Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Võ Thị Thùy Trang - Bác sĩ Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Hệ vi sinh vật đường ruột được cho là nguyên nhân gây ra tình trạng béo phì, một căn bệnh của toàn cầu. Vậy mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật đường ruột và béo phì là như thế nào?
Béo phì là mối đe dọa sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng và lớn nhất từ trước đến nay. Tỷ lệ mắc bệnh béo phì ngày càng tăng đã, đang và tiếp tục tạo ra những gánh nặng toàn cầu và làm gia tăng các yếu tố nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, kháng insulin, tiểu đường tuýp 2, rối loạn mỡ máu và một số bệnh ung thư.
Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã không ngừng nỗ lực tìm hiểu nguyên nhân gây béo phì để tìm kiếm các giải pháp cho căn bệnh toàn cầu này.
1. Nguyên nhân đa yếu tố gây béo phì
Mặc dù nguyên nhân cốt lõi gây thừa cân béo phì bắt nguồn từ sự mất cân bằng giữa năng lượng tiêu thụ và năng lượng tiêu hao, tuy nhiên rất khó để đánh giá các yếu tố bên ngoài quy định quá trình mất cân bằng này.
Trên thực tế, bên cạnh việc theo dõi lượng calo nạp vào (chế độ ăn kiêng) và lượng calo tiêu thụ (hoạt động thể chất) thì việc theo dõi sự chuyển hóa năng lượng trong cơ thể là một thách thức. Bởi vì con người là một cỗ máy đáng kinh ngạc, được hình thành và trải qua hàng triệu năm tiến hóa để bảo vệ trọng lượng cơ thể một cách khó khăn.
Dưới tác động của nhiều biến số bao gồm yếu tố di truyền, xã hội và môi trường, cơ chế phối hợp và phức tạp của con người được tinh chỉnh nhằm bảo vệ trọng lượng cơ thể.
Do vậy, rất khó để tìm kiếm những lý do chính hoặc một vài nguyên nhân để giải thích cho căn bệnh toàn cầu - béo phì. Trong khi thực tế, béo phì là một hiện tượng đa yếu tố và vì vậy khi nghiên cứu về nó, các nhà nghiên cứu cần phải đặt trong một bức tranh toàn cảnh thay vì tập trung vào một cơ chế hay quan sát cụ thể nào đó.
2. Mối quan hệ giữa bệnh béo phì và hệ vi sinh vật đường ruột
Hệ vi sinh vật đường ruột là một yếu tố môi trường rất đặc biệt, tác động tiềm ẩn đến béo phì. Hệ vi sinh vật đường ruột là một cộng đồng đa dạng các loại vi sinh vật bao gồm vi khuẩn, nấm, virus và động vật nguyên sinh tồn tại trong ruột.
Bên cạnh các loài khác nhau sống trong đường ruột (thành phần của hệ vi sinh vật), còn có các chất chuyển hóa của vi sinh vật, cũng được coi là những nhân tố chính.
Có rất nhiều tài liệu nghiên cứu đã được tuyên bố về hệ vi sinh vật đường ruột, tuy nhiên, trên thực tế có rất ít tài liệu được xác nhận, đặc biệt là mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật đường ruột và béo phì và đây vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi.
Các nghiên cứu tiên phong ban đầu cho rằng hệ vi sinh vật đường ruột là nguyên nhân chính liên quan đến việc lưu trữ năng lượng và tăng khối lượng chất béo trong cơ thể. Các nghiên cứu tiếp theo phát hiện ra rằng hệ vi sinh vật đường ruột gây bệnh béo phì có những đặc điểm sau:
- Tính đa dạng của cộng đồng vi khuẩn giảm
- Thay đổi sự đại diện của các gen vi khuẩn
- Thay đổi con đường chuyển hóa
- Sự hình thành và phát triển của một giống loài vi khuẩn mới được biệt hóa về quá trình trao đổi chất để tăng cường khả năng hấp thụ thức ăn
Nguyên nhân làm thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột được chứng minh bằng các nghiên cứu về can thiệp giảm cân như phẫu thuật nối tắt dạ dày, chế độ ăn hạn chế calo.
Các nghiên cứu tiếp theo làm rõ hơn về cơ chế hệ vi sinh vật đường ruột hoạt động và ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và cân bằng năng lượng trong cơ thể, cụ thể là hệ vi sinh vật điều chỉnh năng lượng hấp thụ từ chế độ ăn uống hàng ngày, tham gia vào quá trình chuyển hóa, làm thay đổi đặc tính thấm của ruột và giải phóng các hormone ruột.
Ngoài ra, hệ vi sinh vật đường ruột cũng làm thay đổi kiểu béo phì do vi khuẩn làm gia tăng của quá trình lên men, giải phóng năng lượng từ những thành phần không tiêu hóa được của thực phẩm.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến mối liên hệ giữa vi sinh vật đường ruột và béo phì
Rất khó để đánh giá thành phần của hệ vi sinh vật đường ruột vì vi khuẩn tạo ra nhiều chất chuyển hóa ảnh hưởng đến các vi sinh vật khác hoặc hoạt động như một tín hiệu cho vật chủ, trong đó có axit béo chuỗi ngắn (như acetate, butyrate, propionate).
Ngoài ra, thành phần hệ vi sinh vật đường ruột cũng không cố định và có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố như thành phần của chế độ ăn uống hàng ngày. Ngay cả trên những người bình thường và khỏe mạnh, chế độ ăn uống cũng làm thay đổi đáng kể hệ vi sinh vật đường ruột hàng ngày hoặc hàng tuần, trong khi các nghiên cứu chỉ tiến hành quan sát tại một thời điểm nhất định và rất ít theo dõi trong một khoảng thời gian.
Theo dõi tại một thời điểm nhất định có thể dẫn đến kết quả sai lệch do bị ảnh hưởng bởi thuốc, các hoạt động thể chất hoặc bệnh lý kèm theo khác. Vì vậy, tất cả những yếu tố này khiến cho việc xác định sự mất cân bằng thành phần của hệ sinh vật đường ruột trở nên khó khăn.
Bên cạnh đó, các nghiên cứu mới về chứng rối loạn sinh học cũng phát hiện rằng thành phần hệ vi sinh vật đường ruột là khác nhau khi cơ thể khỏe mạnh hoặc mắc bệnh, làm tăng tính phức tạp và khó khăn trong việc xác định sự biến đổi của hệ vi sinh vật đường ruột.
Trên thực tế, những hiểu biết về mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật đường ruột và béo phì vẫn còn hạn chế, chỉ mang tính mô tả và cần được nghiên cứu thêm. Vì vậy, các biện pháp can thiệp điều trị béo phì cũng được cá nhân hóa.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: nestlenutrition-institute.org
