Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Đào Minh Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Nhu động ruột đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa và hấp thu thức ăn của cơ thể. Vì vậy khi nhu động ruột bị thay đổi, chẳng hạn như tình trạng tăng nhu động ruột có thể gây ra tiêu chảy.
1. Nhu động ruột là gì?
Nhu động ruột là quá trình co bóp hình lượn sóng để di chuyển và tiêu hóa thức ăn trong hệ thống tiêu hóa của cơ thể. Quá trình này bắt đầu trong thực quản khi thức ăn được nuốt xuống, sau đó di chuyển đến dạ dày, ruột non và kết thúc ở hậu môn.
Nhu động ruột đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng cho cơ thể. Vai trò của nhu động ruột ở mỗi cơ quan tiêu hóa là khác nhau, cụ thể như sau:
- Tại thực quản: Nhu động ruột có vai trò đẩy thức ăn xuống dạ dày.
- Tại dạ dày: Nhu động ruột tiến hành co bóp giúp nghiền thức ăn thành kích thước nhỏ hơn để dễ chuyển hóa thành chất dinh dưỡng cho cơ thể hấp thu.
- Tại ruột non: Sự co bóp của nhu động ruột tại ruột non gồm hai giai đoạn, đó là co bóp nhào trộn (co bóp phân đoạn) và co bóp đẩy (co bóp nhu động). Đây là giai đoạn biến đổi thức ăn và hấp thu hầu hết các chất dinh dưỡng. Trong khoảng thời gian từ 3 đến 5 giờ, các co bóp của nhu động mới đẩy được nhũ trấp từ tá tràng tới van hồi – manh tràng.
- Những chất cặn bã sẽ được nhu động đẩy xuống xuống ruột già.
Khi hoạt động, nhu động ruột thường tạo ra âm thanh trong quá trình tiêu hóa thức ăn, vì vậy sẽ xuất hiện tình trạng bụng kêu ọc ọc liên tục hoặc ngắt quãng, được tạo ra khi thức ăn và các chất di chuyển trong đường tiêu hóa. Thông thường để nghe được tiếng nhu động ruột cần phải có ống nghe chuyên dụng.
Nhu động ruột đóng vai trò quan trọng đối với quá trình hấp thu và tiêu hóa thức ăn, vì vậy tình trạng tăng nhu động ruột được xem dấu hiệu của các bệnh lý về tiêu hóa như viêm loét đại tràng, viêm dạ dày, bệnh Crohn và là nguyên nhân gây tiêu chảy phổ biến nhất.
2. Tăng nhu động ruột dễ gây tiêu chảy
2.1. Tăng nhu động ruột là gì?
Nhu động ruột bình thường có tần suất dao động khoảng từ 4 – 32 lần/phút. Trong trường hợp tần suất này tăng trên 32 lần/phút một cách bất thường kèm theo đó là các âm thanh lớn như sôi bụng thì có thể bạn đang bị tình trạng tăng nhu động ruột.
Tăng nhu động ruột là biểu hiện cho thấy sự gia tăng hoạt động của ruột, xảy ra khi các cơ co bóp thành ruột nhiều và nhanh hơn, tạo ra những âm thanh sôi bụng lớn mà không cần dùng đến ống nghe chuyên dụng vẫn có thể nghe được. Một số triệu chứng khác của tăng nhu động ruột có thể kể đến như sau: Buồn nôn, nôn, liên tục xì hơi...
2.2. Nguyên nhân gây tăng nhu động ruột
Các nguyên nhân gây tăng nhu động ruột có thể kể đến như sau:
- Bệnh Crohn: Là bệnh lý viêm ruột xuyên thành mãn tính, có thể xảy ra ở mọi vị trí trên ống tiêu hóa từ miệng đến hậu môn, nhiều nhất là ở đại tràng và hồi tràng. Bệnh nhân mắc bệnh lý này có nhu động ruột tăng, tăng co bóp ở ruột, từ đó gây ra các triệu chứng tiêu chảy, nôn, sốt, đau quặn bụng, máu trong phân, có cục nổi lên khi sờ vào bụng.
- Viêm loét đại tràng: Là một bệnh lý viêm ruột (IBD) xảy ra ở đại tràng và trực tràng. Viêm loét đại tràng làm ảnh hưởng đến lớp niêm mạc bảo vệ phía trong cùng của đại tràng và trực tràng. Người bệnh mắc viêm loét đại tràng thường có các triệu chứng điển hình như đau bụng, chán ăn, buồn nôn, nôn, tiêu chảy và kèm tăng nhu động ruột.
- Viêm dạ dày ruột: Bệnh lý có liên quan đến tình trạng viêm và kích thích của ống tiêu hóa mà nguyên nhân có thể là do nhiễm virus hoặc vi khuẩn từ thức ăn, nước uống. Triệu chứng bệnh bao gồm đau quặn thắt bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, tăng nhu động ruột... Bệnh lý viêm dạ dày ruột cũng có thể được gây ra do tình trạng dùng nhiều hoặc lạm dụng một số thuốc như corticoid, nonsteroid (NSAID)...
- Xuất huyết tiêu hóa: Là một trong những nguyên nhân gây tăng nhu động đường tiêu hóa. Xuất huyết tiêu hóa có triệu chứng thay đổi tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng chảy máu trong đường tiêu hóa, có thể dao động từ rò rỉ không thể phát hiện đến cấp tính, ồ ạt và thậm chí là đe dọa tính mạng. Triệu chứng nhận biết sớm nhất bệnh lý này là đại tiện phân có màu đen và mùi hắc, tăng nhu động ruột, tiêu chảy ra máu, chướng bụng, nôn ra máu...
- Bệnh Celiac: Nguyên nhân là do hệ thống miễn dịch trung gian di truyền ở cơ thể không cho dung nạp gluten, từ đó dẫn đến tình trạng viêm teo niêm mạc, teo nhung mao và kém hấp thu. Bệnh nhân mắc bệnh lý này thường có triệu chứng đầy hơi và liên tục xì hơi, đau bụng, buồn nôn, nôn, sụt cân, tiêu chảy và tăng nhu động ruột.
- Tắc ruột cơ học: Là một trong những nguyên nhân gây tăng nhu động ruột với các triệu chứng điển hình như đau bụng, quặn thắt bụng, chướng bụng, táo bón... Nguyên nhân tắc ruột có thể do khối u, u phân, sự hình thành các mô sẹo sau khi phẫu thuật...
- Mẫn cảm với thức ăn: Tình trạng mẫn cảm với thức ăn như không dung nạp thức ăn, dị ứng với thức ăn... đều có thể gây tăng nhu động ruột. Trong đó tình trạng không dung nạp thức ăn xảy ra do cơ thể không chứa đủ enzym hoặc các chất hóa học đặc hiệu cần cho quá trình tiêu hóa thức ăn cụ thể. Tình trạng dị ứng thức ăn được xác định là phản ứng bất thường của cơ thể đối với một số loại thực phẩm nhất định.
- Hội chứng ruột kích thích: Là tình trạng rối loạn chức năng ống tiêu hóa với biểu hiện chủ yếu là các triệu chứng của đại tràng, các rối loạn chức năng này tái đi tái lại nhiều lần nhưng không nhìn thấy các tổn thương về giải phẫu hay sinh hóa ở ruột. Hội chứng ruột kích thích xảy ra theo cơ chế cảm thụ bất thường của ống tiêu hóa, tính chịu đựng của ruột bị thay đổi (một số đoạn ruột bị giảm khả năng chịu áp lực từ thức ăn) và rối loạn vận động nhu động ruột. Các triệu chứng chủ yếu của người bệnh mắc hội chứng ruột kích thích là đầy bụng, đau quặn bụng, đầy hơi, táo bón trong trường hợp nhu động ruột giảm và tiêu chảy trong trường hợp nhu động ruột tăng...
Các bệnh lý dẫn đến tăng nhu động ruột thường xuất hiện triệu chứng tiêu chảy. Vì vậy, nguyên nhân gây tiêu chảy ở những bệnh nhân mắc các bệnh lý trên là do nhu động ruột tăng lên.
3. Làm gì khi tăng nhu động ruột
Tùy thuộc vào nguyên nhân dẫn đến tăng nhu động ruột mà có các biện pháp xử trí khác nhau. Một số biện pháp có tác dụng làm ổn định tạm thời nhu động ruột như sau:
- Uống một ly nước ấm ngay khi có triệu chứng của bệnh, khoảng 5 phút sau khi uống bạn sẽ cảm thấy dễ chịu hơn, bởi nước ấm có tác dụng ổn định đường tiêu hóa. Bên cạnh đó, bạn nên uống đủ lượng nước mỗi ngày (từ 1,5 – 2 lít) cho cơ thể.
- Xây dựng chế độ ăn uống điều độ, ăn chậm nhai kỹ để tránh tác động mạnh lên nhu động ruột.
- Dùng 3 ngón tay giữa massage nhẹ nhàng vùng bụng dọc khung đại tràng và theo chiều kim đồng hồ sẽ giúp giảm nhẹ nhu động ruột.
Tuy nhiên tình trạng tăng nhu động ruột nếu kéo dài không được điều trị sẽ gây khó chịu cho người bệnh và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Vì vậy, trong trường hợp tình trạng bệnh nặng hơn với các triệu chứng như chảy máu trực tràng, buồn nôn và nôn không rõ nguyên nhân, tiêu chảy trong thời gian dài... bạn nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán chính xác nhất.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec chính là địa chỉ uy tín được nhiều bệnh nhân tin tưởng trong thực hiện kỹ thuật chẩn đoán các bệnh lý tiêu hóa, bệnh lý gây tiêu chảy mạn tính hay bệnh Crohn... Đặc biệt, các kỹ thuật sàng lọc ung thư dạ dày- đại tràng, polyp dạ dày- đại tràng tại Vinmec được thực hiện bằng máy nội soi Olympus CV 190, chức năng NBI (Narrow Banding Imaging - nội soi với dải tần ánh sáng hẹp) cho kết quả hình ảnh phân tích bệnh lý niêm mạc rõ nét hơn... Nhờ đó mà bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ điều trị kịp thời. Không chỉ có hệ thống trang thiết bị hiện đại, Vinmec còn là nơi quy tụ đội ngũ các y, bác sĩ giàu kinh nghiệm, đặc biệt, với không gian được thiết kế theo tiêu chuẩn khách sạn, Vinmec đảm bảo sẽ mang đến cho người bệnh sự thoải mái, thân thiện, yên tâm nhất.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
