Bài viết được viết bởi Bác sĩ Hồi sức cấp cứu - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.
Đau cấp hay mạn tính là một trong số các phàn nàn hay gặp nhất của người có tuổi. Đánh giá và điều trị hội chứng đau ở người cao tuổi có thể khó khăn. Suy giảm nhận thức, nhất là ở người bệnh chăm sóc tại nhà có thể khiến bác sĩ nghi ngờ về độ tin cậy của các phàn nàn về đau. Các hội chứng đau chẳng hạn như nhồi máu cơ tim cấp và các cấp cứu trong ổ bụng thường có biểu hiện không điển hình, thậm chí là không có biểu hiện ở người cao tuổi.
1. Thang giảm đau của Tổ chức Y tế Thế giới
Như là một tất yếu, bệnh nhân cao tuổi đứng trước nguy cơ hoặc là điều trị quá mức hoặc là dưới mức các hội chứng đau. Các hậu quả khác của việc điều trị đau không hợp lý bao gồm trầm cảm, suy dinh dưỡng, dùng nhiều thuốc, rối loạn chức năng nhận thức, và mất khả năng hoạt động. Đau cấp tính được xác định nhờ khởi phát rất rõ của nó và thời gian đau kéo dài dưới 6 tuần, đau mạn tính thì kéo dài hơn.
Liệu pháp dùng thuốc làn nền móng của điều trị đau cấp và đau mạn tính do ung thư. Thang giảm đau của Tổ chức Y tế Thế giới thiết lập điều trị bằng thuốc thành ba bước:
- (1) Các thuốc không dạng OPI;
- (2) các thuốc dạng OPI liều thấp;
- (3) các thuốc dạng opi liều cao hơn;
Điều trị được bắt đầu bằng các thuốc không dạng OPI, và dùng thêm các thuốc dạng opi khi cần thiết. Điều quan trọng phải ghi nhớ rằng khi dùng các kết hợp giữa các thuốc dạng OPI và acetaminophen (ví dụ dùng acetaminophen với codein (Tylenol), oxycodon với acetaminophen (Percocet) người bệnh không được dùng quá 4000mg acetaminophen một ngày.
Điều trị bổ trợ, chẳng hạn như các thuốc chống trầm cảm ba vòng, caffeine, hoặc các thuốc chống co thắt có thể dùng thêm ở bất cứ bước nào.
1.1 Đau cấp tính
Ở người bệnh cao tuổi bị đau cấp, các bác sĩ phải xác định căn nguyên của đau và đồng thời phải làm cho người bệnh dễ chịu. Nghỉ ngơi, chườm đá, băng ép và nâng là các trụ cột trong điều trị các thương tổn cấp tính.
Tuy nhiên, ở người bệnh cao tuổi thời gian nghỉ ngơi không nên vượt quá 48 đến 72 giờ, và nên khuyến khích người bệnh vận động sớm. Các bác sĩ nên bắt đầu dùng các thuốc giảm đau an toàn nhất, chẳng hạn như acetaminophen, và nếu cần thiết dùng thêm các thuốc giảm đau thay thế mạnh hơn.
Trong điều trị dùng thuốc, các cân nhắc đặc biệt phải áp dụng đối với người cao tuổi. Người cao tuổi nhạy cảm hơn với các đặc tính giảm đau của các opioid và các tác dụng phụ của chúng, chẳng hạn như an thần và ức chế hô hấp.
Ngoài ra, táo bón và các tác dụng lên hệ thống thần kinh trung ương (ví dụ mê sảng và trầm cảm) là hay gặp ở các bệnh nhân cao tuổi được điều trị bằng các thuốc ngủ. Phải dùng thận trong các thuốc giảm đau chống viêm không steroid vì chúng có ảnh hưởng tới hệ thống dạ dày ruột, thận và gan, nhất là ở những người yếu. Một số bác sĩ tin là những người cao tuổi có ngưỡng đau cao hơn, nhưng không có bằng chứng thực nghiệm nào hỗ trợ cho niềm tin này.
1.2 Đau mạn tính do ung thư
Cũng như trong trường hợp các bệnh nhân bị đau cấp, thang điểm giảm đau của tổ chức Y tế Thế giới cũng được tuân thủ cho những người bệnh bị đau mạn tính, việc điều trị bắt đầu bằng các thuốc không opioid chẳng hạn như acetaminophen và các thuốc cho viêm không steroid, khi cần thì dùng thêm các thuốc dạng OPI.
Các thuốc chống viêm không steroid có thể có hiệu quả đặc biệt ở các bệnh nhân ung thư có các di căn xương. Thuốc chống trầm cảm ba vòng và các thuốc chống co giật, carbamazepin và acid valproic thường có hiệu quả ở những bệnh nhân bị đau do yếu tố thần kinh, song các tác dụng phụ (hạ huyết áp tư thế đứng, táo bón, khô miệng) có thể hạn chế việc sử dụng các thuốc ba vòng.
Có một vài nguyên tắc giúp bác sĩ tạo ra sự giảm đau tối đa do ung thư gây ra. Đáp ứng của các bệnh nhân cao tuổi với các thuốc giảm đau có sự biến thiên lớn. Chuẩn liều dùng phải được tiến hành cẩn thận, thường xuyên theo dõi để đảm bảo rằng thuốc dùng có hiệu quả. Các bệnh nhân có đau nhiều nhất vào ban ngày phải được dùng đều đặn, không theo như nhu cầu. Các tác dụng phụ phải được điều trị tích cực.
Ví dụ, các thuốc dạng OPI làm giảm đau có thể làm người bệnh rất khó chịu nhưng có dùng thêm một chất gây kích thích chẳng hạn như caffein hay dextroamphetamin để điều trị tác dụng phụ này. Morphin có thời gian tác dụng dài và các miếng dán fentanyl là có tác dụng cho các bệnh nhân bị đau nặng do ung thư, song phải rất cẩn thận khi tính các liều giảm đau cân bằng.
Các bệnh nhân khác có thể đòi hỏi sự giảm đau mà được kiểm soát bằng chính người bệnh (patient-Controlled analgesia-PCA), morphin ngoài màng cứng dùng liên tục, hoặc liệu pháp xạ trị tại chỗ.
Sau cùng, các liệu pháp bổ trợ không dùng thuốc bao gồm luyện tập, kích thích dây thần kinh qua da, châm cứu, thủ thuật nắn cột sống, hoặc cầu nguyện – thiền định có thể trợ giúp cho điều trị đau.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
