Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Thị Ánh Hiền, Bác sĩ Gây mê Giảm đau - Khoa Gây mê phẫu thuật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
Ketamin được xếp vào nhóm thuốc loại III và được phép sử dụng trong bệnh viện và các cơ sở y tế như một loại thuốc gây mê. Tuy nhiên, Ketamine cũng là một loại ma túy tổng hợp và bị lạm dụng cho mục đích khác vì những tác dụng gây ảo giác, an thần mà nó mang lại, sử dụng kéo dài có thể dẫn đến tình trạng tăng dung nạp và gây nghiện.
1. Ketamin là gì?
Ketamin gọi tắt là Ke, là một thuốc gây mê phân ly (đóng băng nhận thức cảm giác) được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt, kê đơn ở Hoa Kỳ kể từ những năm 1970 cho người và thú y. Ketamin được các bác sĩ gây mê sử dụng để bắt đầu và duy trì gây mê với mục đích đưa bệnh nhân vào giấc ngủ khi phẫu thuật hoặc thủ thuật nhằm tránh sự đau đớn và khó chịu. Ngoài ra, Ketamin còn được dùng để điều trị các cơn đau mãn tính.
2. Tác dụng của Ketamin
- Cắt đứt chọn lọc những con đường gây hội tụ ở não, giúp làm dịu thần kinh
- Liều thấp có tác dụng giảm đau khi tương tác với Opiat
- Làm giãn phế quản
- Kích thích hệ tim mạch gây tăng nhịp tim, tăng huyết áp
3. Chỉ định và chống chỉ định Ketamin
3.1 Chỉ định
- Gây mê để chẩn đoán hoặc phẫu thuật ngắn mà không yêu cầu phải gây giãn cơ. Ketamin có giá trị đặc biệt trong gây mê nhiều lần ở trẻ em
- Các kỹ thuật chẩn đoán thần kinh: chụp não - não thất, làm tủy đồ, chọc dò tủy sống
- Gây mê ở người hen phế quản: làm giảm nguy cơ bị cơn co thắt phế quản
- Gây mê ở bệnh nhân có nguy cơ hoặc đang tụt huyết áp
- Các phẫu thuật nông: cắt bỏ mô hoại tử, băng bó, ghép da ở người bị bỏng
- Phẫu thuật chỉnh hình: nắn xương kín, đóng đinh xương đùi, cắt cụt, sinh thiết
- Mổ mắt, tai mũi họng, nhổ răng
- Mổ lấy thai
3.2 Chống chỉ định Ketamin
- Tăng áp lực nội sọ, tiền sử tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não, khối u hoặc xuất huyết trong não
- Bệnh tâm thần, ảo giác
- Tổn thương mắt, tăng nhãn áp
- Nhiễm độc giáp
- Tăng huyết áp, suy mạch vành
- Sản phụ có sản giật, tiền sản giật
4. Tác dụng phụ
Một số tác dụng phụ thường gặp:
- Nhịp tim nhanh.
- Tăng huyết áp (mức độ thay đổi từ 20 - 25% so với trước khi gây mê).
- Tăng trương lực cơ, cử động co cứng, giật rung giống như động kinh.
- Run, nói ngọng.
- Ảo giác, kích động. Ảo giác thường sẽ mất đi khi tỉnh dậy nhưng một số người có thể hồi tưởng lại vài tuần sau phẫu thuật.
Tác dụng phụ hiếm gặp:
- Hạ huyết áp, nhịp tim chậm, rối loạn nhịp tim
- Suy hô hấp khi tiêm tĩnh mạch với tốc độ nhanh và ở liều cao.
- Tăng áp lực nội sọ.
- Chán ăn, buồn nôn, nôn.
- Vấn đề về thị giác: tăng nhẹ nhãn áp, rung giật nhãn cầu.
Lưu ý: Không phải ai cũng gặp các tác dụng phụ như trên
5. Liều dùng
Ketamin có thể tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm bắp.
- Tiêm tĩnh mạch liều 2,0 mg/kg có tác dụng gây mê để phẫu thuật trong vòng 1 phút sau khi tiêm và kéo dài tác dụng 5 - 15 phút.
- Tiêm bắp liều 10 mg/kg có tác dụng gây mê để phẫu thuật trong 3 - 5 phút sau khi tiêm và kéo dài tác dụng 12 - 25 phút.
- Ðể kéo dài thời gian gây mê hay giảm đau có thể tiếp tục truyền nhỏ giọt Ketamin.
Cách dùng Ketamin an toàn
- Ketamin chỉ được phép sử dụng tại bệnh viện dưới sự hướng dẫn và theo dõi của các bác sĩ gây mê để đảm bảo an toàn. Bác sĩ có thể kết hợp Ketamin với một loại thuốc khác để ngăn ngừa chứng ảo giác.
- Nếu tiêm tĩnh mạch: phải tiêm chậm với thời gian 60 giây, không tiêm nhanh để tránh hiện tượng suy hô hấp.
- Không nên dùng chung bơm tiêm khi dùng Ketamin với các Barbiturat vì 2 chất này tương kỵ nhau sẽ gây kết tủa.
- Khi dùng Ketamin cần chuẩn bị đầy đủ các trang bị hồi sức cấp cứu.
- Thận trọng trên người nghiện rượu hoặc ngộ độc rượu cấp tính
6. Quá liều và xử trí
- Dùng quá liều có thể gây ức chế hô hấp, vì vậy nên dùng biện pháp thông khí hỗ trợ.
- Ketamin có độ an toàn lớn, một số trường hợp dùng quá liều Ketamin không chủ định (gấp 10 lần liều thường dùng) đã được theo dõi trong một thời gian dài song vẫn hồi phục hoàn toàn.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
