Một số nhà nghiên cứu lo ngại rằng công nghệ hiện tại của chúng ta có thể không đủ tinh vi để tìm ra câu trả lời mà chúng ta đang tìm kiếm trong lĩnh vực dinh dưỡng chính xác hay dinh dưỡng cá nhân hóa đang phát triển. Vậy, dinh dưỡng chính xác hay dinh dưỡng cá nhân hóa là gì, và tại sao Chính phủ lại cần đầu tư rất nhiều vào vấn đề này?
Dinh dưỡng chính xác là một cách tiếp cận để phát triển các biện pháp can thiệp chế độ ăn uống có mục tiêu và hiệu quả hơn dựa trên đặc điểm cá nhân của một cá nhân. Nói cách khác, dinh dưỡng chính xác là một nỗ lực để trả lời câu hỏi: "Tôi nên ăn gì để giữ sức khỏe?" Các nhà nghiên cứu phân tích mọi thứ họ có thể về bạn như chủng tộc, cân nặng, di truyền, giới tính, lối sống... - để cố gắng đưa ra kế hoạch ăn uống giúp hạn chế bệnh tật. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp những thông tin hữu ích để bạn hiểu chính xác hơn về dinh dưỡng cá nhân hóa.
1. Dinh dưỡng cá nhân hóa là gì?
Dinh dưỡng cá nhân hóa hay còn được gọi là dinh dưỡng chính xác, nghe có vẻ giống như một chế độ ăn kiêng lỗi mốt mới, nhưng nó thực sự là một lĩnh vực nghiên cứu mới nổi đáng tin cậy được hỗ trợ bởi Viện Y tế Quốc gia dưới sự bảo trợ của y học chính xác. Y học chính xác nghiên cứu cách cải thiện phương pháp điều trị bệnh theo từng cá nhân và dinh dưỡng chính xác đến từng khẩu phần ăn của cá nhân đó.
Cả 2 phương pháp đều phát triển các biện pháp can thiệp để ngăn ngừa hoặc điều trị các bệnh mãn tính dựa trên các đặc điểm riêng biệt của một người như DNA, chủng tộc, giới tính, tiền sử sức khỏe và thói quen lối sống. Mục đích chung của 2 phương pháp là nhằm cung cấp các cách phòng ngừa, điều trị bệnh an toàn, hiệu quả hơn bằng cách cung cấp các chiến lược chính xác và có mục tiêu hơn.
Chế độ dinh dưỡng chính xác giả định rằng mỗi người có thể có phản ứng khác nhau với các loại thực phẩm và chất dinh dưỡng cụ thể, do đó chế độ ăn uống tốt nhất cho người này chắc chắn sẽ khác chế độ ăn uống tốt nhất của người khác. Lâu nay chúng ta bị cám dỗ để tuân theo một chế độ ăn kiêng hào nhoáng mà một người nổi tiếng hoặc bạn bè quảng cáo để giúp họ giảm được 10 cân hoặc “chữa khỏi” bệnh tiểu đường của họ? Nhưng với dinh dưỡng chính xác sẽ không khuyến khích thực hành này, vì kế hoạch chi tiết cá nhân được xây dựng cho từng cá nhân cụ thể có thể yêu cầu một kế hoạch ăn kiêng duy nhất để thành công.
Dinh dưỡng chính xác cũng coi hệ vi sinh vật, vi khuẩn có lợi trong cơ thể chúng ta đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động nội bộ hàng ngày khác nhau. Mỗi người lại có một hệ thống vi sinh vật và vi khuẩn riêng biệt và là duy nhất cho mỗi cá nhân. Thông thường, chế độ ăn của chúng ta quyết định loại vi khuẩn nào sống trong đường tiêu hóa của chúng ta, nhưng theo dinh dưỡng chính xác thì lại ngược lại: Loại vi khuẩn chúng ta nuôi có thể xác định cách chúng ta phân hủy một số loại thực phẩm và loại thực phẩm nào có lợi nhất cho cơ thể chúng ta .
2. Dinh dưỡng chính xác hoạt động như thế nào?
Dinh dưỡng chính xác tập trung vào từng cá nhân cụ thể chứ không phải một nhóm người.
Các nghiên cứu về dinh dưỡng chất lượng cao đã chỉ ra rằng đối với người bình thường, ăn nhiều rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và ăn ít thực phẩm chế biến được làm từ đường và muối bổ sung có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh khác nhau. Tuy nhiên, khi các nghiên cứu như thử nghiệm PREDICT 1 tập trung vào phản ứng của từng cá nhân với thức ăn, họ đã phát hiện ra những thay đổi đáng kể trong các xét nghiệm sinh hóa máu về các chỉ số glucose và triglyceride ngay cả khi các cá nhân đang ăn các bữa ăn giống nhau.
Hệ vi sinh vật của những người tham gia nghiên cứu này được phát hiện là nguyên nhân gây ra các biến đổi về chất béo trung tính trong máu sau bữa ăn. Các yếu tố phi thực phẩm như giấc ngủ, hoạt động thể chất, và thời gian dùng bữa cũng đóng một vai trò trong việc gây ra sự thay đổi nồng độ glucose và triglycerid trong máu sau bữa ăn. Do đó, một cá nhân có thể thấy các lợi ích bổ sung nếu tuân theo hướng dẫn dinh dưỡng cá nhân hóa ngoài các khuyến nghị sức khỏe chung.
Chế độ dinh dưỡng chính xác đánh giá phản ứng DNA, hệ vi sinh vật và trao đổi chất của một người đối với các loại thực phẩm hoặc chế độ ăn uống cụ thể để xác định kế hoạch ăn uống hiệu quả nhất dành cho cá nhân đó để ngăn ngừa hoặc điều trị bệnh, từ đó nâng cao chất lượng điều trị cho chính cá nhân đó.
3. Áp dụng dinh dưỡng chính xác trong điều trị bệnh
Có những phương pháp điều trị chế độ ăn uống cụ thể dựa trên dữ liệu di truyền đã được sử dụng trong nhiều năm, ví dụ: chế độ ăn không có gluten để kiểm soát bệnh celiac, chế độ ăn không có lactose cho những người không dung nạp lactose và tránh sử dụng phenylalanine (một axit amin trong thực phẩm protein và một số chất làm ngọt nhân tạo) trong chế độ ăn uống cho một chứng rối loạn di truyền được gọi là phenylceton niệu (hoặc PKU).
Tuy nhiên, chế độ dinh dưỡng chính xác đang ở giai đoạn đầu và còn quá sớm để được giới thiệu như một phương pháp điều trị các bệnh mãn tính trong toàn bộ dân số nói chung. Những nghiên cứu đang được tiến hành về việc áp dụng chế độ dinh dưỡng chính xác cho bệnh béo phì, hội chứng chuyển hóa, một số bệnh ung thư và bệnh tiểu đường loại 2.
Lấy ví dụ, quản lý truyền thống của bệnh đái tháo đường tuýp 2 thường ít chú trọng đến việc duy trì các yếu tố lối sống lành mạnh ( tập thể dục, ăn kiêng , đạt được cân nặng hợp lý), mà tập trung chủ yếu vào việc sử dụng thuốc. Dinh dưỡng chính xác có thể điều chỉnh thêm việc quản lý bệnh tiểu đường bằng cách xem xét kỹ các lĩnh vực sau:
- DNA của một người có thể liên quan như thế nào đến việc hấp thụ và chuyển hóa các chất dinh dưỡng nhất định, từ đó dự đoán cách người đó phản ứng với một chế độ ăn uống cụ thể.
- Việc đo lường các chất chuyển hóa (các phân tử nhỏ được tạo ra trong quá trình phân hủy và tiêu hóa thức ăn) cho thấy chế độ ăn kiêng lâu dài của một người, cho dù đó là ăn trái cây và rau quả thường xuyên hay tiêu thụ lượng chất béo bão hòa cao từ việc ăn thịt và bơ hàng ngày. Chế độ dinh dưỡng chính xác sẽ xem xét liệu có mối liên quan giữa tình trạng trao đổi chất của một người có các chế độ ăn kiêng này với nguy cơ phát triển bệnh đái tháo đường tuýp 2 của họ hay không. Thử nghiệm trao đổi chất được sử dụng với chế độ dinh dưỡng chính xác có thể giúp xác định cách cơ thể của một người sẽ phản ứng với một chế độ ăn uống cụ thể.
- Khám phá các loại vi khuẩn đường ruột giúp cải thiện kiểm soát lượng đường trong máu và thực hiện các chế độ ăn uống thay đổi hệ vi sinh vật của một người để hỗ trợ sự phát triển và duy trì các vi khuẩn đường ruột cụ thể này.
4. Áp dụng dinh dưỡng chính xác cho các loại thực phẩm cụ thể
Một chế độ dinh dưỡng chính xác kiểm tra cách DNA của một người có thể liên quan đến phản ứng của họ với một loại thực phẩm.
Một ví dụ là cà phê, bạn có bao giờ thấy phản ứng của một người thể hiện sự bối rối sau khi uống hết cốc cafe này đến cốc cafe khác trong một ngày, trong khi bạn chỉ cần uống 1 cốc thôi cũng đã cảm thấy bồn chồn hay kích thích? Lý do là vì cà phê chứa hóa chất thực vật với lợi ích sức khỏe nhưng không phải ai cũng có thể chịu đựng được các tác dụng phụ của caffeine. Nghiên cứu đã phát hiện ra các gen liên quan đặc biệt đến lượng cà phê. Những gen này có thể xác định tốc độ chuyển hóa caffeine trong cà phê nhanh hay chậm. Chúng cũng có liên quan đến tác dụng chống viêm và giảm nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính. Chế độ dinh dưỡng chính xác sử dụng dữ liệu di truyền để xác định xem một cá nhân có được lợi gì từ việc uống cà phê nhiều hơn hay ít hơn.
Các yếu tố khác đang được nghiên cứu bao gồm xem liệu việc tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa có thể khiến một người tăng cân hay nếu lượng muối cao làm tăng nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp. Tuy nhiên, phát hiện từ các nghiên cứu này không được nhân rộng.
5. Những thách thức gặp phải
Lĩnh vực dinh dưỡng chính xác chưa sẵn sàng nhân rộng trong thực tế lâm sàng vì nhiều lý do khác nhau sau:
- Thiếu các thử nghiệm lâm sàng được thiết kế tốt cho kết quả nhất quán và các công nghệ đắt tiền cần thiết để có thể thu thập và nghiên cứu DNA của một cá nhân, hệ vi sinh vật đường ruột và phản ứng của cá nhân đó với lượng thức ăn.
- Các phương pháp điều trị tốn kém như thế này đòi hỏi bằng chứng chất lượng cao về hiệu quả và tính nhất quán của chúng trước khi chúng có thể được khuyến nghị sử dụng cùng với hoặc thậm chí thay thế các biện pháp can thiệp thông thường cho một bệnh cụ thể. Cũng có thể có sự khác biệt giữa các phát hiện trong các thử nghiệm lâm sàng về phản ứng trao đổi chất của cá nhân đối với một chế độ ăn uống cụ thể tùy thuộc vào loại xét nghiệm họ sử dụng; do đó, điều này có thể gây ra sự thay đổi trong các khuyến nghị dinh dưỡng cá nhân được cung cấp.
- Các bác sĩ chăm sóc chính, chuyên gia dinh dưỡng và những người chăm sóc sức khỏe cho người bệnh cần được giáo dục về chế độ dinh dưỡng chính xác, vì nó đòi hỏi nỗ lực chung của toàn bộ nhóm chăm sóc sức khỏe. Mặc dù các công ty tư nhân đã bắt đầu cung cấp thử nghiệm di truyền và hệ vi sinh vật ra thị trường để giúp điều chỉnh chế độ ăn uống dựa trên phản ứng của cá nhân với các chất dinh dưỡng hoặc thực phẩm cụ thể, nhưng cần phải nghiên cứu thêm về hiệu quả và độ chính xác của các thử nghiệm này.
- Các khía cạnh đạo đức và pháp lý của việc thực hiện dinh dưỡng chính xác cũng có thể cần được xem xét. Nhiều người còn ngần ngại chưa muốn thay đổi, đồng thời cũng không có điều kiện về kinh tế để có thể theo được các thử nghiệm đến cùng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: hsph.harvard.edu
