Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
Nôn trớ là triệu chứng của đường tiêu hóa thường gặp ở trẻ nhỏ đặc biệt là trẻ sơ sinh. Ở người lớn, nôn trớ là triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản. Bài viết này sẽ tìm hiểu nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị phổ biến đối với tình trạng nôn trớ không tự chủ ở cả người lớn và trẻ sơ sinh.
1. Nôn trớ là gì và tại sao nó lại xảy ra?
Trào ngược xảy ra khi hỗn hợp dịch vị và đôi khi là thức ăn chưa tiêu hóa, trào ngược lên thực quản và lên miệng.
Ở người lớn, nôn trớ không tự chủ là triệu chứng phổ biến của trào ngược axit và GERD. Nó cũng có thể là một triệu chứng của một tình trạng hiếm gặp được gọi là rối loạn nhai lại. Ở trẻ sơ sinh, nôn trớ là bình thường trong năm đầu đời.
2. Trào ngược axit và GERD là gì?
Trào ngược axit xảy ra khi chất từ dạ dày di chuyển lên thực quản. Nó còn được gọi là trào ngược axit hoặc trào ngược dạ dày thực quản.
Nếu bạn có các triệu chứng của trào ngược axit nhiều hơn hai lần một tuần, bạn có thể mắc một chứng bệnh được gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Để tìm hiểu rõ hơn về bệnh GERD, hãy tham khảo bài viết dưới đây.
XEM THÊM: Tổng quan về viêm thực quản trào ngược
3. Nguyên nhân của nôn trớ
Nguyên nhân gây nôn trớ có thể khác nhau tùy thuộc vào việc nó xảy ra ở trẻ sơ sinh hay người lớn.
3.1. Người lớn
Trào ngược axit
Trào ngược axit là một tình trạng đặc trưng bởi trào ngược, ợ chua và hơi thở có mùi. Các kích hoạt phổ biến bao gồm:
- Ăn nhiều bữa
- Ăn một số loại thực phẩm
- Nằm ngay sau khi ăn
GERD
Khi trào ngược axit xảy ra nhiều lần mỗi tuần, nó được gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD).
Hội chứng nhai lại (Rumination)
Hội chứng nhai lại là một tình trạng hiếm gặp gây ra tình trạng nôn trớ thường xuyên khi ăn không tiêu. Tình trạng nôn trớ này xảy ra thường xuyên ngay sau khi ăn xong.
Các bác sĩ không biết đầy đủ nguyên nhân của nó. Các yếu tố nguy cơ bao gồm tình trạng sức khỏe tâm thần hoặc đang trải qua một trải nghiệm căng thẳng.
Hội chứng nôn trớ rất hiếm gặp, vì vậy trừ khi có tình trạng nôn trớ liên tục, thì chứng nôn trớ nhiều khả năng là do trào ngược axit hoặc GERD.
Các nguyên nhân khác
Các nguyên nhân khác gây nôn trớ ở người lớn bao gồm:
- Tắc nghẽn đường tiêu hoá
- Thai kỳ
- Một số loại thuốc
- Hút thuốc
- Rối loạn ăn uống
Sự tắc nghẽn trong thực quản do sẹo hoặc ung thư có thể gây ra tình trạng nôn trớ thường xuyên. Các hormone thai kỳ sớm có thể khiến cơ vòng thực quản bị giãn ra, dẫn đến tình trạng nôn trớ.
Một số loại thuốc cũng có thể gây kích ứng niêm mạc thực quản, có thể gây trào ngược dịch mật. Hút thuốc có thể làm trầm trọng thêm các tình trạng như trào ngược axit và dẫn đến tăng trào ngược và nôn trớ.
Chứng cuồng ăn cũng có thể gây ra tình trạng nôn trớ. Chứng ăn uống vô độ là một chứng rối loạn ăn uống, đặc trưng bởi ăn uống vô độ và ăn hết tất cả các thức ăn.
Chứng cuồng ăn là một nguyên nhân nghiêm trọng hơn nhiều gây ra tình trạng nôn trớ tự nguyện. Nó yêu cầu điều trị sức khỏe tâm thần.
3.2. Trẻ nhỏ
Nôn trớ thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, một số bé thường xuyên bị trớ.
Khi tình trạng nôn trớ này không kèm theo các triệu chứng khác, nó được gọi là nôn trớ cơ năng ở trẻ sơ sinh. Tình trạng này được đặc trưng bởi tình trạng nôn trớ thường xuyên hơn một lần mỗi ngày trong năm đầu đời.
GERD cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh, mặc dù không phổ biến như nó ảnh hưởng đến người lớn. Do chiều dài của thực quản ngắn, trẻ sơ sinh bị GERD có nhiều khả năng bị trào ngược thay vì chỉ trào ngược.
XEM THÊM: Nôn trớ và cách xử lý nôn trớ ở trẻ
4. Các triệu chứng của nôn trớ
Các triệu chứng của nôn trớ thay đổi tùy theo nguyên nhân cơ bản. Chú ý đến các triệu chứng cụ thể khi nói đến tình trạng nôn trớ ở trẻ sơ sinh.
4.1. Người lớn
Nhiều triệu chứng đi kèm với nôn trớ là do các tình trạng gây nôn trớ, chẳng hạn như trào ngược axit và GERD.
Các triệu chứng của trào ngược axit và GERD bao gồm:
- Ợ chua hoặc đau ngực
- Vị đắng hoặc chua ở phía sau cổ họng
- Khó nuốt
- Cảm thấy một khối u trong cổ họng
- Trào ngược axit dạ dày hoặc thức ăn không tiêu
Khi tình trạng nôn trớ xảy ra thường xuyên mà không có các triệu chứng khác của trào ngược axit hoặc GERD, đó có thể là hội chứng nhai lại. Các triệu chứng của hội chứng nhai lại bao gồm:
- Thường xuyên nôn trớ ngay sau khi ăn
- Đầy bụng
- Hơi thở hôi
- Buồn nôn
- Giảm cân
4.2. Trẻ nhỏ
Do kích thước của thực quản ở trẻ sơ sinh và trẻ sơ sinh, tình trạng nôn trớ thường gặp trong những năm đầu đời.
Nếu trẻ sơ sinh của bạn bị nôn trớ cơ năng, bạn có thể nhận thấy các triệu chứng sau:
- Nôn trớ thường xuyên, ít nhất hai lần mỗi ngày
- Nôn trớ trong ít nhất 3 tuần
- Xảy ra trong năm đầu tiên của cuộc đời
Thường không có triệu chứng nào khác đi kèm với tình trạng này ngoài tình trạng nôn trớ. Tuy nhiên, nếu nôn trớ là một triệu chứng của GERD, nó có thể đi kèm với:
- Khó nuốt thức ăn và chất lỏng, có thể gây nôn hoặc nghẹn
- Khó chịu, cong lưng hoặc lảng tránh trong khi ăn
- Ho thường xuyên và viêm phổi
Nếu bạn nhận thấy trẻ sơ sinh của bạn có các triệu chứng khác, đó có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn. Coi chừng:
- Máu hoặc mật trong trào ngược
- Vấn đề cho ăn
- Khóc quá nhiều
- Khó thở
5. Chẩn đoán nôn trớ
5.1. Người lớn
Trào ngược axit nói chung là một tình trạng tạm thời không cần chẩn đoán chính thức. Tuy nhiên, vì GERD yêu cầu quản lý chế độ ăn uống và lối sống lâu dài, bác sĩ có thể muốn thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán.
Các thử nghiệm này có thể bao gồm:
- Chụp X quang đường tiêu hoá trên
- Nội soi đường tiêu hoá trên
- Hnh ảnh học thực quản
Các xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ xác định mức độ tổn thương thực quản và các biến chứng do GERD.
Để chẩn đoán hội chứng nhai lại, trước tiên bác sĩ sẽ loại trừ khả năng mắc các bệnh lý khác, chẳng hạn như GERD. Có thể cần xét nghiệm bổ sung, bao gồm xét nghiệm EGD và xét nghiệm làm rỗng dạ dày .
Các xét nghiệm này tìm kiếm bất kỳ tắc nghẽn hoặc thời gian vận chuyển chậm lại có thể gây ra tình trạng nôn trớ thường xuyên.
Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng theo dõi pH trở kháng 24 giờ cũng là một cách hiệu quả để chẩn đoán hội chứng nhai lại.
5.2. Trẻ nhỏ
Nôn trớ ở trẻ sơ sinh là một phản ứng phụ thường xuyên và bình thường của việc bú sữa trong những năm đầu đời.
Rất khó để các bác sĩ kiểm tra tình trạng nôn trớ chức năng ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nếu không có thêm triệu chứng nào, có thể chẩn đoán nếu tình trạng nôn trớ xảy ra ít nhất hai lần mỗi ngày trong 3 tuần trong năm đầu đời.
Các xét nghiệm chức năng tương tự mà bác sĩ sử dụng để chẩn đoán GERD ở người lớn cũng có thể được sử dụng cho trẻ sơ sinh. Bao gồm các:
- Nội soi và sinh thiết đường tiêu hoá trên
- Đo pH thực quản
Như bạn có thể tưởng tượng, những xét nghiệm này có thể xâm lấn đối với trẻ sơ sinh. Chúng thường chỉ được sử dụng trong các trường hợp GERD ở trẻ sơ sinh vừa đến nặng.
6. Điều trị nôn trớ
6.1. Người lớn
Thuốc là một lựa chọn điều trị đầu tiên phổ biến cho những người bị trào ngược axit và GERD. Có một số loại thuốc có thể điều trị những tình trạng này, bao gồm:
- Thuốc kháng axit, có thể làm giảm các triệu chứng GERD nhẹ
- Thuốc chẹn H2, có thể làm giảm sản xuất axit dạ dày
- Thuốc kháng tiết axit PPI có thể làm giảm sản xuất axit dạ dày trong thời gian dài
Đôi khi, bác sĩ có thể kê toa thuốc tăng động và kháng sinh để tăng khả năng làm trống dạ dày và giảm nguy cơ nôn trớ. Hiện không có loại thuốc nào được sử dụng để điều trị hội chứng nhai lại. Thay vào đó, điều trị dựa vào thay đổi lối sống.
6.2. Trẻ nhỏ
Hiện tại không có thuốc hoặc phẫu thuật nào được sử dụng để điều trị chứng nôn trớ ở trẻ sơ sinh.
Tuy nhiên, nếu trẻ sơ sinh của bạn bị nôn trớ do GERD, bác sĩ nhi khoa của bạn có thể đề nghị các loại thuốc GERD tương tự được sử dụng cho người lớn.
Các khuyến cáo của Hiệp hội Hen và Miễn dịch của Mỹ khuyến nghị đưa ra những thay đổi lối sống sau đây để giảm các triệu chứng GERD:
- Hướng đến một trọng lượng khỏe mạnh.
- Bỏ thuốc lá.
- Hạn chế uống caffein và rượu.
- Trong bữa ăn, ăn nhiều bữa nhỏ, nhai kỹ và không nằm sau khi ăn ít nhất từ 2 đến 3 giờ.
- Khi nằm vào ban đêm, hãy kê thêm gối đầu và cổ.
Các lựa chọn điều trị cho hội chứng nhai lại tập trung vào việc thay đổi các hành vi gây ra tình trạng nôn trớ, bao gồm:
- Giúp cơ hoành thư giãn sau khi ăn
- Đứng thẳng trong và sau bữa ăn
- Giảm căng thẳng trong giờ ăn
Trong một số trường hợp, liệu pháp tâm lý có thể cần thiết.
Đối với trẻ sơ sinh thường xuyên bị nôn trớ, các bác sĩ khuyên rằng những thay đổi nhất định trong quá trình cho ăn có thể giúp giảm tình trạng nôn trớ:
- Cho bé bú ở nơi yên tĩnh, không bị quấy rầy để giảm căng thẳng và quấy khóc trong khi bú.
- Làm đặc sữa công thức hoặc sữa với 1 thìa ngũ cốc mỗi ounce chất lỏng để hỗ trợ tiêu hóa.
- Đừng cho trẻ sơ sinh của bạn ăn quá nhiều. Cho ăn quá nhiều có thể gây ra tình trạng nôn trớ.
Các khuyến nghị về lối sống tương tự đối với GERD ở người lớn có thể được áp dụng cho trẻ sơ sinh, chẳng hạn như cho trẻ bú ít hơn, thường xuyên hơn và nâng cao đầu sau bữa ăn.
7. Khi nào đến gặp bác sĩ
Nếu bạn hoặc trẻ sơ sinh của bạn đang bị nôn trớ gây khó khăn trong việc giữ thức ăn hoặc kèm theo các triệu chứng khác, thì đã đến lúc bạn nên đi khám.
Bác sĩ của bạn có thể giúp thu hẹp nguyên nhân gây ra tình trạng nôn trớ thường xuyên bằng cách sử dụng bệnh sử và xét nghiệm chẩn đoán của bạn.
Sau khi xác định được nguyên nhân, bạn và bác sĩ có thể làm việc cùng nhau để tìm thuốc và thay đổi lối sống để giúp giảm tình trạng nôn trớ.
Nếu tình trạng nôn trớ của bạn là triệu chứng của chứng rối loạn ăn uống chẳng hạn như chứng ăn vô độ, thì có những nguồn có thể giúp bạn.
Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:
- Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
- Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
- Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
- Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.
Kết luận
Trào ngược xảy ra khi dịch tiêu hóa và thức ăn không tiêu hóa được trào lên từ thực quản vào miệng.
Ở người lớn, nôn trớ không tự chủ là triệu chứng của các tình trạng như trào ngược axit, GERD và hội chứng nhai lại. Ở trẻ sơ sinh, nôn trớ thường xuyên là một triệu chứng phổ biến của chứng nôn trớ cơ năng ở trẻ sơ sinh và GERD.
Có nhiều loại xét nghiệm mà bác sĩ sẽ sử dụng để chẩn đoán nguyên nhân khiến bạn thường xuyên bị nôn trớ. Thuốc men và thay đổi lối sống là tuyến phòng thủ đầu tiên trong việc giảm nôn trớ và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
