Tắc ruột có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, là tình trạng cấp cứu ngoại khoa phổ biến, đặc biệt trong các trường hợp cấp cứu ổ bụng. Để điều trị tắc ruột hiệu quả, người bệnh thường phải phẫu thuật và được hồi sức tích cực nhằm khắc phục các rối loạn toàn thân do bệnh gây ra và loại bỏ nguyên nhân gây tắc.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS.BS Dương Xuân Lộc - Bác sĩ Ngoại tiêu hóa - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Tắc ruột là gì?
Chiếm tỷ lệ từ 9 - 19% các trường hợp cấp cứu bụng và 0,8 - 1,2% các bệnh ngoại khoa, tắc ruột là một tình trạng cấp cứu ngoại khoa phổ biến khi quá trình di chuyển của các chất trong ruột bị ngưng trệ.
Trong lòng ruột chứa một số chất bao gồm:
- Ruột non: Thức ăn trong quá trình hấp thu, tiêu hóa, dịch tiêu hóa.
- Ruột già: Phân, hơi.
Ở mọi lứa tuổi, cả nam lẫn nữ đều có thể gặp phải tình trạng này. Mặc dù vậy, nguyên nhân gây bệnh lại có sự khác biệt tùy thuộc vào độ tuổi. Thông thường, tình trạng này được chia thành hai loại chính:
- Tắc ruột cơ năng: Chiếm tỷ lệ 3 - 5%.
- Tắc ruột cơ học: Phổ biến hơn với tỷ lệ 95 - 97%.
2. Một số triệu chứng
Một số triệu chứng của bệnh tắc ruột gây khó khăn trong sinh hoạt thường ngày và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, bao gồm:
- Chướng bụng.
- Chán ăn.
- Rối loạn nhịp tim.
- Đau bụng từng cơn hoặc dữ dội.
- Mệt mỏi, khó chịu.
- Không đại tiện, xì hơi được hoặc táo bón.
- Buồn nôn và nôn.
3. Cơ chế bệnh sinh của tắc ruột
3.1 Tắc ruột cơ học
Vật cản cơ học là những rào cản vật lý ngăn hoặc làm chậm dòng chảy của thức ăn hoặc chất lỏng qua ruột. Bao gồm:
- Sau phẫu thuật bụng hoặc xương chậu, mô có thể phát triển hoặc dính lại.
- U đường tiêu hóa.
- Dị vật như búi giun đũa, u bã thức ăn, u tóc... đã bị nuốt phải và nằm trong lòng ruột.
- Mặc dù hiếm gặp nhưng sỏi mật vẫn có thể là nguyên nhân gây bệnh.
- Thoát vị (thoát vị đùi nghẹt, bẹn nghẹt…).
- Nhiễm trùng.
- Bệnh viêm ruột (IBDs).
- Chứng lồng ruột.
- Hội chứng nút phân su (Loại phân đầu tiên mà trẻ sơ sinh thải ra được gọi là phân su).
- Khối u.
- Xoắn ruột: Xoắn ruột non do quai tiểu tràng còn bị dính và cố định, quai ruột chứa đầy giun.
- Xoắn đại tràng Sigma: Do đại tràng quá dài so với rễ mạc treo, táo bón kinh niên và chứa nhiều phân cục.
3.2 Tắc ruột cơ năng
Những vật cản không cơ học như co thắt (do tổn thương thần kinh, ngộ độc chì) hoặc do liệt ruột (với các nguyên nhân như viêm phúc mạc, tổn thương thần kinh tủy sống, máu tụ sau phúc mạc, nhiễm khuẩn toàn thân) là nguyên nhân gây ra tắc ruột cơ năng.
Một số bệnh lý mãn tính cũng có thể là nguyên nhân gây tắc ruột cơ năng. Tuy nhiên, tình trạng này chủ yếu xảy ra khi hoạt động của toàn bộ hệ thống tiêu hóa bị một bất thường nào đó phá vỡ. Cụ thể, sự phối hợp của các cơn co thắt giúp ruột già và ruột di chuyển. Khi quá trình này bị gián đoạn, tắc ruột cơ năng sẽ xuất hiện.
Tắc ruột cơ năng được gây ra bởi một số nguyên nhân, bao gồm:
- Phẫu thuật xương chậu hoặc bụng.
- Đái tháo đường.
- Mất cân bằng điện giải.
- Suy giáp.
- Phì đại tràng bẩm sinh.
- Nhiễm trùng.
- Một số rối loạn thần kinh và cơ bắp, điển hình như bệnh Parkinson.
- Thuốc opioid.
4. Điều trị tắc ruột
4.1 Nguyên tắc điều trị tắc ruột
Để điều chỉnh các rối loạn toàn thân (rối loạn nước điện giải) do tình trạng này gây nên cũng như loại trừ nguyên nhân gây tắc và phục hồi lưu thông ruột, người bệnh cần được điều trị tắc ruột bằng phẫu thuật kết hợp với hồi sức ngoại khoa trước, trong và sau mổ.
4.2. Điều trị các rối loạn toàn thân do tắc ruột gây nên
- Theo điện giải đồ, huyết tương, máu, người bệnh sẽ được truyền dịch và điện giải để điều trị tắc ruột.
- Hút dịch dạ dày ruột, phải làm ngay: Đặt sonde dạ dày để hút dịch ở trên chỗ tắc nhằm điều trị tắc ruột.
- Điều trị tắc ruột bằng kháng sinh và thuốc trợ sức, corticoid, giảm đau…
4.3. Điều trị tắc ruột bằng phẫu thuật để giải quyết nguyên nhân tắc, phục hồi lưu thông ruột
4.3.1. Gây mê nội khí quản có giãn cơ
Đường mổ: Tình trạng bụng sẽ quyết định loại hình phẫu thuật là nội soi hay mổ mở và vị trí thực hiện ca mổ.
- Tùy thuộc vào vị trí nguyên nhân tắc và phẫu thuật dự định, đường mổ sẽ được quyết định nếu biết rõ nguyên nhân.
- Đường trắng giữa trên dưới rốn nên được sử dụng khi chưa rõ nguyên nhân gây bệnh.
Thăm dò:
- Tìm vị trí tắc.
- Đánh giá tổn thương.
Xử trí nguyên nhân gây tắc ruột:
- Dị vật trong lòng ruột: Khi dị vật nằm gần góc hồi manh tràng hoặc bên trong ruột, bác sĩ sẽ đẩy hoặc mổ ruột để lấy dị vật ra: mổ dưới chỗ tắc, lấy dị vật rồi khâu kín.
- Thoát vị bẹn, đùi nghẹt: Thành bụng cần được khâu phục hồi sau khi xử trí ruột nghẹt.
- Lồng ruột: Ở trẻ em, bác sĩ sẽ tiến hành tháo lồng và cố định. Nếu không thể tháo lồng hoặc ruột bị hoại tử thì cắt bỏ đoạn ruột. Ở người lớn, sau khi tháo lồng, các bác sĩ sẽ cố định hồi tràng với đại tràng, manh tràng với thành bụng và cắt bỏ ruột thừa. Trường hợp có u, đoạn ruột có u sẽ được cắt bỏ hoặc thực hiện nối tắt.
- Xoắn ruột: Cắt bỏ nguyên nhân gây xoắn và tháo xoắn.
- Đại trực tràng.
- Sau khi giải quyết nguyên nhân tắc ruột, việc cố định lại ruột cần được cân nhắc, đặc biệt đối với những trường hợp tái phát phải mổ đi mổ lại nhiều lần. Phẫu thuật để xếp lại ruột hoặc làm cho các đoạn ruột dính lại theo thứ tự không bị gập góc thường được thực hiện sau khi bệnh nhân đã bị tắc ruột do dính nhiều lần sau các ca phẫu thuật trước đó.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
