Tác dụng của thuốc Diethylcarbamazine

Thuốc Diethylcarbamazine được bào chế dưới dạng viên nén dùng theo đường uống. Đây là loại dược phẩm có tác dụng điều trị nhanh các tình trạng nhiễm giun chỉ ở cả trẻ em và người lớn. Bệnh nhân chỉ nên dùng Diethylcarbamazine khi có chỉ định cụ thể của bác sĩ chuyên khoa, đồng thời tuân theo đúng phác đồ điều trị đã được hướng dẫn.

1. Thuốc Diethylcarbamazine là thuốc gì?

Diethylcarbamazine thuộc nhóm thuốc diệt giun sán, còn có tên gọi khác là Diethylcarbamazin. Sản phẩm được bào chế dưới dạng viên nén hàm lượng 50mg hoặc 100mg. Trong mỗi viên nén Diethylcarbamazine có chứa thành phần hoạt chất chính là Diethylcarbamazine cùng một số tá dược khác, giúp mang lại tác dụng tiêu diệt nhanh chóng các ấu trùng giun chỉ Onchocerca, Loa Loa, giun chỉ bạch huyết và một số tình trạng nhiễm giun khác.

Thuốc Diethylcarbamazine chỉ được phép sử dụng khi có sự chỉ định cụ thể của bác sĩ. Trong bất kỳ trường hợp nào, bệnh nhân cần tránh tự ý dùng thuốc hoặc đưa sản phẩm cho người bệnh khác dù có các triệu chứng tương tự.

2. Thuốc Diethylcarbamazine có tác dụng gì?

Theo nghiên cứu cho biết, Diethylcarbamazine đóng vai trò là dẫn chất tổng hợp của Piperazin, giúp chống lại hiệu quả những loại giun chỉ trưởng thành. Ngoài ra, hoạt chất trên còn có khả năng diệt ấu trùng Brugia malayi, Wuchereria bancrofti, Loa Loa và Brugia timori. Mặc dù Diethylcarbamazine có thể thâm nhập vào trong dịch và loại bỏ được ấu trùng giun chỉ Onchocerca volvulus trên da, tuy nhiên không hoạt động đối với những ấu trùng ở các hạch hay cục có chứa giun chỉ cái; hoặc ấu trùng giun chỉ Wuchereria bancrofti nằm ở dịch màng tinh hoàn.

Hoạt chất Diethylcarbamazine tác động đến các loại giun chỉ và ấu trùng bằng cách làm rối loạn quá trình chuyển hóa Acid arachidonic trong những tế bào nội mô của vật chủ và ấu trùng. Điều này dẫn đến hiện tượng co mạch, kết tập bạch cầu hạt và tiểu cầu xung quanh các ký sinh trùng có màng đã bị tổn thương. Nhìn chung, Diethylcarbamazine có thể ảnh hưởng đến đáp ứng miễn dịch bẩm sinh, tuy nhiên không gây hoạt hoá đáp ứng miễn dịch thích ứng của cơ thể.

Dưới đây là các đặc điểm dược động học của hoạt chất Diethylcarbamazine:

• Hấp thu: Sau khi uống vào cơ thể, Diethylcarbamazine được hấp thu nhanh tại đường tiêu hoá. Sau khoảng 1 – 2 giờ kể từ khi uống một liều, thuốc đạt nồng độ tối đa.
• Phân bổ: Diethylcarbamazine được phân bổ rộng trong khắp các mô của cơ thể.
• Chuyển hoá: Tốc độ chuyển hoá của Diethylcarbamazine cực nhanh và mạnh. Hoạt chất được chuyển hoá một phần thành dạng Diethylcarbamazine N-oxide.
• Thải trừ: Thời gian bán thải của Diethylcarbamazine trong huyết tương khoảng 2 – 10 giờ, tuỳ vào độ pH nước tiểu. Hoạt chất được thải trừ qua các đường chính, gồm đường ngoài niệu, đường niệu và phân. Có khoảng trên 50% liều thuốc có mặt ở nước tiểu acid dạng không chuyển hoá. Tình trạng kiềm hoá nước tiểu có thể làm tăng nồng độ Diethylcarbamazine trong huyết tương và dẫn đến kéo dài thời gian bán thải của thuốc, từ đó tăng công dụng và cả độc tính.

3. Chỉ định và chống chỉ định dùng thuốc Diethylcarbamazine

Thuốc Diethylcarbamazine được bác sĩ chuyên khoa chỉ định sử dụng cho những trường hợp cụ thể dưới đây:

• Nhiễm giun chỉ bạch mạch toàn thân (do Brugia malayi, Wuchereria bancrofti và Brugia timori).
• Nhiễm giun chỉ Loa Loa.
• Nhiễm giun chỉ thể ẩn (tình trạng tăng bạch cầu ưa Eosin ở người bị bệnh phổi nhiệt đới).
• Nhiễm ấu trùng giun chỉ Onchocerca (chỉ dùng Diethylcarbamazine trong điều kiện không có sẵn Ivermectin).
• Nhiễm ấu trùng Toxocara canis di chuyển nội tạng.
• Dự phòng trường hợp nhiễm giun chỉ Loa Loa cho những người cư trú tạm thời ở các khu vực đang có bệnh lưu hành.

Tuy nhiên, chống chỉ định dùng thuốc Diethylcarbamazine cho những đối tượng bệnh nhân sau đây:

• Người có tiền sử mẫn cảm hoặc dị ứng với bất kỳ thành phần hoạt chất hay tá dược có trong công thức thuốc.
• Người mắc bệnh ung thư vú.
• Người bị tổn thương nghiêm trọng ở mắt gây ra bởi giun chỉ Onchocerca volvulus.
• Chống chỉ định tương đối cho người bị suy thận, tăng huyết áp, phụ nữ có thai và bà mẹ nuôi con bú.

4. Cách dùng và liều lượng sử dụng thuốc Diethylcarbamazine

4.1. Hướng dẫn chi tiết cách dùng thuốc Diethylcarbamazine hiệu quả

Thuốc Diethylcarbamazine được bào chế dưới dạng viên nén dùng bằng đường uống. Theo khuyến cáo của bác sĩ, những bệnh nhân bị nhiễm giun chỉ nên uống Diethylcarbamazine sau bữa ăn để thuốc phát huy tối ưu tác dụng điều trị.

Trong hầu hết các trường hợp, người bệnh nên điều trị ban đầu với liều Diethylcarbamazine thấp. Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên sử dụng thêm Histamin hay Corticoid theo chỉ định của bác sĩ trong vòng 2 – 3 ngày nhằm ngăn chặn tình trạng phản ứng miễn dịch, đặc biệt đối với người bị nhiễm giun chỉ Loa Loa. Trong tình huống xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo tổn thương não, bệnh nhân cần ngừng dùng Diethylcarbamazine ngay lập tức và báo cho bác sĩ để có hướng xử trí.

4.2. Liều dùng thuốc Diethylcarbamazine

Liều lượng điều trị với thuốc Diethylcarbamazine sẽ được xác định dựa trên độ tuổi và loại giun chỉ mà người bệnh nhiễm phải, cụ thể:

*Liều cho người lớn

• Tiêu diệt giun chỉ Wuchereria bancrofti: Ngày uống 6mg/ kg thể trọng, chia liều làm 3 lần và uống liên tiếp trong vòng 12 ngày.
• Tiêu diệt giun chỉ Loa Loa: Trong ngày đầu, uống 1mg/ kg thể trọng/ lần. Vào hai ngày tiếp theo, tăng gấp đôi liều, sau đó điều chỉnh uống liều từ 2 – 3mg/ kg thể trọng/ ngày × 3 lần, dùng liên tục 18 ngày.
• Ngăn ngừa nhiễm giun chỉ Loa Loa: Uống 300mg/ lần/ tuần cho tới khi người bệnh không ở trong môi trường đang lưu hành bệnh dịch.
• Điều trị cộng đồng: Uống 6mg/ kg thể trọng/ ngày, chia liều làm 3 lần. Mỗi năm dùng thuốc 1 lần. Có thể uống kèm với thuốc Albendazol 400mg/ lần/ năm trong vòng tối thiểu 5 năm.
• Tiêu diệt Brugia timori và Brugia malayi: Uống từ 3 – 6mg/ kg thể trọng/ ngày, chia liều làm 3 lần và uống liên tục từ 6 – 12 ngày (liều dùng cá nhân); hoặc uống từ 3 – 6mg/ kg thể trọng, chia liều làm 3 lần uống trong 24 giờ, uống thuốc tổng 6 lần, mỗi lần cách nhau 1 tuần hay 1 tháng (liều dùng cộng đồng).
• Tiêu diệt giun chỉ thể ẩn: Uống 8mg/ kg thể trọng/ ngày, dùng thuốc trong vòng 14 ngày. Bệnh nhân có thể lặp lại liều nếu tái phát triệu chứng.
• Tiêu diệt giun chỉ Toxocara canis: Bắt đầu với liều thấp 1mg/ kg thể trọng × 2 lần/ ngày nhằm giảm bớt phản ứng miễn dịch khi ấu trùng chết. Sau đó, tăng dần liều cho tới khi đạt 3mg/ kg thể trọng × 2 lần/ ngày, dùng thuốc trong vòng 3 tuần.
• Tiêu diệt Onchocerca volvulus: Dùng kết hợp với thuốc Suramin (độc tính cao) nhằm xử lý các loại giun trưởng thành. Tuy vậy, sự phối hợp trên có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng khi ấu trùng chết đi, vì vậy chỉ nên dùng phác đồ này ở bệnh viện hoặc có chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

*Liều cho trẻ em

Đối với trẻ em từ 10 tuổi trở lên có thể dùng liều Diethylcarbamazine tương tự như người lớn. Trong trường hợp trẻ em từ 10 tuổi trở xuống có thể áp dụng liều thuốc Diethylcarbamazine như sau:

• Tiêu diệt Wuchereria bancrofti: Uống liều 3mg/ kg thể trọng/ ngày, chia thành 3 lần và điều trị liên tục trong vòng 12 ngày.
• Tiêu diệt Brugia timori và Brugia malayi: Uống từ 1,5 – 3mg/ kg thể trọng/ ngày, chia liều làm 3 lần, uống trong vòng từ 6 – 12 ngày (liều dùng cá nhân); hoặc uống từ 1,5 – 3mg/ kg thể trọng, chia liều làm 3 lần uống trong 24 giờ, uống tổng 6 lần, mỗi lần cách nhau khoảng 1 tuần hoặc 1 tháng (liều dùng cộng đồng).
• Tiêu diệt giun chỉ Toxocara canis: Uống liều thấp ban đầu 1mg/ kg thể trọng × 2 lần/ ngày. Sau đó, tăng dần liều cho tới khi đạt 3mg/ kg thể trọng × 2 lần/ ngày, dùng thuốc liên tiếp 3 tuần.

*Liều cho các đối tượng khác

• Người cao tuổi: Chưa có khuyến cáo cụ thể về liều dùng thuốc Diethylcarbamazine.
• Người bị suy thận: Cần thận trọng giảm liều Diethylcarbamazine cho bệnh nhân bị suy giảm chức năng thận cấp độ trung bình – nặng.

5. Các tác dụng phụ của thuốc Diethylcarbamazine

Khi điều trị nhiễm giun chỉ bằng thuốc Diethylcarbamazine, bệnh nhân có thể gặp phải những tác dụng phụ phổ biến sau:

• Đau khớp.
• Đau đầu.
• Ngứa/ sưng mắt hay mặt.
• Yếu hoặc mệt mỏi bất thường.

Những phản ứng ít gặp hơn khi dùng Diethylcarbamazine, bao gồm:

• Buồn nôn/ nôn ói.
• Chóng mặt.
• Phát ban da.
• Sốt.
• Quáng gà.
• Mất thị giác.
• Đau các tuyến, nách, bẹn và cổ.
• Giảm thị lực.

Trong một vài trường hợp hiếm gặp, việc sử dụng thuốc Diethylcarbamazine có thể gây tử vong và dẫn đến những phản ứng quá mẫn như ngứa, phát ban, đau khớp / cơ, nhức đầu, tụt huyết áp, tim đập nhanh, xuất huyết võng mạc hay viêm não. Những tác dụng phụ này có thể xuất hiện sau khoảng 2 giờ dùng Diethylcarbamazine.

Ngoài những tác dụng phụ bất lợi trên, vẫn còn một số phản ứng khác liên quan đến Diethylcarbamazine chưa được đề cập. Trong bất kỳ tình huống nào gặp phải triệu chứng lạ thường, bệnh nhân cần báo ngay cho bác sĩ để được chữa trị kịp thời.

6. Một số khuyến cáo chung cần nắm rõ khi dùng thuốc Diethylcarbamazine

Trước cũng như trong quá trình điều trị nhiễm giun chỉ bằng thuốc Diethylcarbamazine, bệnh nhân cần lưu ý một số khuyến cáo sau:

• Có thể sử dụng Diethylcarbamazine cho những người đang cư trú tạm thời ở nước ngoài muốn dự phòng lây nhiễm bệnh.
• Khi nghi ngờ bệnh nhân bị sốt rét, cần điều trị ngay để tránh gây nguy hiểm tính mạng.
• Cần giảm liều cho bệnh nhân xét nghiệm thấy kiềm trong nước tiểu hoặc chức năng thận kém.
• Thận trọng dùng Diethylcarbamazine cho người bị tăng huyết áp. Chỉ nên sử dụng thuốc cho đối tượng này khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, đồng thời thường xuyên theo dõi mức huyết áp trong quá trình trị liệu.
• Nên điều trị Diethylcarbamazine trong giai đoạn bệnh không hoạt động hoặc giữa các đợt bộc phát cho người mắc viêm hạch bạch huyết gây ra bởi giun chỉ Brugia malayi và Wuchereria bancrofti.
• Trước khi dùng thuốc Diethylcarbamazine, bệnh nhân nên báo cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe của bản thân cũng như tiền sử bệnh.
• Nếu bị dị ứng với bất kỳ thành phần trong Diethylcarbamazine, hãy trao đổi với bác sĩ để có phác đồ điều trị thay thế.
• Chia sẻ chân thực với bác sĩ các dược phẩm đang sử dụng để loại bỏ nguy cơ tương tác thuốc, bao gồm cả vitamin, thảo dược, dưỡng chất, thực phẩm chức năng, thuốc theo toa / không kê toa.
• Không dùng quá liều Diethylcarbamazine quy định vì điều này có thể dẫn đến tình trạng sốc, kèm theo một số phản ứng nguy hiểm khác như đau đầu, buồn nôn, nôn ói không kiểm soát, choáng váng, chóng mặt hoặc co giật. Khi trót dùng quá liều Diethylcarbamazine, bệnh nhân cần đến cơ sở y tế ngay để được xử lý. Một số biện pháp khắc phục quá liều Diethylcarbamazine có thể kể đến như tiêm Diazepam giải quyết co giật và áp dụng các biện pháp hỗ trợ điều trị những triệu chứng hiện hữu.

Trên đây là thông tin về thuốc Diethylcarbamazine. Đây là loại dược phẩm có tác dụng điều trị nhanh các tình trạng nhiễm giun chỉ ở cả trẻ em và người lớn. Bệnh nhân chỉ nên dùng Diethylcarbamazine khi có chỉ định cụ thể của bác sĩ chuyên khoa, đồng thời tuân theo đúng phác đồ điều trị đã được hướng dẫn.