Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh - Bác sĩ Cấp cứu - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.
Đau bụng cấp tính là một trong những triệu chứng điển hình và có liên quan đến 80% các bệnh lý đường tiêu hóa. Triệu chứng đau bụng cấp tính có thể là một dấu hiệu cảnh báo tình trạng nguy hiểm cần được cấp cứu, nhưng cũng có thể do rối loạn tiêu hóa và tự khỏi.
1. Đau bụng cấp tính
Đau bụng là một triệu chứng thường gặp và 80% các trường hợp có liên quan đến bệnh lý đường tiêu hóa (dạ dày, ruột, gan mật, tụy). Tuy nhiên, những bệnh lý ngoài đường tiêu hóa gây đau bụng cấp nguy hiểm cũng có thể gặp như: cơn đau quặn thận do sỏi (có thể gây suy thận chức năng cấp), thai ngoài tử cung vỡ choáng, bóc tách động mạch chủ ngực - bụng, nhồi máu cơ tim thành dưới,... Tính chất cơn đau bụng thường rất đa dạng như:
- Đau quặn bụng
- Đau âm ỉ kéo dài
- Đau nhói từng cơn,...
Cơn đau bụng thường được chia làm 2 dạng đó là: Đau bụng cấp tính và đau bụng mạn tính.
2. Đau bụng cấp khi nào cần đi cấp cứu?
Đau bụng cấp tính là một trong những dạng đau bụng, cơn đau bụng xuất hiện đột ngột và kéo dài không quá 2 tuần. Đây có thể là triệu chứng cảnh báo tình trạng nguy hiểm cần được xử trí kịp thời, bên cạnh đó đau bụng cũng có thể là do rối loạn tiêu hóa.
- Đau bụng cấp tính nguy hiểm: Một số bệnh có biểu hiện đau bụng cấp tính như: Nhiễm trùng đường ruột khi người bệnh có kèm theo những triệu chứng khác bao gồm sốt cao và đại tiện phân lỏng, nhày máu, trường hợp nặng có thể kèm theo tụt huyết áp, sốc nhiễm trùng. Thủng tạng rỗng nếu bệnh nhân đau bụng dữ dội kèm theo triệu chứng khác như chướng bụng, nôn và không trung tiện, đại tiện được. Viêm ruột thừa cấp nếu đau bụng dần khu trú vùng hố chậu phải, có thể kèm theo sốt, nôn ói, chán ăn. Viêm tụy cấp nếu đau bụng vùng thượng vị lan ra sau lưng, có thể kèm theo nôn ói...Một số tình trạng đau bụng nguy hiểm nhưng nằm ngoài hệ thống tiêu hóa như: phình bóc tách động mạch chủ nếu có thay đổi huyết áp hai tay, có thể dẫn đến sốc... Bệnh nhân cần được đến những cơ sở y tế để được thăm khám và can thiệp càng sớm càng tốt.
- Đau bụng cấp tính có thể không nguy hiểm: Như rối loạn tiêu hóa do ngộ độc thức ăn mức độ nhẹ. Người bệnh có triệu chứng đau quặn bụng từng cơn, nôn ói, tiêu chảy số lượng ít, sốt nhẹ. Những trường hợp này cơ đau bụng có thể tự khỏi, sau đó bệnh nhân cần bổ sung dinh dưỡng và bù nước đầy đủ. Tuy nhiên, trong trường hợp có sốt cao và phân có máu là biểu hiện của nhiễm trùng, và cần được thăm khám, chỉ định sử dụng kháng sinh. Những trường hợp tiêu chảy, nôn ói nhiều lần, nhất là kèm theo tụt huyết áp cần phải nhập viện kiểm tra và điều trị.
3. Một số bệnh thường gặp có biểu hiện triệu chứng đau bụng
Đau bụng cấp tính là triệu chứng điển hình của nhiều bệnh khác nhau, và tính chất vị trí đau cũng sẽ khác nhau. Một số bệnh điển hình có biểu hiện triệu chứng đau bụng cấp tính bao gồm:
3.1. Viêm ruột thừa cấp tính
Viêm ruột thừa là bệnh cấp tính có thể gặp ở mọi lứa tuổi khác nhau, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Viêm ruột thừa có triệu chứng điển hình là đau bụng. Cơn đau bụng sẽ xuất hiện ở vùng thượng vị rồi lan xuống vùng hố chậu phải, sau đó gây đau âm ỉ, liên tục và tăng dần, tính chất cơn đau là đau quặn và buốt. Có thể kèm theo sốt, nôn ói, chán ăn.
3.2. Viêm tụy cấp
Viêm tụy cấp có triệu chứng điển hình đó là đau dữ dội ở vùng thượng vị ngay dưới mũi xương ức. Nguyên nhân gây ra viêm tụy cấp thường là do sỏi mật , rượu, tăng Triglyceride (mỡ) máu. Bệnh nhân thường có cơn đau xuất hiện đột ngột, và chỉ trong vòng vài phút sau đó là đạt tới cường độ đau dữ dội, đau thường lan ra sau lưng. Cơn đau bụng trong bệnh viêm tụy cấp có thể kéo dài đến vài ngày.
Cơn đau bụng thường tăng lên khi bệnh nhân có tác động áp lực mạnh như ho, cử động mạnh hoặc thở sâu. Ngoài ra, các triệu chứng có đi kèm trong viêm tụy cấp bao gồm:
- Mất nước
- Tăng cảm giác đau ở thành bụng, bầm tím, xuất huyết dưới da thành bụng
- Nôn
- Sốt
Tình trạng bệnh viêm tụy cấp kéo dài có thể gây ra hạ huyết áp. Đối với trường hợp viêm tụy cấp nặng hơn có thể dẫn tới suy thận cấp, rối loạn chức năng tim, phổi(hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển ARDS), giảm thể tích máu và nhiễm trùng huyết thậm chí gây ra tử vong.
3.3. Viêm dạ dày cấp
Viêm dạ dày cấp tính có biểu hiện lâm sàng là những cơn đau dữ dội ở vùng thượng vị. Tính chất cơn đau có thể cồn cào, nóng rát nhưng đôi khi lại âm ỉ, bụng ậm ạch khó tiêu. Ngoài ra, các triệu chứng kèm theo như:
- Buồn nôn;
- Nôn nhiều, ăn xong nôn ngay, chất nôn có dịch chua, thậm chí có kèm theo máu;
- Lưỡi sưng;
- Miệng hôi.
Nguyên nhân gây viêm dạ dày cấp là do nhiễm khuẩn ở niêm mạc dạ dày hoặc tác dụng của các tác nhân độc hại. Tình trạng này chỉ là phản ứng viêm hạn chế diễn ra ở niêm mạc và chuyển biến nhanh và mang tính khởi phát. Nhưng nếu quá trình này diễn biến thành nhiều đợt có thể gây ra viêm mãn tính khi niêm mạc dạ dày bị phá hủy, và làm tổn hại đến chức năng của hệ miễn dịch.
3.4. Sỏi thận, viêm thận
Sỏi thận, viêm thận hay còn gọi là viêm bể thận là do di chứng của nhiễm khuẩn tiết niệu gây viêm tiết niệu và di chuyển lên bể thận. Bên cạnh đó nguyên nhân gây sỏi thận và u tuyến tiền liệt cũng có thể là ứ đọng và tắc đường lưu thông của nước tiểu. Triệu chứng đau bụng ở bệnh sỏi thận, viêm thận là:
- Đau thắt lưng hông.
- Cơn đau co thắt lan tỏa xuống phần háng, khung chậu và thậm chí là cả những cơ quan sinh dục ngoài.
- Đi tiểu dắt, tiểu buốt. Màu sắc nước tiểu bất thường, và thậm chí là tiểu ra máu.
Đối với những viên sỏi nhỏ (< 7 mm) có thể không phải điều trị, bệnh nhân có thể uống nhiều nước để đẩy sỏi ra ngoài. Nếu bệnh nhân không phải tiến hành phẫu thuật cần đề phòng các biến chứng khác sỏi tái phát, dẫn tới suy thận, nhiễm khuẩn huyết và shock nhiễm khuẩn.
3.5. Bệnh phụ khoa
Đau bụng dưới cấp tính có thể là triệu chứng của những bệnh phụ khoa, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên. Bệnh nhân thường có các triệu chứng như:
- Đau đau bụng dưới;
- Cơn đau lan tới vùng thắt lưng, âm hộ;
- Cảm giác nóng rát;
- Đau ở bàng quang;
- Tiểu buốt, tiểu khó;
- Đau trực tràng;
- Cảm giác muốn đại tiện;
- Ngứa âm hộ.
- Ra máu, dịch âm đạo bất thường
- Trễ kinh, rong kinh
Ngoài ra, một số bệnh phụ khoa sẽ có những triệu chứng thường khó phát hiện hơn, và ít biểu hiện ra bên ngoài như:
- Tổn thương ở cổ tử cung;
- Tổn thương ở thân tử cung: tử cung gập sau, xoắn tử cung, u xơ tử cung, và hoại tử;
- Sa sinh dục;
- Viêm phần phụ mãn;
- Viêm cùng đồ hay buồng trứng;
- Lạc nội mạc tử cung;
- Thai ngoài tử cung
- Giãn tĩnh mạch tiểu khung,...
Tóm lại, đau bụng cấp tính là triệu chứng của nhiều bệnh khác nhau. Để phân loại và nhận biết được tình trạng bệnh có nguy hiểm hay không phụ thuộc vào tính chất và các triệu chứng khác đi kèm. Khi có xuất hiện cơn đau bụng cấp tính và đi kèm theo những dấu hiệu, triệu chứng bất thường, bệnh nhân cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và có biện pháp điều trị phù hợp với tình trạng bệnh.
