Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tung Hoành - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang
Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất trong cơ thể con người và cũng là một trong những cơ quan quan trọng nhất. Tất cả mọi thứ chúng ta ăn đều được gan xử lý trước khi nó được phân phối khắp cơ thể. Gan có rất nhiều chứng năng, khoảng 500 trong số đó để thực hiện trao đổi chất, tiêu hoá, loại bỏ độc tố... Vì vậy, giữ cho lá gan khỏe mạnh là điều vô cùng cần thiết và quan trọng.
1. Vai trò của gan
Gan được phân loại là một tuyến và liên kết với nhiều chức năng. Thật khó để đưa ra con số chính xác vì cơ quan này vẫn đang được khám phá, nhưng những nhà nghiên cứu cho rằng gan thực hiện 500 vai trò riêng biệt. Các chức năng chính của gan bao gồm:
- Sản xuất mật: Mật giúp ruột non phân huỷ và hấp thu chất béo, cholesterol, bilirubin, chất điện giải và nước.
- Hấp thu và chuyển hóa bilirubin: Bilirubin được hình thành do sự phân huỷ của huyết sắc tố. Chất sắt được giải phóng từ huyết sắc tố được lưu trữ trong gan hoặc tủy xương và được sử dụng để tạo ra các tế bào máu thế hệ tiếp theo.
- Hỗ trợ cục máu đông: Vitamin K cần thiết cho việc tạo ra một số chất đông máu nhất định giúp đông máu. Mật rất cần thiết cho sự hấp thụ vitamin K và được tạo ra ở gan. Nếu gan không sản xuất đủ mật, các yếu tố đông máu không thể tạo ra.
- Chuyển hóa carbohydrate: Carbohydrate được lưu trữ trong gan, nơi chúng được phân hủy thành glucose và được hút vào máu để duy trì glucose bình thường. Chúng lưu trữ dưới dạng glycogen và được giải phóng bất cứ khi nào cần sự cung cấp năng lượng nhanh chóng.
- Lưu trữ vitamin và khoáng chất: Gan lưu trữ vitamin A,D, K, E và B12. Trong một số trường hợp, các vitamin có giá trị trong vài năm được tổ chức như một bản sao lưu. Gan dự trữ sắt từ huyết sắc tố dưới dạng ferritin, và sẵn sàng tạo ra các tế bào hồng cầu mới. Gan cũng lưu trữ và giải phóng đồng.
- Chuyển hoá protein: Mật giúp phá vỡ protein để tiêu hoá.
- Lọc máu: Gan lọc và loại bỏ các hợp chất ra khỏi cơ thể, bao gồm các hormone (estrogen, aldosterone) và các hợp chất từ bên ngoài cơ thể (rượu, các loại thuốc)
- Chức năng miễn dịch: Gan là một phần của hệ thống thực bào đơn nhân. Nó có chứa số lượng lớn các tế bào Kupffer có liên quan đến hoạt động miễn dịch. Những tế bào này phá huỷ mọi tác nhân gây bệnh có thể xâm nhập vào gan qua ruột.
- Sản xuất albumin: Albumin là protein phổ biến có trong huyết thanh. Nó vận chuyển acid béo và hormon steroid để giúp duy trì áp suất chính xác và ngăn ngừa rò rỉ mạch.
Tổng hợp angiotensinogen: Hormone này có thể làm tăng huyết áp bằng cách thu hẹp các mạch máu khi được cảnh báo bằng cách sản xuất một loại enzyme gọi là renin trong thận.
2. Những điều có thể làm hỏng gan
Gan là nhân tố chính trong hệ thống tiêu hoá của cơ thể. Bảo vệ gan khỏe mạnh đóng vai trò quan trọng. Dưới đây là một số yếu tố ảnh hưởng đến gan:
- Đường: Quá nhiều đường không chỉ không tốt cho răng mà nó có thể gây hại cho gan. Cơ quan này sử dụng một loại đường, được gọi là fructose để tạo ra chất béo. Quá nhiều đường tinh luyện và xi rô ngô có hàm lượng fructose cao sẽ gây ra sự tích tụ chất béo có thể dẫn đến các bệnh liên quan đến gan. Một số nghiên cứu cho thấy đường có thể gây hại cho gan như rượu hoặc một số loại đường tinh chế như sôcôla, bánh ngọt, kẹo, ngay cả khi bạn không bị thừa cân.
- Bổ sung thảo dược: Ngay cả khi nhãn hiệu của sản phẩm ghi “tự nhiên” thì nó vẫn không phù hợp với bạn. Ví dụ, một số người dùng một loại thảo mộc gọi là kava kava cho các triệu chứng mãn kinh hoặc để giúp họ thư giãn. Nhưng các nghiên cứu cho thấy nó có thể hạn chế hoạt động của gan và điều đó có thể dẫn đến viêm gan hay suy gan. Một số quốc gia đã cấm hoặc hạn chế loại thảo mộc này, nhưng nó vẫn có sẵn ở Hoa Kỳ. Bạn nên nói chuyện với bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thảo dược nào để đảm bảo rằng chúng an toàn với cơ thể bạn
- Tăng cân: Chất béo dư thừa có thể tích tụ trong các tế bào gan và dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Kết quả là gan có thể sưng lên. Theo thời gian, nó có thể cứng lại và gây ra sẹo mô gan (xơ gan). Bạn sẽ có nhiều khả năng bị mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, hoặc ở độ tuổi trung niên hoặc mắc bệnh tiểu đường. Để kiểm soát được cân nặng tránh gây ảnh hưởng đến hoạt động của gan bạn có thể sử dụng chế độ ăn kiêng được tư vấn bởi bác sĩ đồng thời thực hiện tập thể dục để nâng cao thể trạng.
- Quá nhiều vitamin A từ thực phẩm bổ sung: Cơ thể bạn cần vitamin A và rất tốt khi các vitamin này có nguồn gốc từ thực vật như trái cây, rau quả tươi, đặc biệt là các loại có màu đỏ, cam và vàng. Nhưng nếu sử dụng thực phẩm bổ sung có vitamin A liều cao, đó có thể là nguyên nhân gây ra vấn đề cho gan. Hãy kiểm tra với bác sĩ trước khi uống bổ sung vitamin A.
- Nước ngọt, nước có gas: Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng những người uống nhiều nước ngọt có khả năng mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu tăng cao.
- Acetaminophen: Khi đau đầu, đau lưng hoặc cảm lạnh bạn đều sử dụng thuốc giảm đau. Hãy chắc chắn rằng bạn uống thuốc đúng liều lượng. Nếu bạn uống quá thuốc mà có quá nhiều acetaminophen nó có thể gây hại cho gan. Hãy kiểm tra liều lượng và dùng bao nhiêu là đúng trong một ngày.
- Chất béo chuyển hóa: Chất béo chuyển hóa là chất béo nhân tạo trong một số thực phẩm đóng gói và đồ nướng (bạn có thể thấy nó được liệt kê dưới dạng các thành phần của hydro hoá. Một chế độ ăn nhiều chất béo chuyển hóa sẽ khiến bạn có thể tăng cân và điều này sẽ ảnh hưởng tới gan.
- Uống rượu: Bạn có thể đã biết rằng uống quá nhiều rượu gây hại cho gan. Nó có thể làm hỏng các tế bào gan và dẫn đến sưng hoặc sẹo trở thành xơ gan.
- Bột ngọt: Bột ngọt làm tăng hương vị của nhiều loại thực phẩm đóng gói và chế biến. Ngoài ra, nó còn giúp tăng hương vị của thực phẩm (bạn có thể thấy nó trên nhãn mác của các sản phẩm là protein thực vật thuỷ phân, chất lên men hoặc chiết xuất đậu nành). Một số nghiên cứu cho thấy hoá chất này có thể làm cho gan nhiễm mỡ và viêm, có thể dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và ung thư gan.
- Thuốc chống trầm cảm: Có một số loại thuốc chống trầm cảm có thể gây nguy hại cho gan của những người sử dụng nó, ngay cả khi chỉ sử dụng trong vài ngày. Trong một số trường hợp nhất định, sự ảnh hưởng này có thể gây tử vong. Bất kỳ người sử dụng thuốc đều cần được tư vấn và kê toa của bác sĩ.
Để giữ cho lá gan khỏe mạnh, hãy thực hiện một lối sống lành mạnh và theo dõi chặt chẽ các loại thuốc. Gan có thể phục hồi nhưng nó có giới hạn nhất định. Và một cuộc sống khỏe là có một lá gan hoạt động tốt.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: webmd.com, medicalnewstoday.com
