Sài hồ nam là một cây thuốc thông dụng tại Việt Nam. Sài hồ nam có tác dụng trong việc điều trị hạ nhiệt, hạ huyết áp, chữa sốt, sốt rét, tức ngực khó thở, thương hàn, điều kinh. Đây là một vị thuốc dân gian có hiệu quả tốt và lành tính.
1. Tìm hiểu chung về sài hồ nam
Sài hồ nam là một vị thuốc dân gian, còn có tên gọi khác là cây lức, hải sài hoặc cúc tần biển. Tên khoa học là Pluchea pteropoda Hemsl thuộc họ Cúc (Asteraceae).
Sài hồ nam là cây thân thảo, sống lâu năm. Thân cây hình trụ nhẵn, có phân nhiều cành ở phần ngọn, vỏ bên ngoài có màu đỏ nâu, cao từ 40 - 60 cm. Lá cây mọc so le nhau, hình bầu dục hoặc hình trứng ngược, dài từ 3 - 4 cm và rộng 1 - 2cm. Mép lá của cây có răng cưa, phiến lá dày và có mùi thơm hắc.
Cây có hoa mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành, có màu đỏ nhạt thiên tím. Quả sài hồ nam có 10 cạnh, có lông và có quả vào tháng 5 đến tháng 7.
Sài hồ nam sống chủ yếu ở các vùng ven biển nhiệt đới châu Á, từ phía Nam Trung Quốc đến Việt Nam, Thái Lan, Campuchia,... Ở nước ta, Sài hồ nam thường phổ biến ở các tỉnh ven biển, nhiều nhất là ở miền Trung và tỉnh đồng bằng sông Cửu Long như Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa.
Loại cây này thích nghi tốt ở các vùng nước lợ, tuy nhiên cũng vẫn có thể sinh trưởng tốt ở các vùng nước ngọt hoặc nơi bị nhiễm mặn. Vì thế nơi sống của cây chủ yếu thuộc các khu vực ở cửa sông, các bờ kênh rạch, ven đường đi và ở các bờ ruộng cao vùng ven biển.
Đây là một loại cây ưa ánh sáng, thường mọc thành các khóm riêng lẻ và ra quả nhiều hằng năm. Những cây trưởng thành có thể chịu đựng được khả năng ngập úng vài ngày vào mùa mưa. Cây có thể được trồng bằng cành một cách dễ dàng.
2. Sài hồ nam có tác dụng gì?
Bộ phận sử dụng để làm thuốc
Bộ phận được sử dụng thuốc của cây sài hồ nam là rễ và lá. Người ta thường thu hái rễ quanh năm bằng cách đào về rồi bỏ rễ con đi, sau đó rửa sạch và phơi/sấy khô. Sau đó có thể đem rễ đi tẩm rượu hoặc mật ong để cho thơm. Ngoài ra, cành lá non cũng được thu hái quanh năm, có thể dùng tươi, phơi khô hoặc nấu thành cao.
Thành phần hóa học có trong Sài hồ nam
Thành phần chính trong cây là tinh dầu. Theo các nghiên cứu cho thấy hoạt chất trong Sài hồ nam có tác dụng ức chế một số loại vi khuẩn thường gây ra bệnh ở người như Staphylococcus aureus, Escherichia coli, proteus mirabilis và Proteus vulgaris.
Tác dụng của Sài hồ nam: theo y học cổ truyền, Sài hồ nam có vị đắng, tính hơi lạnh nên có tác dụng phát tán phong nhiệt, lợi tiểu, giải uất, điều kinh. Chính vì vậy, Sài hồ nam thường được điều trị khi bị cảm nắng, cảm do nhiệt nóng, giúp khí huyết vận hành tốt. Rễ cây được dùng để chữa cảm phong nhiệt, nhức đầu, phát nóng, tức ngực, khát nước, khó chịu. Lá cây có tác dụng làm toát mồ hôi.
Cách sử dụng Sài hồ nam để điều trị
Sử dụng 8 - 20g rễ dùng làm thuốc sắc hoặc hoàn tán để điều trị sốt, cảm cúm hoặc có thể phối hợp với các loại thuốc khác như Cam thảo đất, Mạn kinh tử, Tía tô hoặc Kim ngân hoa.
Lá cây có mùi thơm nhẹ nên thường được sử dụng để xông. Ngoài ra, người ta còn có thể giã nát lá và cành lá non, thêm một ít rượu vào cho nóng để đắp lên những nơi đau như 2 bên thắt lưng, ... để điều trị chứng đau nhức.
3. Một số bài thuốc sử dụng Sài hồ nam
- Chữa sốt kèm theo khát nước, nhức đầu
Sử dụng 20g rễ Sài hồ, 12g lá tre, 12g cảm thảo dây, 20g ngũ gia bì, 16g rau má, 12g bán hạ đã được sao vàng, 6g gừng tươi đem sắc với 400ml nước. Để lửa nhỏ đến khi cạn còn 100ml. Chia nhỏ làm 2 lần uống trong ngày, sử dụng trước bữa ăn.
- Dùng để giải cảm
Sử dụng cây Sài hồ nam khô đem chặt nhỏ, đóng gói và để dùng pha nước uống dần. Hoặc người dùng có thể phối hợp theo công thức: 4 phần lá sài hồ nam, 1 phần nhân trần, 1 phần bạc hà, 1 phần cam thảo nam để hãm uống như trà bình thường.
- Dùng để thông lợi, giảm đau
Sử dụng 40g sài hồ nam, 40g đương quy, 40g bạch mao căn, 40g sái thảo, 40g địa long, 40g bồ hoàng, 70g miết giáp, 140g gan lợn khô đem tán mịn thành bột, hòa với mật ong thành. Liều lượng: sử dụng 2-3 lần/ngày, mỗi lần 12g, khi uống kèm với nước sôi để nguội.
- Dùng để tán nhiệt
Sử dụng 12g sài hồ nam, 12g hoàng cầm, 12g pháp bán hạ, 4g cam thảo, 8g sinh khương, 12g đảng sâm, 3 quả đại táo. Công thức này có tác dụng điều trị chứng thiếu dương, sốt rét, tức ngực, hông, đắng miệng khô họng, tim hồi hộp, chán ăn.
- Dùng để giúp lợi mật, cắt cơn sốt rét
Sử dụng 12g sài hồ nam, 12g hoàng cầm, 12g pháp bán hạ, 4g cam thảo, 8g sinh khương, 12g đảng sâm sắc lấy nước uống, điều trị tốt cho bệnh sốt rét và nóng rét kịch liệt.
- Dùng để điều trị phì đại tuyến tiền liệt
Sử dụng 8g sài hồ nam, 10g rau tàu bay, 15g hải trung kim, 20g náng hoa trắng. Sau đó đem các nguyên liệu vào ấm đun cùng với 3 bát nước. Đun nhỏ lửa cho đến khi thuốc còn khoảng 1 bát nước thì chắt ra rồi lại tiếp tục sắc thuốc với lần nước thứ 2 và nước thứ 3. Cuối cùng đem trộn đều 3 bát nước với nhau rồi chia nhỏ thành 3 lần trong ngày và uống sau bữa ăn.
4. Lưu ý khi sử dụng Sài hồ nam
- Không nên sử dụng sài hồ nam cho những người bị ho do phế âm hư, cao huyết áp, sốt có định kỳ,...
- Không được sử dụng sài hồ nam quá liều.
- Một số bài thuốc từ loại cây này có thể gây co bóp cổ tử cung, do đó làm tăng nguy cơ bị sảy thai ở những người đang mang thai. Vì vậy, phụ nữ đang trong quá trình mang thai cần phải hỏi kỹ ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.
- Cần phân biệt rõ sài hồ nam với sài hồ bắc để không bị mua và sử dụng nhầm.
Hy vọng với những thông tin trên đã giúp cho bạn đọc biết được Sài hồ nam có tác dụng gì trong điều trị hạ nhiệt, hạ huyết áp, chữa sốt, sốt rét, tức ngực khó thở, thương hàn, điều kinh. Đây là một vị thuốc dân gian có hiệu quả tốt và lành tính, tuy nhiên cần phải kiên trì sử dụng để có thể đạt được hiệu quả mong muốn khi điều trị bệnh.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
