Gan nhiễm mỡ là bệnh lý gây ra bởi việc tiêu thụ rượu và ảnh hưởng của lối sống không lành mạnh. Bệnh thường phổ biến ở cả nam và nữ trong độ tuổi từ 40 đến 60, bệnh đang có xu hướng trẻ hóa trong xã hội hiện đại. Do đó, việc hiểu rõ về các phân loại gan nhiễm mỡ và điều trị kịp thời là điều cần thiết.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của Thạc sĩ. BSCK II Phan Thị Minh Hương - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
1. Gan nhiễm mỡ là bệnh gì?
Gan là cơ quan đặc lớn nhất trong cơ thể và là nơi diễn ra hầu hết các quá trình sinh hóa. Sau khi các chất dinh dưỡng từ thức ăn được phân giải và hấp thụ qua thành ruột vào máu sẽ được vận chuyển đến gan. Tại đây, nhờ hệ enzyme tiêu hóa phong phú, gan tiếp tục chuyển hóa các chất này thành các sản phẩm phù hợp để cơ thể sử dụng cho các hoạt động sống, dự trữ hoặc đào thải ra ngoài.
Quá trình hấp thụ và chuyển hóa chất béo cũng tuân theo quy trình tương tự. Chất béo dư thừa và không được cơ thể sử dụng hết sẽ được dự trữ trong gan. Thông thường, lượng mỡ trong gan chiếm khoảng 2 - 4% trọng lượng gan.
Khi lượng mỡ tích tụ vượt quá mức bình thường, chiếm từ 5 - 10% trọng lượng gan, tình trạng gan nhiễm mỡ sẽ xảy ra. Quan sát nhu mô gan dưới kính hiển vi cho thấy bào tương của tế bào gan chứa đầy giọt mỡ, đẩy nhân tế bào gan ra sát màng tế bào.
Trong hầu hết các trường hợp, các giọt mỡ này chủ yếu là triglycerid. Sự tích tụ mỡ quá mức không chỉ làm rối loạn chức năng gan mà còn kích thích viêm mạn tính, tăng sinh xơ sợi, dẫn đến xơ hóa và cuối cùng là xơ gan.
Hiện nay, khi đời sống vật chất ngày càng phát triển, gan nhiễm mỡ trở nên phổ biến và là một bệnh lý mạn tính thường gặp, phân bố đồng đều ở cả hai giới trong độ tuổi từ 40 đến 60.
Nguyên nhân chủ yếu gây bệnh gan nhiễm mỡ là do rượu. Nếu bệnh xảy ra ở những người không uống rượu hoặc lượng rượu không đủ để gây bệnh, chúng ta cần xem xét các yếu tố nguy cơ khác như chế độ ăn nhiều chất béo, rối loạn lipid máu, thừa cân - béo phì, đái tháo đường, mang thai. Đồng thời, bệnh nhân nên xem xét đến việc sử dụng một số loại thuốc như aspirin, steroids, tamoxifen, tetracycline hoặc yếu tố di truyền. Do đó, việc xác định nguyên nhân gan nhiễm mỡ do rượu hay không do rượu là rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp.
2. Dựa trên cơ chế bệnh sinh gan nhiễm mỡ có mấy loại?
Gan nhiễm mỡ có mấy loại? Dựa trên cơ chế bệnh sinh, gan nhiễm mỡ được chia thành 4 loại khác nhau gồm:
2.1. Gan nhiễm mỡ do rượu
Rượu là nguyên nhân của nhiều bệnh lý, đặc biệt gây tổn thương lớn nhất ở gan. Gan nhiễm mỡ là dấu hiệu cảnh báo viêm gan do rượu. Nồng độ rượu cao và duy trì liên tục trong máu cản trở quá trình chuyển hóa mỡ, đồng thời làm hỏng hệ enzyme của gan, khiến quá trình chuyển hóa lipid không hoàn chỉnh.
Kết quả là mỡ dư thừa tích tụ trong gan. Nhiều nghiên cứu cho thấy, nếu gan bị nhiễm mỡ do rượu được phát hiện sớm, khi chưa tiến triển đến viêm và xơ hóa, việc kiêng rượu có thể cải thiện tình trạng bệnh trong vòng 6 tuần và tình trạng của gan cũng phục hồi đáng kể.
2.2. Gan nhiễm mỡ không do rượu
Nếu bệnh nhân không uống rượu hoặc lượng rượu tiêu thụ không đủ để gây bệnh, chúng ta cần nghi ngờ gan nhiễm mỡ không do rượu và tích cực tìm kiếm nguyên nhân.
Các yếu tố khác như rối loạn lipid máu, béo phì, tiểu đường và việc sử dụng một số loại thuốc cũng có thể gây rối loạn chuyển hóa lipid tại gan. Trong trường hợp này, việc chẩn đoán và điều trị sẽ phức tạp hơn so với gan nhiễm mỡ do rượu.
2.3. Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu
Khi mỡ tích tụ quá mức trong gan sẽ kích thích các phản ứng viêm trong tế bào gan. Các chất trung gian gây viêm sẽ làm tổn thương tế bào gan, khiến gan sưng to và đôi khi gây đau ở vùng hạ sườn phải. Hệ enzyme gan bị suy giảm, quá trình tiêu hóa dinh dưỡng bị gián đoạn, dẫn đến các triệu chứng như chán ăn, buồn nôn, nôn mửa và vàng da.
Nếu tình trạng viêm gan kéo dài mà không được điều trị, gan sẽ bị tổn thương nghiêm trọng, mô sợi tăng sinh dày đặc trong tế bào gan dẫn đến xơ gan.
2.4. Gan nhiễm mỡ cấp tính trong thai kỳ
Mang thai là quá trình gây ra nhiều thay đổi không chỉ về cấu trúc và giải phẫu cơ thể, mà còn về các quá trình sinh lý và sinh hóa. Do đó, gan nhiễm mỡ cũng có thể là một biến chứng trong thai kỳ. Mặc dù hiếm gặp, nếu tình trạng viêm không được kiểm soát, tế bào gan có thể bị hoại tử hàng loạt, gây suy giảm chức năng gan nghiêm trọng, thậm chí có thể đe dọa tính mạng của cả mẹ và con.
Thông thường, các dấu hiệu gan bị nhiễm mỡ cấp tính trong thai kỳ xuất hiện ở ba tháng cuối. Sản phụ có triệu chứng ăn uống kém, buồn nôn và nôn liên tục như giai đoạn đầu thai nghén, kèm theo đau vùng hạ sườn phải và vàng da dữ dội. Xét nghiệm sẽ cho thấy men gan tăng cao và siêu âm bụng sẽ phát hiện hình ảnh gan nhiễm mỡ đặc trưng.
Nếu gan nhiễm mỡ cấp tính trong thai kỳ được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, hầu hết các trường hợp sẽ ổn định sau sinh mà không để lại di chứng lâu dài.
3. Phân loại gan nhiễm mỡ theo mức độ tích tụ mỡ
Dự theo mức độ tích tụ mỡ, gan nhiễm mỡ sẽ được phân thành 3 loại sau:
- Mức độ nhẹ: Mỡ tích tụ khoảng 5-10% trọng lượng của gan.
- Mức độ trung bình: Mỡ tích tụ khoảng 10-25% trọng lượng của gan.
- Mức độ nặng: Mỡ tích tụ khoảng hơn 25% trọng lượng của gan.
4. Gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không?
Tình trạng mỡ tích tụ trong gan gây ra gan nhiễm mỡ thường không gây nguy hiểm ngay lập tức và chỉ được phát hiện tình cờ qua siêu âm bụng trong các đợt khám sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, người bệnh sẽ chịu ảnh hưởng từ các rối loạn chức năng gan do tình trạng này gây ra.
Dựa trên mức độ tích tụ mỡ trong nhu mô gan quan sát qua siêu âm, gan nhiễm mỡ được chia thành ba cấp độ: độ I, độ II và độ III. Ở giai đoạn đầu, hầu hết người bệnh cảm thấy khỏe mạnh và nếu có triệu chứng khó chịu, chúng thường không rõ ràng.
Khi bệnh tiến triển, người bệnh bắt đầu cảm thấy tức âm ỉ vùng gan, chán ăn, khó tiêu, buồn nôn, nôn mửa và vàng da. Đây là lúc mỡ tích tụ trong gan đủ nhiều và lâu để dẫn đến tình trạng viêm gan.
Nếu bệnh nhân chủ quan không đi khám, viêm gan kéo dài có thể dẫn đến xơ hóa gan và suy giảm chức năng gan. Lúc này, người bệnh trở nên suy kiệt do không hấp thụ được dinh dưỡng, có thể bị phù toàn thân, tràn dịch màng phổi, báng bụng và khó thở. Ngoài ra, gan mất khả năng điều chỉnh đông máu và loại bỏ độc tố, khiến bệnh nhân dễ bị chảy máu không kiểm soát và có nguy cơ rơi vào hôn mê do bệnh não gan.
5. Cách điều trị và phòng tránh gan nhiễm mỡ như thế nào?
Gan nhiễm mỡ thường có tiên lượng khá tốt và không gây tổn thương gan lâu dài nếu được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Tế bào gan còn có khả năng tái tạo, vì vậy khi các yếu tố gây hại được loại bỏ, gan có thể hồi phục gần như ban đầu. Chẳng hạn, đối với gan nhiễm mỡ do rượu, điều trị quan trọng nhất là ngừng uống rượu. Còn với gan nhiễm mỡ không do rượu, cần xác định nguyên nhân và điều chỉnh các yếu tố nguy cơ liên quan.
Trong đó, quan trọng nhất là duy trì chế độ dinh dưỡng giảm thiểu các chất béo không lành mạnh như mỡ động vật, thịt đỏ, các sản phẩm sữa nguyên chất béo, nội tạng, trứng lộn và hải sản. Thay vào đó, tăng cường bổ sung rau xanh, ngũ cốc và trái cây vào bữa ăn hàng ngày. Đồng thời, hãy tập thể dục đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày và 5 ngày/tuần, với các bài tập như chạy bộ, đi bộ hoặc bơi lội, tránh ngồi lâu để giúp cơ thể tiêu hao lượng mỡ tích trữ. Ngoài ra, duy trì cân nặng khỏe mạnh và giảm cân nếu cần thiết.
Những người mắc các bệnh kèm theo như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu..., cần tuân thủ điều trị, uống thuốc và tái khám định kỳ để bác sĩ đánh giá hiệu quả và điều chỉnh thuốc kịp thời, đồng thời phát hiện sớm các biến chứng. Bên cạnh đó, một số loại thuốc giúp cải thiện tình trạng tích tụ chất béo trong gan và chống oxy hóa cũng đang được nghiên cứu và bước đầu đưa vào ứng dụng.
Tóm lại, gan nhiễm mỡ không phải là một bệnh lý quá đáng lo ngại nếu chúng ta hiểu rõ về bệnh. Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, vận động thường xuyên và hạn chế uống rượu là những việc đơn giản có thể thực hiện mỗi ngày để giữ cho lá gan khỏe mạnh và cơ thể cường tráng.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cung cấp gói sàng lọc gan mật, bao gồm đầy đủ các xét nghiệm cần thiết, mang lại sự yên tâm và kết quả chính xác cho khách hàng.
Gói sàng lọc gan mật giúp khách hàng:
- Đánh giá chức năng gan thông qua xét nghiệm men gan.
- Kiểm tra chức năng mật.
- Thực hiện xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu, sàng lọc viêm gan B, C.
- Đánh giá trạng thái gan mật qua hình ảnh siêu âm.
Dù có hay không có triệu chứng, người bệnh gan nhiễm mỡ vẫn nên chủ động kiểm tra chức năng gan. Đây là biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe.
Bác sĩ Hương có hơn 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội Tiêu hóa, trong đó gần 20 năm giữ chức Phó khoa, Trưởng khoa tại Bệnh viện Trung ương Huế. Hiện nay, bà là Bác sĩ Nội tiêu hóa - Nội soi tiêu hóa tại Khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
