Phân biệt bệnh còi xương và còi cọc

Còi cọc và còi xương ở trẻ em là hai thể bệnh khác nhau. Có trẻ bụ bẫm, ăn ngủ tốt, không suy dinh dưỡng nhưng vẫn bị bệnh còi xương (còi xương thể bụ). Mặt khác, có nhiều trẻ còi cọc, suy dinh dưỡng nhưng không hề bị còi xương.

1. Cách phân biệt còi xương và còi cọc

1.1. Biểu hiện bệnh

• Còi cọc: Trẻ còi cọc là trẻ bị suy dinh dưỡng, bị thiếu hụt các chất dinh dưỡng cần thiết trong cơ thể, làm ảnh hưởng tới quá trình sống, hoạt động cũng như sự phát triển của trẻ. Trẻ còi cọc có số đo về chiều cao, cân nặng thấp hơn so với trẻ bình thường, có thể kèm còi xương hoặc không. Biểu hiện của trẻ còi cọc là hay mệt mỏi, không hoạt bát, chán ăn, hay quấy khóc, ít ngủ, hay bị bệnh, chậm bò trườn, đi đứng, chậm mọc răng. Một số trẻ bị phù thũng toàn thân, rối loạn sắc tố da, thiếu máu da xanh tái,...
• Còi xương: có thể gặp cả ở những đứa trẻ rất bụ bẫm do nhu cầu về canxi, photpho cao hơn với trẻ bình thường. Trẻ bị còi xương có biểu hiện là hay quấy khóc, ngủ không ngon, hay bị giật mình, đổ mồ hôi trộm, rụng tóc sau gáy tạo hình vành khăn. Ngoài ra, trẻ có thóp rộng, bờ thóp mềm, lâu kín thóp. Nếu bị còi xương nặng, không kịp thời phát hiện và điều trị, trẻ có thể bị dô ức gà, vòng cổ chân cổ tay, chân vòng kiềng, hay bị táo bón, khung chậu hẹp, chậm biết lẫy, bò, đứng, đi,...

1.2. Nguyên nhân gây bệnh

• Còi cọc: Do nhiều nguyên nhân khác nhau: bố mẹ thiếu kiến thức nuôi dưỡng trẻ nên cai sữa cho bé sớm, cho bé ăn bổ sung quá sớm hoặc quá muộn, thức ăn cho trẻ không đảm bảo chất lượng,... Ngoài ra, những bé bị nhiễm trùng cấp hoặc mãn tính (viêm phế quản mãn, lao, sởi, ỉa chảy,...), bị thiếu ăn do điều kiện gia đình khó khăn, bé sinh non hoặc mắc các bệnh lý khác,... cũng dễ bị còi cọc.
• Còi xương: Là tình trạng cơ thể bé bị thiếu hụt vitamin D dẫn tới khả năng hấp thu, chuyển hóa canxi và photpho không đáp ứng được nhu cầu phát triển của xương, gây ra các tổn thương trên xương. Bệnh còi xương có thể gặp ở cả những bé rất bụ bẫm (còi xương thể bụ) do nhu cầu về canxi, photpho lớn hơn so với trẻ bình thường.

1.3. Biến chứng của bệnh

• Còi cọc: Tình trạng còi cọc, suy dinh dưỡng ở trẻ em ảnh hưởng tới sự phát triển thể lực, trí lực, sức khỏe và tăng nguy cơ bệnh tật cho trẻ. Bên cạnh đó, tình trạng này cũng làm tăng nguy cơ tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi. Các bé dễ mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và tiêu chảy nặng, kéo dài. Ngoài ra, trẻ còn có nguy cơ chậm phát triển thể chất, tâm thần, giảm phát triển các cơ quan, đặc biệt là hệ cơ xương, ảnh hưởng tới chiều cao, khả năng lao động khi trưởng thành.

• Còi xương: làm giảm chiều cao, hạn chế chức năng hô hấp, khiến cơ thể trẻ phát triển chậm, cột sống cong bất thường, biến dạng xương, khiếm khuyết răng, thay đổi dáng đi và ảnh hưởng xấu đến khả năng sinh sản ở bé gái do khung chậu hẹp. Ngoài ra trẻ còn bị xanh xao, thiếu máu, hay bị viêm phổi tái đi tái lại và thậm chí là bệnh động kinh.

2. Cách chăm sóc, điều trị trẻ bị còi cọc và còi xương

2.1. Với trẻ bị còi cọc

Nếu trẻ bị còi cọc, suy dinh dưỡng mức độ vừa và nhẹ thì có thể điều trị tại nhà bằng cách điều chỉnh và tăng cường khẩu phần ăn, tìm nguyên nhân và loại bỏ nguyên nhân gây suy dinh dưỡng, điều trị các bệnh nhiễm khuẩn (nếu có). Bên cạnh đó, cha mẹ cần theo dõi cân nặng hàng tuần, hàng tháng của trẻ và thực hiện tiêm chủng đầy đủ.

Với những trẻ bị suy dinh dưỡng nặng thì cần điều trị tại bệnh viện bằng các phương pháp như bù nước – điện giải, bổ sung vitamin và muối khoáng, truyền đạm, chống nhiễm khuẩn, điều trị thiếu máu, chống hạ thân nhiệt và chống hạ đường huyết,...

2.2. Với trẻ bị còi xương

Để điều trị căn bệnh này phụ huynh cần tuân thủ theo hướng dẫn sau:

• Cho trẻ tắm nắng hằng ngày: để chân, tay, lưng, bụng trẻ lộ ra ngoài 10 – 15 phút vào buổi sáng (trước 9h) tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Về mùa đông không có ánh nắng cha mẹ có thể cho trẻ đi tắm điện ở các bệnh viện lớn. Dưới da có sẵn các tiền vitamin D là 7 dehydrocholesterol, dưới tác động của ánh nắng mặt trời, các tiền vitamin D sẽ bị hoạt hóa chuyển thành vitamin D để hỗ trợ cơ thể chuyển hóa và hấp thu canxi, photpho.
• Điều trị dự phòng bằng cách cho trẻ uống thêm vitamin D theo khuyến cáo của các bác sĩ. Cụ thể: cho trẻ uống vitamin D 4000 UI/ngày trong 4 – 8 tuần. Với trẻ bị viêm phổi, tiêu chảy cần tăng liều 5000 – 10.000 UI/ngày trong 1 tháng hoặc tiêm vitamin D 200.000 UI/lần, 3 tháng tiêm nhắc lại một lần trong năm đầu tiên.
• Cho trẻ bị còi xương dùng thêm các chế phẩm có canxi như uống 1 – 2 ống canxi B1 – B2 – B6 mỗi ngày. Các trẻ lớn có thể ăn cốm canxi 1 – 2 thìa cà phê/ngày.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Cho trẻ bú mẹ, ăn bổ sung thực phẩm giàu canxi như tôm, cua, cá, trứng, sữa, gan động vật,... Ngoài ra, cha mẹ cũng nên cho dầu mỡ vào bữa ăn hằng ngày của trẻ với lượng vừa đủ vì vitamin D tan trong dầu nên cho thêm dầu giúp trẻ hấp thu vitamin D dễ hơn.

Ngoài ra, để cải thiện chứng còi xương ở trẻ, cha mẹ cũng nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời, các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng. Cha mẹ có thể cũng có thể áp dụng việc bổ sung chất qua đường ăn uống và các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ tự nhiên để bé dễ hấp thụ. Điều quan trọng nhất là việc cải thiện triệu chứng cho bé phải diễn ra trong thời gian dài. Việc kết hợp nhiều loại thực phẩm chức năng cùng lúc hoặc thay đổi liên tục nhiều loại trong thời gian ngắn có thể khiến hệ tiêu hóa của bé không kịp thích nghi và hoàn toàn không tốt. Vì vậy, cha mẹ phải thực sự kiên trì đồng hành cùng con và thường xuyên truy cập website vinmec.com để cập nhật những thông tin chăm sóc cho bé hữu ích nhé.