Bệnh tăng nhãn áp hay còn có tên gọi khác là bệnh thiên đầu thống, cườm nước hay bệnh glaucoma. Bệnh tăng nhãn áp là một bệnh của dây thần kinh thị giác- dây thần kinh chịu trách nhiệm truyền hình ảnh bạn nhìn thấy từ mắt đến não. Bệnh tăng nhãn áp không thể chữa khỏi và không thể phục hồi tổn thương. Nhưng nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì có thể ngăn chặn hoặc trì hoãn các tổn thương thêm cho thị lực.
1. Bệnh tăng nhãn áp là bệnh gì?
Thủy dịch trong suốt ở phần trước mắt có công dụng nhằm nuôi dưỡng và tạo hình dạng cho mắt. Mắt sẽ liên tục sản xuất thủy dịch và thoát ra ngoài qua hệ thống cố định và giữ cho áp suất trong mắt hay còn được gọi là nhãn áp hoặc IOP ở mức ổn định.
Tuy nhiên, vì một số nguyên nhân nào đó mà hệ thống này không thể hoạt động như bình thường, chất lỏng sẽ chảy khỏi mắt rất chậm và gây ra tích tụ, dẫn đến tình trạng tăng áp suất bên trong mắt hay còn gọi là tăng nhãn áp hay còn được gọi với tên khác là bệnh Glaucoma.
Hai loại tăng nhãn áp phổ biến là:
- Tăng nhãn áp góc mở: khi thủy dịch không chảy ra ngoài như bình thường dù cấu trúc dẫn lưu trong mắt vẫn như đang hoạt động rất ổn. Đây còn được gọi là bệnh tăng nhãn áp âm thầm và thường không xuất hiện các dấu hiệu triệu chứng nào, ngay cả khi đã bị mất thị lực nhẹ. Thông thường chỉ được phát hiện khi ở giai đoạn nghiêm trọng của bệnh hoặc phát hiện khi người bệnh đi khám mắt vì một nguyên nhân khác.
- Tăng nhãn áp góc đóng: Thủy dịch không thể thoát ra ngoài như bình thường nguyên nhân do không gian thoát nước giữa mống mắt và giác mạc trở nên quá hẹp gây ra ảnh hưởng làm áp suất trong mắt tăng đột ngột. Do đó, người bệnh có thể đột ngột bị đau và giảm thị lực.
2. Nguyên tắc trong điều trị bệnh tăng nhãn áp
Mục tiêu của điều trị bệnh tăng nhãn áp là làm giảm nhãn áp tác dụng nhằm ngăn ngừa hoặc làm chậm quá trình mất thị lực.
Hiện nay vẫn chưa có bất kỳ phương pháp nào có thể điều trị khỏi hoàn toàn hay phục hồi tổn thương mà bệnh tăng nhãn áp gây ra. Nhưng nếu bệnh lý được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể có công dụng bảo vệ dây thần kinh thị giác, đồng thời tác dụng dự phòng các biến chứng nguy hiểm dẫn đến mù lòa.
Mục tiêu của điều trị bệnh tăng nhãn áp là làm giảm nhãn áp tác dụng nhằm ngăn ngừa hoặc làm chậm quá trình mất thị lực.
Cách điều trị bệnh tăng nhãn áp phổ biến nhất là giảm nhãn áp bằng cách sử dụng thuốc điều trị tăng nhãn áp. Nếu sử dụng thuốc không đem lại hiệu quả thì các bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật mắt, điều trị bằng laser. Bác sĩ có thể sử dụng đồng thời các biện pháp này với nhau để mang lại hiệu quả tốt nhất. Theo đó, phương pháp điều trị còn phụ thuộc vào loại bệnh tăng nhãn áp, mức độ nghiêm trọng, tiền sử bệnh và tình trạng sức khỏe của từng người cụ thể.
3. Các loại thuốc tăng nhãn áp thường gặp
Thuốc điều trị tăng nhãn áp phổ biến hiện nay bao gồm có các nhóm thuốc nhỏ mắt và thuốc uống. Khi thuốc nhỏ mắt sử dụng không mang lại hiệu quả nữa, bác sĩ sẽ kê đơn sang thuốc uống.
3.1. Thuốc nhỏ mắt
- Prostaglandin: là loại thuốc thường được chỉ định điều trị với liều dùng là một lần mỗi ngày. Các thuốc này hoạt động bằng cách tăng lưu lượng dịch ra khỏi mắt, từ đó có công dụng làm giảm nhãn áp. Thuốc có ít tác dụng phụ toàn thân nhưng có liên quan đến những thay đổi đối với mắt, cụ thể như thay đổi màu mống mắt và sự phát triển của lông mi.
- Thuốc chẹn beta: Được sử dụng trong nhiều loại thuốc điều trị tăng nhãn áp dạng thuốc nhỏ mắt. Loại thuốc này là lựa chọn đầu tiên được bác sĩ chỉ định trong điều trị bệnh tăng nhãn áp. Những thuốc này có tác dụng bằng cách làm giảm tiết dịch trong mắt và đây là loại thuốc bổ sung cho hoặc kết hợp với thuốc Prostaglandin. Tuy nhiên thuốc có thể gây ra các tác dụng không mong muốn liên quan đến tim, phổi, tiểu đường hoặc tâm lý. Vì vậy, bạn cần trao đổi kỹ với bác sĩ nhãn khoa về bệnh sử trước khi sử dụng thuốc.
- Thuốc chủ vận alpha-adrenergic: Đây là thuốc điều trị tăng nhãn áp có tác dụng làm giảm tốc độ tiết dịch và có thể được được sử dụng độc lập hoặc sử dụng đồng thời với thuốc nhỏ mắt kháng bệnh tăng nhãn áp. Các tác dụng phụ có thể gặp bao gồm giãn đồng tử, đỏ mắt và ngứa ngáy trong mắt.
- Thuốc ức chế carbonic anhydrase (CAI): Loại thuốc điều trị tăng nhãn áp này tác dụng bằng cách giảm tốc độ tiết dịch. Chúng thường được dùng kết hợp với các thuốc nhỏ mắt kháng bệnh tăng nhãn áp khác hoặc được sử dụng độc lập. Loại thuốc này cũng được bào chế và sử dụng dưới dạng thuốc viên. Các tác dụng phụ có thể gặp bao gồm nóng rát, đỏ mắt và các phản ứng mí mắt.
- Hợp chất epinephrine: Đây là thuốc điều trị tăng nhãn áp có tác dụng làm giảm tốc độ tiết dịch và tăng thoát dịch khỏi mắt.
- Thuốc điều trị kết hợp: Thuốc kết hợp có thể cung cấp một giải pháp thay thế đối với những người bệnh tăng nhãn áp. Ngoài sự tiện lợi của việc sử dụng một lọ thuốc nhỏ mắt thay vì hai lọ thuốc riêng biệt thì việc tiếp xúc với chất bảo quản sẽ giảm.
- Nước mắt nhân tạo: Ngoài ra, vì việc sử dụng thuốc điều trị tăng nhãn áp lâu dài, bạn có thể tham khảo thêm ý kiến bác sĩ điều trị về việc sử dụng bổ sung nước mắt nhân tạo để giảm khó chịu cho mắt và hạn chế tác dụng không mong muốn gây khô mắt và tổn thương bề mặt mắt nguyên nhân do dùng thuốc điều trị nhãn áp gây ra. Các loại nước mắt nhân tạo không sử dụng chất bảo quản, có thành phần tương tự như nước mắt tự nhiên và kết hợp với một vài dưỡng chất tốt cho mắt là một gợi ý dành cho những người bị bệnh tăng nhãn áp.
3.2. Thuốc uống trị tăng nhãn áp
Nếu việc điều trị bằng thuốc điều trị tăng nhãn áp dạng thuốc nhỏ mắt không làm giảm áp lực mắt xuống đến mức mong muốn, bác sĩ điều trị cũng có thể kê đơn thuốc uống, thường là thuốc có chứa chất ức chế carbonic anhydrase.
Các tác dụng không mong muốn của thuốc ức chế carbonic anhydrase có thể bao gồm đi tiểu thường xuyên, ngứa rát ở ngón tay và ngón chân, trầm cảm, đau nóng rát vùng dạ dày và sỏi thận, phát ban, trầm cảm, mệt mỏi, sỏi thận, hôn mê, đau bụng, giảm cân. Uống thuốc điều trị tăng nhãn áp cùng bữa ăn có thể làm giảm các tác dụng không mong muốn này.
4. Một số lưu ý trong sử dụng thuốc trị tăng nhãn áp
- Thuốc điều trị tăng nhãn áp ở dưới dạng nhỏ mắt hay dạng viên uống, việc quan trọng hàng đầu là bạn phải dùng thuốc đúng theo chỉ định, tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị thì thuốc mới phát huy tác dụng tốt nhất. Một số cách để giúp ghi nhớ việc uống thuốc như đặt lời nhắc hẹn giờ như trên điện thoại di động.
- Sau khi nhỏ thuốc điều trị tăng nhãn áp vào mắt nên nhắm mắt lại từ 1 đến 2 phút, kết hợp với việc ấn nhẹ vào khóe mắt gần mũi để đóng ống lệ trong vài phút tác dụng nhằm giảm thiểu các tác dụng không mong muốn toàn thân mà thuốc có thể gây ra.
- Ghi lại ngày đầu tiên mở lọ thuốc điều trị tăng nhãn áp và ngày cần vứt bỏ khi không sử sử dụng hết, căn cứ theo thời hạn quy định ghi trên nhãn hộp hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
- Tác dụng không mong muốn hay kích ứng ở mắt có thể mới xuất hiện ở những người chưa từng có triệu chứng trước đó hoặc có thể biểu hiện nặng lên của bệnh như khô mắt. Thuốc không có chứa chất bảo quản hoặc những loại không có chất bảo quản thường có công dụng trong những trường hợp này.
- Sử dụng thuốc điều trị tăng nhãn áp thường xuyên và theo đúng chỉ định của đơn thuốc.
- Thực hiện đúng theo các hướng dẫn sử dụng được ghi trên nhãn thuốc. Để giảm thiểu tác dụng không mong muốn toàn thân do các chế phẩm dùng tại chỗ, hãy nhắm mắt từ một đến hai phút sau khi nhỏ thuốc vào, ấn nhẹ vào khóe mắt gần mũi tác dụng đóng ống lệ trong vài phút.
- Ghi ngày cần vứt bỏ lọ hay ống chế phẩm nhỏ mắt khi lần đầu tiên mở lọ hay ống mới dựa trên thời hạn ghi nhãn đề xuất trên hộp hoặc hướng dẫn của bác sĩ điều trị bệnh.
- Nếu bạn có đeo kính áp tròng thì bạn cần tháo bỏ kính hay lấy ra trước khi nhỏ thuốc điều trị tăng nhãn áp.
- Thực hiện chế độ dinh dưỡng cân đối và lành mạnh với công dụng cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần. Hạn chế sử dụng caffeine, vì uống nhiều caffeine có thể làm trầm trọng hơn tình trạng tăng nhãn áp.
- Nghỉ ngơi đầy đủ và tập thể dục đều có lợi. Bạn nên kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch để tăng cường lưu thông máu ở đầu dây thần kinh thị giác. Bạn chú với bác sĩ về một chương trình tập thể dục thích hợp.
- Bảo vệ mắt: Chấn thương mắt nghiêm trọng có thể là nguyên nhân dẫn đến bệnh tăng nhãn áp. Bạn có thể đeo kính bảo vệ mắt khi sử dụng thiết bị điện tử hoặc tham gia các môn thể thao. Ngoài ra, bạn nên đội mũ và đeo kính râm nếu dành thời gian ở bên ngoài. Nên hạn chế tối đa các chấn thương, đặc biệt là ở những người đã trải qua phẫu thuật tăng nhãn áp.
- Thực hành các kỹ thuật thư giãn lành mạnh nhằm đối phó với căng thẳng. Nguyên nhân là do căng thẳng có thể gây ra kích hoạt cơn tăng nhãn áp góc đóng cấp tính đối với những người có nguy cơ.
- Nếu bị bệnh tăng nhãn áp, nó có thể ảnh hưởng đến khả năng lái xe hay làm các công việc cần độ tập trung cao độ vì vậy cần thận trọng.
- Đi khám mắt định kỳ và thường xuyên theo đúng lịch hẹn của bác sĩ để nắm được tình trạng bệnh lý, thuốc có đáp ứng tốt không, có phương pháp điều trị thích hợp đối với từng giai đoạn bệnh cụ thể.
Hy vọng những thông tin trong bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về thuốc tăng nhãn áp. Để nâng cao hiệu quả sử dụng, người dùng cần tuân thủ theo đúng của bác sĩ, dược sĩ tư vấn.
