Dinh dưỡng cho trẻ mới biết đi và trẻ chuẩn bị đi học

1. Nhu cầu dinh dưỡng cho trẻ mới biết đi và trẻ trước tuổi đi học

Các yêu cầu về chế độ ăn uống của trẻ mới biết đi và trẻ trước tuổi đi học khác với trẻ lớn hơn. Trẻ em trước tuổi đi học đang phát triển nhanh chóng và năng động nên nhu cầu năng lượng của chúng cao so với kích thước cơ thể của chúng. Thậm chí, chúng có thể yêu cầu được sử dụng thực phẩm kết hợp năng lượng cao và mật độ chất dinh dưỡng, đặc biệt liên quan đến hàm lượng protein, vitamin và khoáng chất.

Mặc dù chế độ ăn của trẻ em trên 5 tuổi được khuyến nghị nên tuân theo mô hình hướng dẫn Eatwell. Các hướng dẫn về ăn uống lành mạnh này không nhằm áp dụng đầy đủ cho trẻ trước tuổi đi học. Chế độ ăn ít chất béo và nhiều chất xơ có thể quá cồng kềnh và không cung cấp đủ năng lượng cho trẻ nhỏ. Tuy nhiên, khuyến nghị rằng trẻ em trước tuổi đi học (từ 2 đến 5 tuổi) bắt đầu áp dụng một số nguyên tắc của Hướng dẫn Eatwell và nên khuyến khích cách tiếp cận lành mạnh của gia đình đối với chế độ ăn uống và lối sống, vì các sở thích ăn uống thường được thiết lập trong giai đoạn đầu đời này.

Trẻ em trước tuổi đi học cần thức ăn giàu chất dinh dưỡng, cung cấp đủ chất đạm, vitamin và khoáng chất để hỗ trợ sự tăng trưởng và phát triển khỏe mạnh. Nên khuyến khích mô hình ăn uống dựa trên các bữa ăn nhỏ và đồ ăn nhẹ được lựa chọn từ bốn nhóm thực phẩm chính.

2. Những loại thực phẩm được lựa chọn trong chế độ ăn trẻ dưới 2 tuổi

2.1. Bánh mì, gạo, khoai tây, mì ống và các loại thực phẩm giàu tinh bột khác

Những thực phẩm này cung cấp năng lượng rất quan trọng cho sự phát triển và hoạt động, cùng với nhiều chất dinh dưỡng cần thiết khác. Trẻ em trước tuổi đi học nên được khuyến khích tiêu thụ năm phần thức ăn có tinh bột mỗi ngày (ít nhất một phần vào mỗi bữa ăn chính và một số bữa ăn nhẹ). Khẩu phần có thể thay đổi tùy theo độ tuổi hoặc khẩu vị của trẻ, ví dụ: một khẩu phần bánh mì có thể là 1⁄2-1 lát vừa. Điều quan trọng là phải khuyến khích trẻ mới biết đi thử nhiều loại thực phẩm giàu tinh bột khác nhau. Có thể cho ăn các loại bột nguyên cám ngay bây giờ, nhưng không nên cho ăn quá thường xuyên vì chúng cồng kềnh hơn và dễ no hơn và do đó khiến trẻ nhỏ khó đáp ứng nhu cầu năng lượng hơn.

2.2. Trái cây và rau quả

Trẻ em trước tuổi đi học và trẻ mới biết đi nên được khuyến khích ăn nhiều loại trái cây và rau quả khác nhau, nhắm đến năm phần mỗi ngày. Không có hướng dẫn chính thức cụ thể về khẩu phần trái cây và rau cho trẻ nhỏ, nhưng khẩu phần sẽ nhỏ hơn so với người lớn. Một số ví dụ về phạm vi kích thước khẩu phần được đề xuất là: 1⁄4- 1⁄2 quả táo, 1⁄2-1 quả quýt, 1⁄2-2 muỗng canh rau (ví dụ: đậu Hà Lan, bắp ngọt) và 1-4 quả cà chua bi.

2.3. Sữa và thực phẩm từ sữa

Trẻ em trước tuổi đi học và trẻ mới biết đi nên được khuyến khích tiêu thụ sữa và các sản phẩm từ sữa như pho mát, sữa chua và bơ sữa vì đây là những nguồn canxi sinh học đặc biệt tốt, rất quan trọng cho sự phát triển của xương, cũng như cung cấp nhiều loại khác chất dinh dưỡng.

Trẻ em từ 1-3 tuổi nên tiêu thụ ít nhất 300ml sữa hoặc 3 phần thực phẩm từ sữa mỗi ngày. Tốt hơn là nên cho trẻ dưới 5 tuổi uống sữa nguyên kem và các sản phẩm từ sữa nguyên chất béo, nhưng từ hai tuổi trở đi có thể dùng sữa bán tách béo nếu trẻ đang phát triển tốt và có chế độ ăn cân bằng, lành mạnh. Chính phủ khuyến cáo rằng sữa tách béo và sữa 1% không thích hợp cho trẻ em dưới 5 tuổi.

2.4. Thịt, cá, trứng, đậu và các nguồn protein không phải sữa

Điều quan trọng đối với trẻ em trước tuổi đi học và trẻ mới biết đi là phải có đủ thức ăn từ nhóm thực phẩm này để đảm bảo chúng có đủ lượng protein, sắt, kẽm, vitamin D và vitamin B.

Cung cấp thực phẩm hoặc đồ uống giàu vitamin C (chẳng hạn như trái cây, nước ép trái cây và rau) cùng với thực phẩm giàu protein sẽ giúp cơ thể hấp thụ sắt, điều này đặc biệt có lợi cho chế độ ăn chay vì sắt từ thực phẩm thực vật không được hấp thụ dễ dàng như từ thức ăn động vật.

2.5. Thực phẩm giàu chất béo và / hoặc đường

Trẻ em trước tuổi đi học và trẻ mới biết đi cần nhiều năng lượng cao, thức ăn đậm đặc chất dinh dưỡng để giúp trẻ đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của mình. Sữa nguyên chất và thực phẩm từ sữa nguyên chất béo thường tốt nhất ở độ tuổi này. Tuy nhiên, không nên cho trẻ ăn quá thường xuyên các loại thực phẩm như khoai tây chiên, khoai tây chiên giòn, bánh ngọt, bánh quy, sôcôla và thực phẩm chiên rán chứa nhiều chất béo và đường / muối để giúp khuyến khích thói quen ăn uống tốt ngay từ khi còn nhỏ.

Hầu hết trẻ nhỏ thích thức ăn và đồ uống ngọt và một lượng nhỏ đường trong bữa ăn là được. Tuy nhiên, tốt hơn hết là không nên cho thức ăn và đồ uống có đường vào giữa các bữa ăn, vì điều này dễ gây sâu răng hơn. Trái cây khô và nước ép trái cây cũng có thể gây thối rữa nếu tiêu thụ quá thường xuyên, vì vậy chúng tốt nhất nên được giữ đến giờ ăn.

Thức ăn, đặc biệt là thức ăn ngọt, không nên dùng làm phần thưởng. Điều này có thể khuyến khích trẻ nghĩ về thức ăn ngọt theo hướng tích cực hơn (và ngược lại nhìn các thức ăn khác một cách tiêu cực hơn) và có khả năng dẫn đến việc trẻ thích ăn ngọt hơn.

2.6. Muối

Lượng muối tối đa được khuyến nghị hàng ngày cho trẻ từ 1-3 tuổi là 2 gam (0,8 gam natri) mỗi ngày và 3 gam (1,2 gam natri) mỗi ngày cho trẻ từ 4-6 tuổi. Quá nhiều muối trong chế độ ăn uống có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe, chẳng hạn như huyết áp cao, trong cuộc sống sau này. Hầu hết muối trong chế độ ăn uống của chúng ta đến từ thực phẩm chế biến hoặc sản xuất. Các loại thực phẩm như khoai tây chiên giòn, thịt xông khói, giăm bông, xúc xích và các sản phẩm thịt khác, đồ ăn sẵn và nước sốt chế biến sẵn có thể đặc biệt chứa nhiều muối.

Mẹo để giảm lượng muối trong bữa ăn của trẻ:

• Hạn chế ăn đồ ăn vặt có vị mặn, chẳng hạn như khoai tây chiên giòn, vì chúng khuyến khích tăng cường thích ăn mặn.
• Cố gắng tránh cho thực phẩm chế biến sẵn quá thường xuyên và tìm các lựa chọn thay thế ít muối hoặc giảm muối (ví dụ như bánh mì giảm muối, đậu nướng và các bữa ăn sẵn).
• Cố gắng mua rau và đậu đóng hộp có dán nhãn 'không thêm muối' và cá ngừ đóng hộp trong nước, thay vì ngâm nước muối.
• Tránh thêm muối vào thực phẩm trong khi nấu nướng, hoặc trên bàn ăn.

2.7. Đồ uống

Sữa và nước là những lựa chọn đồ uống tốt cho trẻ mẫu giáo và trẻ mới biết đi. Sữa bò nguyên chất được khuyên dùng cho trẻ em trên một tuổi vì đây là nguồn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng. Có thể cho trẻ dùng dần sữa tách béo sau hai tuổi, miễn là trẻ tiêu thụ đủ năng lượng và chất dinh dưỡng và tăng trưởng đạt yêu cầu. Sữa tách béo hoặc sữa 1% không thích hợp cho trẻ dưới 5 tuổi, vì nó không cung cấp đủ năng lượng và vitamin A cho trẻ đang lớn.

Đồ uống có chứa đường (ví dụ như nước ép trái cây, nước trái cây, đồ uống có ga và sữa có hương vị) có thể gây sâu răng nếu uống quá thường xuyên. Nếu cung cấp đồ uống ngọt, nước hoa quả pha loãng, không đường là lựa chọn tốt nhất nhưng chỉ nên hạn chế trong bữa ăn để giúp bảo vệ răng khỏi bị mòn răng. Tốt nhất là không nên cho đồ uống ăn kiêng vì chúng có chứa chất làm ngọt nhân tạo, chẳng hạn như saccharin.

Để chăm sóc trẻ và bảo vệ răng không bị sâu, nên ngừng sử dụng bình sữa cho trẻ bú sữa sau khi trẻ được một tuổi. Thay vào đó, sữa và các đồ uống khác nên được cho từ cốc hoặc cốc chảy tự do.

2.8. Bổ sung vitamin

Khuyến cáo rằng trẻ em từ 6 tháng đến 5 tuổi được bổ sung cung cấp vitamin A, C và D (ở dạng giọt lỏng), điều này đặc biệt quan trọng nếu chúng không ăn một chế độ ăn quá đa dạng.

Để trẻ khỏe mạnh, phát triển tốt cần có một chế độ dinh dưỡng đảm bảo về số lượng và cân đối chất lượng. Nếu trẻ không được cung cấp các chất dinh dưỡng đầy đủ và cân đối sẽ dẫn đến những bệnh thừa hoặc thiếu chất dinh dưỡng ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển toàn diện của trẻ cả về thể chất, tâm thần và vận động.

Giai đoạn trẻ mới biết đi và trẻ chuẩn bị đi học là giai đoạn vô cùng quan trọng giúp trẻ tăng trưởng toàn diện. Trẻ ăn không đúng cách có nguy cơ thiếu các vi khoáng chất gây ra tình trạng biếng ăn, chậm lớn, kém hấp thu,... Nếu nhận thấy các dấu hiệu kể trên, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Các dấu hiệu bé thiếu kẽm

Thiếu vi chất dinh dưỡng và tình trạng không tăng cân ở trẻ

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé..

Nguồn tham khảo: nutrition.org.uk