Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Ngô Thị Oanh - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo nhất đối với trẻ em. Trong sữa mẹ có gần như đầy đủ chất mà em bé cần trong những tháng đầu đời và đóng góp một phần quan trọng cho sự phát triển của trẻ ở những tháng sau.
1. Những nguyên nhân khiến sữa mẹ bị chua
Thông thường sữa mẹ có màu trắng đục, mùi thơm ngậy, vị ngọt mát, không chua, khác hẳn so với những loại sữa khác. Vì vậy, phụ nữ sau khi sinh có thể yên tâm cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong những năm tháng đầu đời, vừa cung cấp đủ dưỡng chất thiết yếu, vừa giúp con được tận hưởng được hương vị thơm ngon từ dòng sữa mát lành.
Sữa mẹ có thể thay đổi hương vị tùy theo cơ địa của từng người. Thỉnh thoảng, mẹ sẽ thấy sữa bị chua thì có thể do chế độ ăn uống khiến chất lượng sữa thay đổi. Ngoài ra, còn một số nguyên nhân sau đây cũng có thể khiến sẽ mẹ bị chua.
1.1 Sữa mẹ bị chua do chế độ ăn uống
Lượng thức ăn mẹ nạp vào cơ thể hàng ngày có ảnh hưởng rất lớn tới chất lượng, mùi vị sữa cho trẻ bú. Nếu người mẹ ăn quá nhiều thực phẩm có mùi hôi, tanh như: Cá, uống dầu cá, ăn nhiều tỏi, ớt, đồ ăn cay nóng... thì mùi vị sữa có thể bị ảnh hưởng, không thơm, thậm chí sữa mẹ còn bị chua.
1.2 Sử dụng nhiều thuốc kháng sinh
Các loại thuốc kháng sinh, thuốc chữa bệnh không những có thể khiến sữa mẹ bị nóng mà còn là nguyên nhân khiến mùi vị sữa thay đổi, nhiễm mùi thuốc hoặc khiến sữa mẹ bị chua.
1.3 Vệ sinh bầu ngực chưa sạch
Nếu mẹ vệ sinh bầu ngực không sạch, đặc biệt là vị trí đầu ti, lượng sữa bị rỉ ra ngoài không được lau sạch sẽ gây ra mùi khó chịu và cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm mốc phát triển, ảnh hưởng tới chất lượng sữa, khiến sữa mẹ bị chua, trẻ có thể bỏ bú.
2. Sữa mẹ có bị thiu không?
Sữa mẹ bị thiu, chua khi vắt sữa ra để quá lâu hoặc không bảo quản sữa đúng cách. Sữa mẹ bị hư hỏng, quá hạn thì tuyệt đối không cho trẻ bú nữa.
3. Sữa mẹ để lâu có tốt không?
Việc bảo quản nóng sữa mẹ trong bình chỉ sử dụng được 1 thời gian ngắn. Nếu như các mẹ không có dự định cho trẻ dùng sữa ngay sau khi vắt thì nên dự trữ sữa trong tủ lạnh càng sớm càng tốt.
Thông thường, để ở nhiệt độ ngoài trời, nếu trời nắng, khoảng 37 độ C, sữa mẹ để bên ngoài 30 phút là bắt đầu có dấu hiệu chua. Những trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi, uống phải loại sữa này sẽ bị tiêu chảy. Dù bạn có đậy nắp hay không đậy nắp thì 30 phút là thời gian đủ cho vi khuẩn phân hủy và lên men.
Nếu nhiệt độ thấp hơn, hanh khô hơn, thời gian bạn để bên ngoài có thể đạt đến 1 giờ đồng hồ. Ví dụ nhiệt độ ngoài trời mát 25 độ C thì 1 giờ có thể an toàn. Nhưng từ 1h trở ra, sữa không còn an toàn nữa.
Sữa sẽ bắt đầu hư hỏng, có mùi chua, bị lên men và bất cứ đứa trẻ nào uống phải đều bị tiêu chảy nếu để sữa bên ngoài từ 4 giờ đồng hồ trở lên. Vì vậy, trong mọi trường hợp, bạn tuyệt đối không để sữa bên ngoài lâu hơn 4 giờ đồng hồ.
Ngay sau khi vắt ra, bạn đậy nắp lại, đậy chặt, cho vào tủ lạnh, ngăn mát, để ở chế độ trung bình, tương đương với nhiệt độ 15 độ. Với nhiệt độ này, sữa mẹ có thể để được từ 24- 48h. Không nên để sang ngày thứ 3. Tuyệt đối không để quá 72 giờ, rất nguy hại. Khi lấy ra thì rót ra bình hoặc ra cốc. Phần còn lại phải cho vào tủ lạnh ngay. Khi lấy ra, ngâm vào nước ấm để tạo ấm sữa, không để rã lạnh tự nhiên, lâu và mất an toàn. Nên uống sữa mẹ trong vòng 18-24h, bảo quản ở ngăn mát là rất an toàn cho bé.
3.1 Bảo quản ở ngăn mát tủ lạnh
Bảo quản ở ngăn mát tủ lạnh: Có thể giữ sữa mẹ được trong 1-3 ngày.
3.2 Dự trữ sữa mẹ trong ngăn đá
Dự trữ sữa mẹ trong ngăn đá thời gian tối đa có thể lên tới 3 tháng (phụ thuộc vào nhiệt độ trong ngăn đá và tần suất đóng – mở cửa tủ) và 6 tháng nếu ở trong máy ướp lạnh. Không nên bảo quản ở cánh cửa tủ lạnh vì nhiệt độ thường không chính xác.
Khi muốn đưa sữa lên ngăn đá, bạn nên đặt sữa trong ngăn mát trước rồi chuyển lên ngăn đá. Tương tự, khi muốn rã đông thì các mẹ nên mang sữa từ ngăn đá xuống ngăn mát khoảng ít hơn 24 tiếng trước khi mang sữa ra bên ngoài.
Tuy nhiên, bạn không nên bảo quản sữa mẹ quá lâu mà nên cho bé dùng sớm nhất có thể.
4. Bảo quản đúng cách
Nếu sữa mẹ tiết ra làm căng tức ngực và không cho trẻ bú ngay hoặc vắt sữa ra, thì cơ thể có cơ chế tự giảm tiết sữa dần dần. Sự lo lắng cũng làm nguồn sữa mẹ bị giảm sút. Bà mẹ nên có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và có những biện pháp bảo vệ nguồn sữa hợp lý. Khi mẹ vắng nhà, bé có thể dùng sữa đã vắt sẵn dự trữ.
4.1 Cách vắt
Sau khi đã vắt sữa (bằng cách thủ công hay bằng máy) cho ngay vào tủ lạnh để bắt đầu quá trình bảo quản. Khi ở môi trường bên ngoài lâu, chất lượng sữa sẽ không được đảm bảo như khi bé bú trực tiếp.
Sữa mẹ vắt ra vừa có thể dự trữ, phòng khi mẹ vắng nhà lại vừa giúp đỡ tắc sữa. Sữa mẹ bảo quản tốt có thể để dành cho trẻ uống thêm khi không có mẹ bên cạnh.
4.2 Cách bảo quản
Sữa mẹ sau khi vắt, nếu để ở nhiệt độ thường khoảng 26°C thì chỉ dùng an toàn trong 4-6 giờ, khoảng 22°C thì có thể dùng trong 6-8 giờ. Sữa mẹ được lưu trữ trong ngăn thường của tủ lạnh có thể sử dụng trong vòng 24 giờ.
Nếu bảo quản trong ngăn đá, lượng sữa này có thể sử dụng dần trong khoảng hai tuần. Khi lưu trữ trong tủ đông chuyên biệt -18°C, có thể giữ sữa mẹ đến tận sáu tháng.
5. Chớ phí sữa non
Thông thường, từ tháng thứ tư của thai kỳ, mẹ đã bắt đầu có sữa non, với nhiều năng lượng và kháng thể. Ngay sau sinh, sữa non đã sẵn sàng để đáp ứng nhu cầu của bé. Trẻ mới ra đời chỉ cần vài ml sữa non là đủ. Nếu cho bú sớm, sữa mẹ mau về hơn. Đồng thời, trẻ sẽ được bảo vệ chống lại bệnh tật do hàm lượng kháng thể trong sữa non rất cao. Vì vậy, bác sĩ khuyên các bà mẹ cho con bú sớm ngay sau sinh, càng sớm càng tốt, trong vòng nửa giờ đầu. Không nên cho trẻ uống bất kỳ loại sữa hay nước nào khác vì như vậy vừa bỏ phí nguồn sữa non, vừa làm mất phản xạ tiết sữa của mẹ làm sữa chậm về.
Chưa kể nguồn thức ăn đưa từ ngoài vào không thể vệ sinh và tươi mới như sữa mẹ, trẻ ăn thức ăn bên ngoài quá no sẽ ngủ suốt, lười bú mẹ và có thể chê luôn sữa mẹ về sau.
Thành phần dinh dưỡng của sữa mẹ có sự biến đổi nhẹ, tuỳ thời điểm trong ngày đầu và cuối cữ bú, cũng như giữa các bà mẹ khác nhau, nhưng được điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu của trẻ. Trong từng giai đoạn phát triển của trẻ, sữa mẹ cũng thay đổi theo để đáp ứng hai nhu cầu dinh dưỡng và miễn dịch. Với những bà mẹ sinh con non tháng, trong vài tuần lễ đầu tiên, mẹ sẽ có sữa “non tháng” có hàm lượng chất đạm cao hơn sữa thông thường.
6. Đừng lo thiếu sữa
Các nhà khoa học trên thế giới đã tiến hành nhiều nghiên cứu và đưa ra kết luận rằng đa số bà mẹ đều đủ sữa cho con nếu biết cách cho bú đúng. Số lượng tế bào tiết sữa trong bầu ngực của các bà mẹ là như nhau, khoảng 2 triệu tế bào, bất kể ngực to hay nhỏ. Khi cho con bú nhiều và bú cạn sữa trong ngực, nhất là bú đêm, sữa mẹ sẽ tạo ra liên tục để đáp ứng nhu cầu của trẻ. Bà mẹ chỉ cần ăn thêm 1-2 chén cơm mỗi bữa ăn là đủ.
Tuy nhiên, tâm lý đóng vai trò rất quan trọng trong sự tiết sữa, nếu mẹ tin tưởng rằng mình đủ sữa cho con và tinh thần sảng khoái thì sữa sẽ tiết ra nhiều hơn. Vì vậy, cần thiết phải tạo cho mẹ một không khí thoải mái và niềm tin vào việc nuôi con bằng sữa mẹ.
Những thức ăn dân gian có tác dụng lợi sữa chủ yếu là về phương diện tâm lý. Những thức ăn nào không độc hại (chất kích thích, bia rượu, một số loại gia vị có vị nồng có thể làm thay đổi mùi sữa mẹ...) được bà mẹ tin tưởng tạo ra sữa nhiều thì sẽ giúp mẹ có nhiều sữa hơn.
Để có thêm kiến thức dinh dưỡng và chăm sóc trẻ theo từng độ tuổi, cha mẹ hãy thường xuyên truy cập website vinmec.com và đặt hẹn với các bác sĩ, chuyên gia Nhi - Dinh dưỡng của Bệnh viện Đa Khoa Quốc Tế Vinmec khi cần tư vấn về sức khỏe của trẻ.
