Thuốc Bortezomib là thuốc bột pha tiêm có hoạt chất chính bortezomib hàm lượng 3,5mg và tá dược mannitol. Thuốc thường được chỉ định cho các bệnh nhân mắc đa u tủy. Đây là thuốc độc tế bào và là thuốc kê đơn lên chỉ dùng dưới sự chỉ định của bác sĩ chuyên môn.
1. Bortezomib là thuốc gì?
Hoạt chất bortezomib thuộc nhóm thuốc chống ung thư có khả năng ức chế proteasome, khi thử nghiệm trên động vật có vú, bortezomib cho kết quả ức chế đặc hiệu các chất tương tự chymotrypsin của proteasome 26. Mặt khác, proteasome 26 được biết đến là chất đóng vai trò trong việc phân hủy các protein đã ubiquitin hóa. Quá trình ức chế proteasome 26 bởi Bortezomib diễn ra đặc hiệu trên các tế bào ung thư nhiều hơn là trên các tế bào bình thường khác, đồng thời quá trình này lại giúp ngăn chặn sự phân hủy protein đích, làm thay đổi các dòng tín hiệu trong tế bào, ảnh hưởng đến chu kỳ tế bào và các yếu tố trong quá trình sao mã, kết quả dẫn đến sự chết của các tế bào ung thư.
Từ cơ chế tác dụng nêu trên, thuốc Bortezomib thường được chỉ định trong các trường hợp:
- Bệnh nhân mắc đa u tủy tiến triển, là người trưởng thành, trước đó đã trải qua ít nhất một đợt trị liệu hoặc đang ghép tủy hoặc được đánh giá là không phù hợp với việc ghép tủy.
- Sử dụng phối hợp với melphalan và prednisolon để điều trị cho bệnh nhân mắc đa u tủy ở lần điều trị đầu tiên, thường dùng khi bệnh nhân không thể dung nạp hóa trị liều cao hoặc không thể ghép tủy.
2. Liều dùng và cách dùng thuốc Bortezomib
2.1. Liều dùng
Liều dùng của thuốc Bortezomib được tính toán dựa trên diện tích bề mặt cơ thể, mỗi chu kỳ điều trị kéo dài 21 ngày. Liều khởi đầu được khuyến cáo là 1,3mg/m2 diện tích bề mặt cơ thể, lặp lại 4 lần trong vòng 2 tuần (tiêm vào ngày thứ 1, 4, 8, 11). Sau đó, bệnh nhân nghỉ trong vòng 10 ngày tiếp theo (từ ngày thứ 12 đến ngày thứ 21), như vậy là kết thúc 1 chu kỳ điều trị của Bortezomib.
Nếu bệnh nhân được đánh giá là đáp ứng tốt với thuốc Bortezomib, cần tiếp tục điều trị thêm 2 chu kỳ nữa.
Nếu bệnh nhân có đáp ứng với thuốc nhưng chưa đạt được sự thuyên giảm thì được khuyến cáo điều trị tổng cộng là 8 chu kỳ với Bortezomib.
Khi được sử dụng kết hợp với melphalan và prednisolon, chu kỳ điều trị của thuốc Bortezomib kéo dài đến 12 tuần và chia thành hai chu kì nhỏ, mỗi chu kỳ nhỏ kéo dài 6 tuần. Ở 6 tuần đầu tiên, Bortezomib được tiêm vào các ngày thứ 1, 4, 8, 11, 22, 25, 29, 32 của chu kỳ. Ở 6 tuần tiếp theo, số lần tiêm Bortezomib giảm còn một nửa, chỉ còn 4 lần vào các ngày 1, 8, 22 và 29 của chu kỳ.
Đối với những trường hợp bệnh nhân có bệnh lý thần kinh, bị suy gan, suy thận, liều dùng cần được điều chỉnh để đảm bảo an toàn điều trị.
2.2. Cách dùng
Việc sử dụng thuốc Bortezomib được khuyến cáo như sau:
- Thuốc Bortezomib được dùng bằng đường tiêm tĩnh mạch, thuốc bột trong lọ được pha với 3,5ml dung dịch nước muối natri clorid đẳng trương, sau đó tiêm nhanh qua tĩnh mạch trong vòng từ 3 đến 5 giây. Thuốc đã pha chỉ được sử dụng trong vòng 8 giờ.
- Việc đánh giá cảm quan chất lượng thuốc trước khi tiêm là rất quan trọng, dung dịch sau khi pha phải trong, không màu. Nếu bằng mắt thường quan sát thấy dung dịch tiêm biến đổi màu hoặc có tiểu phân lạ, cần ngưng sử dụng ngay và tiến hành hủy bỏ đúng quy định.
- Thuốc Bortezomib chỉ được dùng qua đường tiêm tĩnh mạch, tuyệt đối không tiêm vào vào khoang dưới nhện của tủy sống, vì đã ghi nhận các trường hợp tử vong khi sử dụng Bortezomib bằng đường tiêm này.
- Lưu ý, giữa hai lần tiêm thuốc Bortezomib liên tiếp, cần đảm bảo một khoảng thời gian nghỉ tối thiểu là 72 giờ.
- Thuốc Bortezomib hiện tại không được khuyến cáo sử dụng ở trẻ em vì chưa có nghiên cứu về hiệu quả và độ an toàn khi dùng thuốc ở đối tượng này.
- Chưa có dữ liệu nghiên cứu về thuốc Bortezomib ở phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, nếu bắt buộc phải sử dụng thuốc cần phải có sự tư vấn và giám sát chặt chẽ của bác sĩ.
- Vì Bortezomib là thuốc độc tế bào nên lượng thuốc còn dư sau khi sử dụng cần được thu hồi và xử lý đúng theo quy định của cơ sở y tế.
3. Chống chỉ định của thuốc Bortezomib
Tuyệt đối không sử dụng Bortezomib cho các trường hợp:
- Bệnh nhân mắc bệnh phổi
- Bệnh nhân mắc bệnh màng ngoài tim (như viêm màng ngoài tim, tràn dịch màng ngoài tim,...) lan tỏa cấp tính
- Bệnh nhân dị ứng với Bortezomib hoặc mannitol
4. Những thận trọng khi điều trị bằng thuốc Bortezomib
Thuốc Bortezomib thường xuyên gây ra các tác dụng không mong muốn trên đường tiêu hóa như nôn, buồn nôn, tiêu chảy, táo bón. Vì vậy những bệnh nhân có tiền sử táo bón hoặc tắc ruột cần được theo dõi điều trị.
Việc điều trị bằng Bortezomib có thể làm thay đổi các chỉ số công thức máu như giảm bạch cầu, giảm hồng cầu và thường gặp nhất là giảm tiểu cầu, điều này dẫn đến tình trạng thiếu máu, dễ chảy máu. Vì vậy, các bác sĩ luôn cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ khi bắt đầu sử dụng Bortezomib cho các đối tượng bệnh nhân này.
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, những bệnh nhân sử dụng thuốc Bortezomib có khả năng cao hơn trong việc mắc virus Herpes zoster tái hoạt động. Vì vậy cần có những biện pháp dự phòng nhiễm chủng siêu vi này cho bệnh nhân tiếp nhận điều trị Bortezomib.
Trong quá trình sử dụng Bortezomib, các bệnh nhân thường hay gặp các triệu chứng liên quan đến thần kinh ngoại biên như cảm giác nóng rát, dị cảm, tăng hoặc giảm cảm giác, đau thần kinh,...Ở trường hợp này, các bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá chức năng thần kinh để có sự điều chỉnh liều cho phù hợp.
Hạ huyết áp tư thế đứng cũng là một điều mà bệnh nhân sử dụng Bortezomib cần thận trọng, những triệu chứng điển hình có thể gặp là choáng váng, chóng mặt, ngất xỉu. Nên thông báo với bác sĩ nếu bạn có bệnh lý nền hạ huyết áp hoặc đang sử dụng bất kỳ thuốc hạ huyết áp nào.
Thuốc Bortezomib cũng được ghi nhận trong việc làm trầm trọng hoặc tiến triển bệnh suy tim sung huyết, ngoài ra một số trường hợp còn bị kéo dài quãng QT trên điện tâm đồ. Mặc dù nguyên nhân chưa được xác định cụ thể và tần suất gặp phải cũng rất hiếm, nhưng những đối tượng bệnh nhân bị suy tim hoặc có các yếu tố nguy cơ liên quan đến tim nên được kiểm soát và theo dõi chặt chẽ trong quá trình điều trị.
Các bệnh nhân mắc đa u tủy thường gặp biến chứng suy thận. Vì vậy cần phải đánh giá chức năng thận thường xuyên trong quá trình điều trị để kiểm soát tình hình.
Một số phản ứng trên gan có thể gặp khi sử dụng thuốc Bortezomib là tăng enzym gan, tăng bilirubin, suy gan. Nhưng hầu hết các triệu chứng này sẽ thuyên giảm khi ngưng sử dụng thuốc
Nên ngưng dùng Bortezomib nếu gặp các phản ứng nghiêm trọng liên quan đến miễn dịch như viêm đa khớp, bệnh huyết thanh, phát ban, viêm cầu thận,...
5. Tương tác thuốc Bortezomib
Thuốc Bortezomib có khả năng xảy ra các phản ứng tương tác thuốc khi sử dụng chung với các thuốc sau:
- Ketoconazol, ritonavir: đây là những thuốc ức chế CYP3A4 mạnh, chúng có thể làm tăng tác dụng của Bortezomib
- Omeprazol: làm thay đổi đường đi của thuốc trong cơ thể, đặc biệt là quá trình hấp thu của Bortezomib
- Rifampicin, phenobarbital, carbamazepin, phenytoin: có khả năng làm giảm tác dụng của thuốc Bortezomib
- Các thuốc trị tiểu đường: Bortezomib có khả năng ảnh hưởng đến hiệu quả hạ đường huyết của các thuốc này.
Trên đây là những thông tin chi tiết về công dụng thuốc Bortezomib, người bệnh trước khi dùng nên đọc kỹ hướng dẫn và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn. Việc dùng thuốc đúng mục đích luôn mang đến kết quả điều trị tốt hơn.
