Khi quan sát thấy phân màu đen hoặc có màu sắc lạ khác, điều này có thể khiến nhiều người lo lắng. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp phân màu đen đều là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra tình trạng đi vệ sinh phân màu đen sẽ giúp mọi người chủ động hơn trong việc theo dõi và bảo vệ sức khỏe bản thân.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Những nguyên nhân gây ra tình trạng đi vệ sinh phân màu đen
Có nhiều nguyên nhân có thể khiến phân chuyển sang màu đen, dưới đây là một số lý do phổ biến dẫn đến tình trạng đi vệ sinh phân màu đen:
1.1 Ăn thực phẩm có màu sẫm
Nếu thấy phân của bản thân chuyển từ màu vàng nâu thông thường sang màu đen, nguyên nhân có thể đến từ các loại thực phẩm mà bản thân đã tiêu thụ. Điều này càng có khả năng cao nếu người bệnh không gặp phải bất kỳ triệu chứng tiêu hóa hay khó chịu nào khác. Ví dụ về các thực phẩm có thể làm đổi màu phân bao gồm:
- Quả cam thảo đen.
- Quả việt quất.
- Bánh quy sô cô la đen.
1.2 Sử dụng chất bổ sung sắt
Việc sử dụng chế phẩm bổ sung sắt để điều trị thiếu máu do thiếu sắt có thể khiến phân chuyển sang màu đen. Những tác dụng phụ khác của việc sử dụng một số loại chất bổ sung sắt có thể bao gồm buồn nôn, táo bón hoặc tiêu chảy.
Nếu gặp phải vấn đề với các tác dụng phụ khi dùng chất bổ sung sắt, người bệnh nên thảo luận với bác sĩ. Ngoài ra, có nhiều loại chất bổ sung sắt khác nhau và một số trong đó có thể gây đau bụng hoặc rối loạn tiêu hóa nhiều hơn.
1.3 Dùng thuốc có chứa bismuth
Một số loại thuốc có chứa bismuth subsalicylate như Pepto-Bismol, có thể gây ra tình trạng phân màu đen. Sử dụng thuốc có chứa chất này trong thời gian dài cũng có thể khiến lưỡi và răng có màu đen.
2. Phân màu đen có thể là dấu hiệu của bệnh gì?
Phân màu đen có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trong đường tiêu hóa, cụ thể là:
2.1. Loét đường tiêu hóa
Loét là các vết thương hở trên niêm mạc của đường tiêu hóa, không gây đau đớn mọi lúc nhưng có thể dẫn đến các triệu chứng như cảm giác nóng rát trong dạ dày, khó tiêu, ợ nóng, ợ chua, chóng mặt, mệt mỏi và mất cảm giác ngon miệng.
Khi loét chảy máu, máu có thể trộn lẫn với dịch tiêu hóa và biến phân thành màu đen, dính. Đây là triệu chứng nghiêm trọng nên cần người bệnh nên đi khám bác sĩ càng sớm càng tốt, đặc biệt khi phân màu đen xuất hiện cùng với các triệu chứng kể trên.
2.2. Xuất huyết đường tiêu hóa trên
Ngoài loét, các bệnh lý khác như viêm dạ dày, viêm thực quản, hội chứng Mallory-Weiss, hoặc ung thư thực quản, dạ dày cũng có thể gây ra chảy máu trong đường tiêu hóa trên dẫn đến tình trạng đi phân màu đen như hắc ín và có mùi khó chịu.
Nếu người bệnh gặp phải tình trạng đi tiêu phân màu đen, đại tiện nhiều lần và kéo dài vài ngày kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như đau bụng dữ dội, nôn ra máu, chóng mặt hoặc hạ huyết áp, đây có thể là dấu hiệu của xuất huyết tiêu hóa và cần được cấp cứu y tế ngay lập tức.
2.3. Vỡ giãn tĩnh mạch thực quản
Tình trạng các tĩnh mạch bên trong thực quản (ống dẫn thức ăn và chất lỏng tới dạ dày) bị sưng nề thường liên quan tăng áp cửa bởi xơ gan hoặc các bệnh gan tiến triển khác. Khí đó, tĩnh mạch có nguy cơ bị vỡ gây phân màu đỏ có máu hoặc phân đen giống như hắc ín.
Việc khám sức khỏe định kỳ với bác sĩ chuyên khoa gan mật là hết sức quan trọng, đặc biệt với những người đã được chẩn đoán mắc các bệnh mãn tính có nguy cơ dẫn đến xơ gan hay đã vào giai đoạn xơ gan mất bù. Bác sĩ sẽ đưa ra các biện pháp phòng ngừa nhằm giảm thiểu rủi ro vỡ giãn tĩnh mạch thực quản trước khi biến chứng thực sự xảy ra.
3. Các triệu chứng kèm theo đi vệ sinh phân phân đen
Khi đi vệ sinh phát hiện phân màu đen, có thể kèm theo một số triệu chứng điển hình như:
3.1 Triệu chứng thường gặp
- Đau bụng.
- Thay đổi thói quen đi đại tiện.
- Tiêu chảy.
- Chướng bụng.
- Các triệu chứng giống cúm như: mệt mỏi, sốt, đau họng, nhức đầu, ho, đau nhức...
- Phân có mùi hôi thối.
- Buồn nôn và nôn.
- Xuất hiện tình trạng vàng da.
- Ăn không ngon.
- Đau hoặc nóng rát trực tràng.
- Sụt cân.
3.2 Triệu chứng nghiêm trọng cần lưu ý
- Thay đổi tri giác: Có thể biểu hiện qua tình trạng lơ mơ, hôn mê.
- Các biểu hiện thay đổi trạng thái tâm thần như mê sảng, ảo giác, nhầm lẫn,...
- Chóng mặt.
- Sốt cao: Nhiệt độ cơ thể trên 39 độ C.
- Các vấn đề về tim như đánh trống ngực hoặc nhịp tim nhanh bất thường.
- Khó thở: Có thể kèm theo thở dốc, khò khè, hoặc cảm giác không thể thở được.
- Bụng cứng: Khi sờ vào bụng cảm thấy cứng và gồng.
- Đau bụng dữ dội.
4. Đi ngoài phân đen có nguy hiểm không?
Đi ngoài phân đen có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng chảy máu trong đường tiêu hóa, sau khi đã loại trừ các nguyên nhân khác như thực phẩm hoặc thuốc. Do đó, người bệnh không nên xem nhẹ hay chủ quan với trình trạng này và cần đi khám bác sĩ ngay để tìm ra nguyên nhân cụ thể.
Trong một số trường hợp, việc phát hiện và điều trị muộn các vấn đề liên quan đến phân đen có thể đe dọa đến tính mạng, như làm tăng nguy cơ lan rộng hoặc di căn của các tế bào ung thư. Ngoài ra, tình trạng chảy máu tiêu hóa kéo dài mà không được điều trị có thể gây ra thiếu máu, dẫn đến mất máu nghiêm trọng và thậm chí là sốc do mất máu. Trong trường hợp chảy máu đường mật nghiêm trọng, nguy cơ biến chứng nhiễm trùng và tử vong cũng tăng cao.
Vì những lý do này, người bệnh khi phát hiện phân màu đen nên nhanh chóng đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để tình trạng nghiêm trọng hơn xảy ra.
5. Các xét nghiệm cần thực hiện khi đi vệ sinh phân màu đen
Khi gặp phải tình trạng đi vệ sinh phân màu đen, nếu các triệu chứng không đủ nghiêm trọng để đến bệnh viện ngay, bác sĩ có thể sẽ tiến hành trao đổi thông tin về bệnh sử và thực hiện một loạt các xét nghiệm để xác định nguyên nhân. Người bệnh có thể sẽ được yêu cầu thực hiện xét nghiệm máu và lấy mẫu phân để kiểm tra.
Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ lên lịch nội soi dạ dày và đại tràng để kiểm tra trực tiếp các bất thường bên trong đường tiêu hóa. Quá trình này bao gồm việc đưa một ống mềm, mỏng có gắn camera qua miệng để vào đường tiêu hóa trên hoặc qua hậu môn để vào trực tràng. Qua hình ảnh từ camera, bác sĩ có thể quan sát bên trong đường ăn uống và tìm ra nguyên nhân gây triệu chứng phân đen. Những tổn thương phổ biến có thể xuất phát từ việc giãn vỡ tĩnh mạch thực quản, viêm loét ở dạ dày, tá tràng hoặc niêm mạc của đại tràng.
6. Các cách điều trị cho tình trạng đi phân màu đen
Phác đồ điều trị cho tình trạng đi vệ sinh phân màu đen phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:
6.1. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Nếu phân màu đen xuất phát từ việc tiêu thụ các loại thực phẩm có màu sẫm như quả việt quất, quả mâm xôi,... người bệnh nên hạn chế ăn những thực phẩm này trong vài ngày để xem có sự thay đổi trong màu sắc của phân hay không.
6.2. Thay đổi thuốc bổ sung
Đối với những trường hợp phân màu đen do uống thuốc bổ sung sắt hoặc thuốc có chứa bismuth subsalicylate, người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ về các lựa chọn thay thế an toàn.
6.3. Điều trị các bệnh lý trên đường tiêu hóa
Khi tình trạng đi vệ sinh phân màu bắt nguồn do các bệnh lý trên đường tiêu hóa, bác sĩ sẽ đề xuất một số biện pháp điều trị cho người bệnh như sau:
- Thuốc ức chế bơm proton: Các thuốc này giúp giảm lượng axit trong dạ dày, tạo điều kiện thuận lợi cho việc làm lành các vết loét.
- Thuốc đối kháng thụ thể H2: Loại thuốc này cũng nhằm giảm lượng axit trong dạ dày
- Các loại thuốc kháng axit không kê đơn
- Ngưng sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs)
- Trong những trường hợp loét chảy máu nặng nề, việc áp dụng các phương pháp cầm máu tại chỗ qua nội soi hoặc phẫu thuật sẽ được xem xét.
Tổng kết lại, tình trạng đi vệ sinh phân màu đen có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ việc tiêu thụ quá nhiều một loại thực phẩm như cam thảo đen cho đến các tình trạng xuất huyết trong đường tiêu hóa. Để đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng này, điều quan trọng là cần quan sát các triệu chứng hiện có. Do đó, nếu gặp các triệu chứng như buồn nôn, đau bụng hoặc chóng mặt cùng với phân màu đen, người bệnh cần nhanh chóng liên hệ với bác sĩ để được can thiệp đúng cách trước khi bị thiếu máu cấp tính diễn tiến nặng nề hơn.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Nguồn tham khảo: webmd.com, healthline.com, verywellhealth.com
