Bài viết bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Đĩnh - Trưởng đơn nguyên Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng và Bác sĩ Lê Duy Cường, Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Xác định được tác nhân gây ra dị ứng ở bệnh nhân, từ đó có thể tư vấn cho bệnh nhân các phương pháp phù hợp để tránh bị dị ứng về sau. Ở các bệnh nhân có mẫn cảm với dị nguyên, trong bệnh phẩm có thể phát hiện IgE đặc hiệu, nhưng bệnh nhân không có triệu chứng lâm sàng.
1. Mục đích của xét nghiệm
Thuật ngữ dị ứng (allergy) ban đầu được định nghĩa bởi Clemens von Pirquet là tình trạng tăng khả năng phản ứng của cơ thể đối với chất ngoại lai. Ngày nay, thuật ngữ này có nghĩa là sự nhạy cảm quá mức với chất lạ mà thường là không độc hại với cơ thể.
Bên cạnh khuynh hướng di truyền, còn có nhiều yếu tố không di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trong dị ứng như: phơi nhiễm với dị nguyên, tình trạng dinh dưỡng, các bệnh mạn tính đang mắc, tình trạng nhiễm virus cấp. Dị ứng có xu hướng di truyền trong các bệnh lý như hen dị ứng, viêm mũi, viêm da (bao gồm cả chàm cơ địa).
2. Thông tin lâm sàng
Dị ứng hay xảy ra nhất là quá mẫn tuýp 1 - là tình trạng IgE đặc hiệu được hình thành. Các triệu chứng như ban, phù, ngứa thường xảy ra sớm sau khi tiếp xúc với dị nguyên. Dị nguyên xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp (màng nhầy) hoặc qua đường tiêu hóa.
Dị ứng hô hấp có thể khởi phát bởi các dị nguyên theo mùa (phấn hoa, cỏ, rêu) hoặc các dị nguyên không theo mùa (mạt bụi nhà, vật nuôi trong nhà, bào tử nấm mốc).
Dị ứng thức ăn hay gặp nhất là lạc, đỗ, hải sản, sữa, trứng, các loại hạt. Nhiều dị nguyên có bản chất là glycoprotein và trong thành phần cấu tạo có các nhánh oligosaccharide gắn với khung protein của dị nguyên. Ở một số bệnh nhân, xuất hiện IgE đặc hiệu kháng lại chuỗi oligosaccharide này.
Thuật ngữ CCD là viết tắt của cụm từ Cross-reactive carbohydrate determinant – tác nhân carbohydrate gây phản ứng chéo. CCD xuất hiện ở nhiều kháng nguyên động vật, thực vật, do đó sự xuất hiện của IgE đặc hiệu kháng CCD cần được chú ý khi phiên giải kết quả.
3. Kỹ thuật bán định lượng 53 IgE đặc hiệu với các dị nguyên hô hấp & thức ăn
Tại đơn nguyên Hóa sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec –Times City, xét nghiệm được thực hiện trên máy EUROBlotOne tự động, đặc biệt phương pháp còn cho phép loại bỏ nhiễu từ IgE đặc hiệu kháng CCD, giúp loại bỏ phản ứng chéo gây Dương tính giả. 53 dị nguyên được thiết kế bao gồm các nhóm hay gặp trong đời sống như:
- Trứng và hải sản: cá tuyết, tôm, cá ngừ, cá mòi
- Ngũ cốc: bột mì, lúa mạch, gạo, yến mạch
- Các loại hạt: đậu tương, ngô, lạc, óc chó, hạnh nhân, gluten
- Sữa: sữa bò và các thành phần của sữa bò, sữa dê, socola
- Hoa quả: cà chua, cam, chanh, dâu tây, dứa, táo
- Các loại thịt: lợn, bò, gà
- Mạt và lông thú: các loại mạt bụi nhà, chó, mèo, lông gà
- Các loại nấm mốc, nấm men
- Các loại cỏ
- Côn trùng: muỗi, nọc ong, gián, kiến lửa
53 dị nguyên bao phủ đa dạng các tác nhân gây dị ứng hay gặp như hải sản, sữa, mạt bụi..., phù hợp với mọi đối tượng đặc biệt là trẻ nhỏ.
4. Lưu ý khi phiên giải kết quả IgE đặc hiệu 53 dị nguyên
Kết quả bán định lượng IgE đặc hiệu không phải luôn luôn tương đồng với biểu hiện lâm sàng vì các lý do:
- Triệu chứng lâm sàng không khởi phát qua trung gian IgE
- Mẫu bệnh phẩm được lấy trước thời điểm cơ thể sản sinh IgE đặc hiệu (sau khi tiếp xúc với dị nguyên, cơ thể cần thời tối thiểu gian để sản sinh IgE. Thời gian tối thiểu để cơ thể sản xuất IgE đặc hiệu với các tác nhân gây dị ứng là 2 -3 giờ, do đó nếu bệnh phẩm được lấy quá sớm trong khoảng thời gian “cửa sổ” này kết quả có thể trả ra âm tính mặc dù bệnh nhân có các triệu chứng dị ứng.)
Kết quả dương tính với IgE đặc hiệu cũng không nhất thiết phải tương quan với biểu hiện lâm sàng. Nhiều loại IgE đặc hiệu có thể phản ứng chéo với các loại dị nguyên khác nhau hoặc với CCD.
Dị ứng thức ăn thường cho kết quả âm tính dù bệnh nhân có biểu hiện lâm sàng. Hiện tượng này có thể được lý giải qua hiệu ứng chín, xử lý công nghiệp, nấu chín, xào rán thức ăn (dị nguyên). Bên cạnh đó, phản ứng dị ứng có thể hình thành từ sự chuyển hóa của các dị nguyên trong quá trình tiêu hóa thức ăn (các chất ban đầu không có tính dị nguyên nhưng sau khi được tiêu hóa, chuyển hóa, các chất chuyển hóa sinh ra lại có tính dị nguyên). Do đó kit chẩn đoán không thể phát hiện được IgE đặc hiệu với những chất chuyển hóa trung gian.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm.
Khách hàng có thể trực tiếp đến hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc để thăm khám hoặc liên hệ hotline tại đây để được hỗ trợ.
