Nhiều người cho rằng, tuổi thọ phần lớn là do di truyền quyết định, tuy nhiên, di truyền hay gen chỉ đóng một vai trò nhỏ. Chính các yếu tố môi trường như chế độ ăn uống và lối sống là chìa khóa quyết định. Lạc quan cũng là yếu tố dự báo tuổi thọ có thể kéo dài bất kể thói quen của một người khi sử dụng thuốc lá, uống rượu, tập thể dục, ăn uống điều độ hay chăm sóc y tế định kỳ.
1. Sự lạc quan
Qua nghiên cứu cho thấy rằng, quan điểm lạc quan về cuộc sống có thể làm tăng khả năng sống lâu đến già của mỗi con người chúng ta. Phát hiện bắt nguồn từ cái nhìn về sự lạc quan và tuổi thọ của gần 70.000 phụ nữ và 1.400 nam giới. Nó được xây dựng dựa trên nghiên cứu trước đó về mối liên hệ giữa mức độ lạc quan cao với việc giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính và tử vong sớm.
Tác giả chính của nghiên cứu, Lewina Lee, nhà tâm lý học nghiên cứu lâm sàng của Trung tâm Quốc gia Hoa Kỳ cho biết: “Nghiên cứu này đã đưa chúng tôi đi xa hơn bằng cách gợi ý rằng, những người lạc quan có nhiều khả năng đạt được 'tuổi thọ đặc biệt', mà chúng tôi định nghĩa là sống đến 85 tuổi trở lên, so với những người kém lạc quan nhất trong nhóm đối tượng. Những người đàn ông và phụ nữ lạc quan nhất được nghiên cứu có khả năng đạt được mốc tuổi thọ đặc biệt đó cao hơn từ 50% đến 70%”. Nghiên cứu cho thấy, họ cũng có khả năng sống lâu hơn từ 11% đến 15%.
Lee cho biết, những phát hiện này vẫn được duy trì ngay cả sau khi tính đến những ảnh hưởng khác, chẳng hạn như nền tảng giáo dục, tình trạng hôn nhân, tình bạn, các vấn đề sức khỏe mãn tính và trầm cảm.
Lạc quan cũng là yếu tố dự báo tuổi thọ có thể kéo dài bất kể người đó có sử dụng thuốc lá và rượu, tập thể dục, ăn uống điều độ hay chăm sóc y tế định kỳ. "Hầu hết các nghiên cứu trước đây đều tập trung vào sự thâm hụt hoặc các vấn đề làm tăng nguy cơ tử vong", Lee lưu ý. "Nghiên cứu của chúng tôi rất mới lạ là chúng tôi đã xem xét những lợi ích của một “tài sản tâm lý” - đó là sự lạc quan - trong việc thúc đẩy tuổi thọ."
2. Sự lạc quan có ảnh hưởng như thế nào?
Nhóm nghiên cứu cho rằng, những phát hiện này có thể chỉ ra con đường hướng tới những biện pháp can thiệp mới giúp thúc đẩy sự lạc quan và từ đó, kéo dài tuổi thọ, chẳng hạn như thiền định và một số chương trình trị liệu tâm lý. Những người đàn ông từ 41 đến 90 tuổi (tuổi trung bình: 62) được đánh giá tương tự nhau, khám sức khỏe vào năm 1986 và được theo dõi trong suốt 30 năm. Vào cuối thời gian theo dõi, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng, kết quả ở phụ nữ và nam giới gần như giống nhau: Cá nhân càng lạc quan thì cơ hội sống lâu càng lớn và cơ hội đạt được tuổi "đặc biệt" càng lớn. Tuy nhiên, nên lưu ý rằng, đây chỉ là một mối liên kết được tìm thấy chứ không phải mối quan hệ nhân quả.
Lee nói: “Mối liên hệ giữa sự lạc quan và tuổi thọ đặc biệt không phụ thuộc vào chứng trầm cảm. Có nghĩa là sự lạc quan và trầm cảm có thể tồn tại song song. Do đó, ngay cả những người đang phải vật lộn với chứng trầm cảm thì một chút sự lạc quan vẫn có thể làm nên điều kỳ diệu về tuổi thọ ở họ.
3. Lạc quan có tốt không?
Kit Yarrow, một nhà tâm lý học tiêu dùng tại Đại học Golden Gate ở San Francisco cho biết, có nhiều lý do khiến sự lạc quan kéo dài tuổi thọ. Yarrow chia sẻ: “Những người lạc quan ít gặp căng thẳng hơn, bởi vì họ không có xu hướng tập trung vào những cảm xúc tiêu cực và cảm thấy được trao quyền nhiều hơn để vượt qua những trở ngại, nhanh chóng thoát khỏi các vấn đề và thất bại. Căng thẳng là kẻ giết người vô hình và tàn phá cơ thể chúng ta.”
Những người lạc quan cũng ít có khả năng bị trầm cảm, cảm giác vô vọng và tiêu cực, những yếu tố thường dẫn đến đến sức khỏe kém hơn và tỷ lệ mắc bệnh cao hơn, cô nói thêm.
Trên hết, Yarrow nói rằng, những người lạc quan có xu hướng chăm sóc bản thân tốt hơn và dễ dàng hơn trong việc kết bạn và giữ bạn bè. Một yếu tố cũng rất quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần.
Cô thừa nhận rằng, khả năng tiếp cận tiền bạc, thức ăn ngon và giáo dục và tất nhiên là cả di truyền cũng có thể có tác động lớn đến tuổi thọ.
Tuy nhiên, không giống di truyền, Yarrow nói, "sự lạc quan hoàn toàn có thể học được."
4. 13 thói quen có thể giúp kéo dài cuộc sống
Nhiều người cho rằng, tuổi thọ phần lớn là do di truyền quyết định. Tuy nhiên, di truyền hay gen chỉ đóng một vai trò nhỏ mà các yếu tố môi trường như chế độ ăn uống và lối sống mới là chìa khóa quyết định.
4.1. Tránh ăn quá nhiều
Giữa lượng calo và tuổi thọ có một mối liên hệ tương quan hiện nay được sự quan tâm rất cao. Ở động vật có các nghiên cứu cho thấy, giảm 10 – 50% lượng calo tiêu thụ bình thường có thể tăng tuổi thọ tối đa. Các nghiên cứu về quần thể người nổi tiếng về tuổi thọ cũng quan sát thấy mối liên hệ giữa lượng calo thấp thì sẽ kéo dài tuổi thọ cũng như khả năng mắc bệnh cũng thấp hơn. Hơn nữa, hạn chế calo có thể giúp giảm trọng lượng cơ thể dư thừa và mỡ bụng. Tuy nhiên, việc hạn chế calo trong thời gian dài thường không bền vững và có thể bao gồm các tác dụng phụ tiêu cực, chẳng hạn như tăng cảm giác đói, nhiệt độ cơ thể thấp, giảm ham muốn tình dục. Việc hạn chế calo có làm chậm quá trình lão hóa hoặc kéo dài tuổi thọ hay không vẫn chưa được hiểu đầy đủ và vẫn rất cần thiết để nghiên cứu thêm về vấn đề này.
4.2. Ăn nhiều hạt hơn
Các loại hạt là nguồn dinh dưỡng mạnh mẽ giàu protein, chất xơ, chất chống oxy hóa và các hợp chất thực vật có lợi, là nguồn tuyệt vời của một số vitamin và khoáng chất như đồng, magie, kali, folate, niacin và vitamin B6 và E. Các nghiên cứu cho thấy, các loại hạt có tác dụng hữu ích đối với bệnh tim, huyết áp cao, viêm nhiễm, tiểu đường, hội chứng chuyển hóa, mức độ béo bụng, thậm chí là một số dạng ung thư. Người tiêu thụ ít nhất 3 phần hạt mỗi tuần có nguy cơ tử vong sớm thấp hơn 39% và hai đánh giá gần đây ở hơn 350.000 người ghi nhận rằng, những người ăn các loại hạt có nguy cơ tử vong thấp hơn từ 4 – 27% trong thời gian nghiên cứu với mức giảm nhiều nhất được thấy ở những người ăn 1 khẩu phần hạt mỗi ngày.
4.3. Dùng tinh bột nghệ
Nghệ là một lựa chọn tuyệt vời có tác dụng chống lão hóa do có chứa curcumin, một hợp chất hoạt tính sinh học mạnh giúp duy trì chức năng não, tim và phổi, bảo vệ chống lại bệnh ung thư và các bệnh liên quan đến tuổi tác. Curcumin còn giúp tăng tuổi thọ ở cả côn trùng và chuột. Dù vậy, những phát hiện này không phải lúc nào cũng được lặp lại và hiện chưa có nghiên cứu nào trên người.
4.4. Chế độ ăn nhiều thực phẩm thực vật lành mạnh
Ăn nhiều loại thực phẩm thực vật như trái cây, rau, quả hạch, hạt, ngũ cốc nguyên hạt và đậu, có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh và tăng tuổi thọ. Ăn nhiều thực phẩm thực vật rất có lợi cho sức khỏe và tuổi thọ. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, chế độ ăn giàu thực vật có các chất dinh dưỡng và chất chống oxy hóa từ thực phẩm thực vật, bao gồm polyphenol, carotenoid, folate và vitamin C giúp giảm nguy cơ tử vong sớm, giảm nguy cơ ung thư, hội chứng chuyển hóa, bệnh tim, trầm cảm và suy giảm trí não.
Nghiên cứu khác lại cho thấy, chế độ ăn chay và thuần chay có hàm lượng thực phẩm thực vật cao hơn bình thường cũng giúp giảm 12 – 15% nguy cơ tử vong sớm. Nghiên cứu tương tự cũng báo cáo nguy cơ tử vong do ung thư hoặc các bệnh liên quan đến tim, thận hoặc hormone thấp hơn 29 – 52%. Hơn nữa, một số nghiên cứu cho thấy rằng, khi ăn nhiều thịt hơn thì nguy cơ tử vong sớm và một số bệnh nhất định tăng lên.
4.5. Tập thể dục thường xuyên
Không có gì ngạc nhiên khi duy trì hoạt động tập thể dục chỉ cần 15p mỗi ngày có thể giữ cho chúng ta một cơ thể khỏe mạnh và kéo dài tuổi thọ có thể lên đến 3 năm, nguy cơ tử vong sớm cũng giảm 4%. Một đánh giá gần đây đã quan sát thấy nguy cơ tử vong sớm thấp hơn 22% ở những người tập thể dục mặc dù mỗi tuần họ tập thể dục ít hơn 150 phút còn những người đạt mức khuyến nghị 150 phút ít có nguy cơ chết sớm hơn 28%. Hoạt động thể chất thường xuyên có thể kéo dài tuổi thọ và nên tập thể dục khoảng 150 phút hoặc hơn mỗi tuần là tốt nhất.
4.6. Không hút thuốc lá
Hút thuốc lá có liên quan chặt chẽ đến bệnh tật, điển hình là nguyên nhân gây viêm phổi tắc nghẽn mãn tính dẫn đến tử vong sớm. Những người hút thuốc lá có thể mất tới 10 năm tuổi thọ và có nguy cơ chết sớm gấp 3 lần so với những người không hút thuốc lá kể cả chủ động hay thụ động. Bỏ hút thuốc lá không bao giờ là quá muộn và bạn nên lập kế hoạch cho một liệu trình bỏ thuốc lá ngay từ bây giờ. Một nghiên cứu báo cáo rằng, những người bỏ hút thuốc ở tuổi 35 có thể kéo dài tuổi thọ lên đến 8,5 năm và bỏ hút thuốc ở độ tuổi 60 có thể kéo dài cuộc đời của mình lên tới 3,7 năm, thậm chí bỏ thuốc ở độ tuổi 80 vẫn có thể mang lại lợi ích.
4.7. Không uống nhiều rượu
Uống nhiều rượu là nguyên nhân dẫn đến bệnh gan, tim và tuyến tụy, cũng như làm tăng nguy cơ tử vong sớm nói chung nhưng nếu uống rượu điều độ thì cũng giúp giảm 17 – 18% nguy cơ tử vong sớm, đặc biệt là rượu vang có chứa nhiều chất chống oxy hóa polyphenol có lợi. Kết quả từ một nghiên cứu kéo dài 29 năm cho thấy, những người đàn ông thích rượu vang ít có nguy cơ chết sớm hơn 34% so với những người thích uống bia hoặc rượu mạnh. Một đánh giá khác cho thấy, rượu vang đặc biệt bảo vệ chống lại bệnh tim, tiểu đường, rối loạn thần kinh và hội chứng chuyển hóa. Đối với phụ nữ, nên đặt mục tiêu từ 1 – 2 đơn vị hoặc ít hơn mỗi ngày và tối đa là 7 đơn vị mỗi tuần. Đàn ông nên giữ lượng hàng ngày của họ dưới 3 đơn vị, với tối đa là 14 đơn vị mỗi tuần. Ngoài ra, cần lưu ý là không có nghiên cứu mạnh mẽ nào chỉ ra rằng, lợi ích của việc uống rượu điều độ lại lớn hơn lợi ích của việc kiêng rượu. Nếu bạn không có thói quen uống rượu thì không cần thiết phải uống. Còn nếu uống rượu thì hãy duy trì một lượng vừa phải có thể giúp ngăn ngừa bệnh tật và kéo dài tuổi thọ.
4.8. Ưu tiên hạnh phúc bản thân
Trải nghiệm cuộc sống hạnh phúc có thể làm tăng đáng kể tuổi thọ, cụ thể, những người sống hạnh phúc hơn có thể giảm 3,7% tỷ lệ chết sớm trong thời gian 5 năm. Đối với người cảm thấy hạnh phúc nhất vào năm 22 tuổi thì khả năng sống sót sau 6 thập kỷ cao hơn 2,5 lần. Một đánh giá khác của 35 nghiên cứu cho thấy, những người hạnh phúc có thể sống lâu hơn những người kém hạnh phúc hơn tới 18%. Hạnh phúc có thể có những tác động tích cực không chỉ đến tâm trạng mà còn giúp kéo tuổi thọ.
4.9. Tránh stress
Lo lắng và căng thẳng có thể làm giảm đáng kể tuổi thọ như phụ nữ bị căng thẳng hoặc lo lắng có nguy cơ tử vong do bệnh tim, đột quỵ hoặc ung thư phổi cao gấp 2 lần. Nguy cơ chết sớm ở những người đàn ông lo lắng hoặc căng thẳng cao hơn tới 3 lần so với những người có cuộc sống thoải mái. Các nghiên cứu cho thấy, những người bi quan có nguy cơ chết sớm cao hơn 42% so với những người lạc quan. Tiếng cười, sự lạc quan có thể là hai giải pháp chính giúp giảm căng thẳng, vì vậy, duy trì một thái độ sống tích cực sẽ giúp chúng ta sống thọ hơn.
4.10. Kết nối xã hội và duy trì các mối quan hệ
Các nhà nghiên cứu báo cáo rằng, việc duy trì các mối quan hệ xã hội có thể giúp con người sống lâu hơn đến 50%. Thậm chí, chỉ cần có 3 mối quan hệ xã hội như kết giao bạn bè, đồng nghiệp, hàng xóm cũng có thể giảm nguy cơ chết sớm hơn 200%. Các nghiên cứu về duy trì những mối quan hệ xã hội lành mạnh cũng có ảnh hưởng tích cực đến tim, não, nội tiết tố, chức năng miễn dịch làm giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính. Những mối quan hệ tốt giúp sẽ giúp chúng ta ít suy nghĩ tiêu cực, giảm căng thẳng và nâng cao chất lượng cuộc sống.
4.11. Sống có ý thức và trách nhiệm
Dựa trên dữ liệu từ một nghiên cứu theo dõi 1.500 trẻ em trai và gái đến tuổi già, những đứa trẻ được coi là kiên trì, có tổ chức và kỷ luật thì sống lâu hơn 11% so với những đứa trẻ không có ý thức. Những người sống có ý thức và trách nhiệm cũng có thể có huyết áp thấp hơn và ít bệnh tâm thần hơn, cũng như giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và các vấn đề về bệnh tim hoặc bệnh cơ xương khớp. Điều này có thể một phần là do những người sống có ý thức và trách nhiệm ít phải chấp nhận rủi ro nguy hiểm, các phản ứng tiêu cực với căng thẳng trong cuộc sống hoặc luôn có cơ hội nghề nghiệp thành công, ý thức cao về tình trạng sức khỏe, tinh thần của bản thân.
4.12. Uống trà hoặc cà phê
Trà và cà phê đều có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính như polyphenol và catechin được tìm thấy trong trà xanh có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư, tiểu đường và bệnh tim; còn cà phê có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2, bệnh tim, một số bệnh ung thư và bệnh não như bệnh Alzheimer và Parkinson. Cả người uống cà phê và trà được hưởng lợi từ việc giảm 20 – 30% nguy cơ tử vong sớm so với người không uống. Tuy vậy, quá nhiều caffeine cũng có thể dẫn đến lo lắng và mất ngủ nên hạn chế lượng tiêu thụ mỗi ngày ở mức giới hạn được khuyến nghị là 400mg tức là khoảng 4 tách cà phê. Cũng cần lưu ý rằng, đối với người khó ngủ hơn thì nên uống vào sáng sớm do thường mất sáu giờ để tác dụng của caffeine được thải trừ.
4.13. Phát triển một thói quen ngủ tốt
Giấc ngủ rất quan trọng để điều chỉnh chức năng tế bào và giúp cơ thể bạn chữa bệnh, đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, ngủ đủ 7 - 8 tiếng là phù hợp, không nên ngủ quá ít và quá nhiều, ngủ ít hơn 5 – 7 giờ mỗi đêm có liên quan đến nguy cơ tử vong sớm cao hơn 12%, ngủ hơn 8 – 9 giờ mỗi đêm cũng có thể làm giảm tuổi thọ của bạn lên đến 38%. Ngủ quá ít cũng có thể thúc đẩy chứng viêm và làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, bệnh tim và béo phì dẫn đến tuổi thọ bị rút ngắn; còn ngủ quá nhiều thì dẫn đến trầm cảm ảnh hưởng tiêu cực đến tuổi thọ của mỗi người.
Trên đây là một số thái độ sống tích cực có thể giúp bạn cải thiện tuổi thọ của mình. Hãy kiên trì thực hiện để có được một cuộc sống hạnh phúc dài lâu.
Bài viết tham khảo: webmd.com, healthline.com
