Mang thai và sinh con là giai đoạn thay đổi đột biến về tinh thần và cuộc sống của người mẹ, khiến người phụ nữ gặp phải nhiều vấn đề về cảm xúc và tâm thần bất thường. Rối loạn tâm thần sau sinh đang là mối nguy hại lớn với mỗi gia đình, mỗi mẹ bầu cần được phát hiện, can thiệp sớm.
1. Đau lòng với hậu quả rối loạn tâm thần sau sinh
Không ít phụ nữ rơi vào tình trạng bối rối cùng cực khi đối mặt với thiên chức làm mẹ. Sức khỏe chưa kịp hồi phục sau lần vượt cạn, họ lại phải đối mặt với chuyện chăm sóc em bé thế nào, ăn uống dinh dưỡng ra sao cho đủ sữa, theo dõi từng hơi thở cử động của con, rồi áp lực từ gia đình, bố mẹ hay từ cả người chồng. Những lần mất ngủ triền miên cùng sự lơ là không quan tâm đến cảm xúc, tâm trạng của mọi người khiến bản thân nhiều mẹ bầu rơi vào trầm cảm, rối loạn tâm thần. Và đã có rất nhiều hậu quả nặng nề xảy ra.
Phụ nữ sau sinh có nhiều triệu chứng trầm cảm từ nặng đến nhẹ. Nhẹ thì ít nói, ủ rũ, không muốn tiếp xúc với mọi người, bỏ ăn uống và có phản ứng tiêu cực. Trầm cảm nặng thì có thể không tiếp xúc với bất cứ ai, xu hướng tự tử, sát hại chính con đẻ...
Đôi khi những khó khăn trong chăm sóc con trẻ hay thiếu sự động viên hỗ trợ từ chồng, gia đình cũng khiến người mẹ sau sinh rơi vào trầm cảm. Các bác sĩ tâm lý cho biết, biến đổi tâm lý sau sinh rất phức tạp.
Phụ nữ sau sinh phải trải qua lần chuyển dạ biến động lớn đến tinh thần và sức khỏe của người phụ nữ. Ngoài biến đổi lớn về sức khỏe, nội tiết cũng thay đổi trầm trọng dẫn tới biến đổi không ngờ về tâm sinh lý. Theo thống kê, trong giai đoạn sau sinh có tới 85% phụ nữ bị rối loạn khí sắc. Ở hầu hết phụ nữ, những triệu chứng này tương đối nhẹ, tuy nhiên có một số phụ nữ bị dai dẳng và nghiêm trọng.
Trong xã hội hiện đại, nhiều mẹ sau khi em bé chào đời chỉ nuôi con một mình, không được gia đình quan tâm, hỗ trợ, để ý tới cảm xúc... càng có nguy cơ trầm cảm cao hơn. Nhiều phụ nữ sau sinh mâu thuẫn với chồng về kinh tế hay tình cảm, bất mãn với gia đình, bệnh tật, kinh tế... đã nghĩ quẩn, chọn cách sát hại con và tự tử.
Rất nhiều trường hợp thực tế thương tâm xuất phát ban đầu từ trầm cảm sau sinh nhưng không được tư vấn, can thiệp dẫn tới rối loạn tâm thần và có hành vi nguy hiểm.
Ngày 12-6, bé Vũ Việt Anh 33 ngày tuổi bị chính mẹ ruột bé tước đoạt sự sống khi được phát hiện nằm sấp úp mặt trong chậu nước. Tại Bình Thuận vào tết nguyên đán, chị Hoài do rối loạn trầm cảm sau sinh đã chọn cách tự tử cùng đứa con 7 tháng tuổi sau khi người thân về quê ăn tết.
Năm 2015 ở Bắc Giang cũng dậy sóng với vụ việc mẹ trầm cảm sau sinh sát hại con chưa đầy 2 tháng tuổi. Người mẹ dùng dao giết chết đứa con 6 tuổi, sau đó được phát hiện khi đang tiếp tục đe dọa tính mạng đứa bé 2 tháng tuổi vừa sinh và bản thân.
Cùng năm đó, ở Hà Nội, một gia đình đã phát hiện sớm người mẹ trầm cảm nặng do con quá quấy khóc. Dù đã được đưa đi điều trị và dùng thuốc chữa bệnh nhưng gia đình chủ quan khi thấy tâm trạng người mẹ có vẻ bình ổn nên sau 1 thời gian đã để hai mẹ con cùng ngủ với nhau. Nhưng đúng đêm đó, gia đình bàng hoàng khi thấy mẹ dùng dao liên tiếp chém về phía con trai, cướp đi sự sống của đứa trẻ mới 4 tháng tuổi.
Còn rất nhiều, rất nhiều những sự việc đau lòng xảy ra khi người mẹ sau sinh bị rối loạn tâm thần, trầm cảm mà không được hỗ trợ, can thiệp kịp thời.
2. Không lơ là với rối loạn tâm thần sau sinh
Theo các chuyên gia, rối loạn tâm thần sau sinh là một loại rối loạn tâm thần ngắn gồm ba giai đoạn: buồn; trầm cảm và loạn thần. Theo thống kê, sau sinh có đến 30-85% phụ nữ sau sinh rơi vào trạng thái buồn với triệu chứng cảm xúc như dễ khóc, dễ dao động, mất ngủ, lo âu.
Trầm cảm sau sinh chiếm đến 10-15% các trường hợp với biểu hiện trầm buồn, lo âu quá mức, mất ngủ. Nặng hơn, người phụ nữ rơi vào tình trạng loạn thần sau sinh với các biểu hiện kích động, gây hấn, khí sắc trầm hoặc hoang tưởng, hưng phấn, giải thể nhân cách và có hành vi vô tổ chức.
Theo WHO, cứ 7 phụ nữ vừa sinh con thì lại có một người phụ nữ bị trầm cảm sau sinh. Có 85% phụ nữ sau sinh có biểu hiện tâm lý bất thường, thậm chí có bệnh lý về tâm thần các mức độ nặng, nhẹ khác nhau.
Những rối loạn trầm cảm, rối loạn tâm thần sau sinh diễn biến khác nhau ở mỗi người, người tinh thần vững vàng thì ít bị tác động còn người dễ bị kích động và hay ức chế sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn. Trầm cảm sau sinh nếu không được can thiệp, tư vấn để giúp sản phụ trở về trạng thái bình thường sẽ dẫn tới những rối loạn tâm thần và những hậu quả không ngờ.
Loạn thần sau sinh không những ảnh hưởng trực tiếp đến người mẹ mà còn liên quan tới tính mạng, sức khỏe của con và thành viên khác trong gia đình. Người mẹ khi bị loạn thần sẽ hoang tưởng, không có khả năng chăm sóc con và nguy cơ sát hại con.
Những bà mẹ loạn thần thực hiện giết con có 62% tự tử. Do đó, để đảm bảo sức khỏe cho bà mẹ và con, tránh những hậu quả nặng nề đáng tiếc, việc can thiệp điều trị sớm là bắt buộc.
Trong đó, vai trò của người thân là đặc biệt quan trọng bởi chính người thân sẽ theo dõi và phát hiện sớm những thay đổi tâm, sinh lý bất thường để xử lý kịp thời, đưa đến cơ sở tâm lý điều trị.
Rối loạn tâm thần sau sinh thì điều trị tư vấn tâm lý là chính, nặng thì có thể dùng thuốc hỗ trợ song vai trò người thân là vô cùng quan trọng. Người thân phải cùng giúp đỡ, chăm sóc đưa người mẹ sau sinh trở về cuộc sống bình thường.
Do đó, nếu thấy các bà mẹ sau khi sinh có nhiều triệu chứng khác lạ như khóc lóc, tủi thân, không dám cho con bú, sợ chăm con, không giao tiếp với ai, bỏ ăn uống, vô hồn, mất ngủ, gào thét khóc lóc không lý do... thì cần sớm đi khám tâm lý và chẩn đoán để can thiệp sớm. Các bà mẹ trước khi sinh có thể học lớp tiền sản và tư vấn trước sinh để có tâm lý sẵn sàng, vững vàng giúp cho bản thân mình an tâm vào lần sinh nở.
