâu và rượu vang để ngăn ngừa sự hư hỏng do vi khuẩn gây ra.
Hầu hết mọi người có thể chịu được các sulfite có trong thực phẩm và đồ uống nhưng một số người lại nhạy cảm với các hóa chất này.
Nhạy cảm với sulfite phổ biến nhất ở những người bị hen suyễn, mặc dù những người không bị hen suyễn cũng có thể không dung nạp sulfit.
Các triệu chứng phổ biến của nhạy cảm với sulfite bao gồm:
- Sưng da.
- Nghẹt mũi.
- Huyết áp thấp.
- Bệnh tiêu chảy, nôn ói.
- Thở khò khè.
- Ho khan.
Sulfite thậm chí có thể gây co thắt đường thở ở bệnh nhân hen nhạy cảm và trong trường hợp nghiêm trọng, nó có thể dẫn đến các phản ứng đe dọa tính mạng.
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) yêu cầu rằng, việc sử dụng sulfit phải được công bố trên nhãn của bất kỳ thực phẩm nào có chứa sulfite hoặc nơi sulfite đã được sử dụng trong quá trình chế biến thực phẩm.
Ví dụ về thực phẩm có thể chứa sulfite bao gồm:
- Trái cây sấy khô.
- Rượu.
- Giấm táo.
- Rau đóng hộp.
- Thực phẩm ướp.
- Khoai tây chiên.
- Bia.
- Trà.
- Đồ nướng.
Tình trạng không dung nạp thực phẩm thường ít nghiêm trọng hơn dị ứng thực phẩm nhưng chúng cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của bạn. Nếu bạn nghi ngờ mình có thể không dung nạp một loại thực phẩm hoặc phụ gia thực phẩm nhất định, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng về các lựa chọn xét nghiệm và điều trị.
Đừng quên theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.
