Virus cúm A hay còn gọi là cúm gia cầm đã lây nhiễm nhiều loài động vật khác nhau, bao gồm vịt, gà, lợn, cá voi, ngựa và hải cẩu. Tuy nhiên, một số loại vi-rút cúm chỉ dành riêng cho một số loài nhất định, ngoại trừ các loài chim, là vật chủ của tất cả các loại virus cúm A đã biết. Vậy cúm gia cầm có lây sang người hay không?
1. Cúm gia cầm là gì?
Cúm gia cầm là là bệnh do nhiễm virus lây lan từ chim sang các loại động vật khác. Hiện nay, một chủng cúm gia cầm đặc biệt nguy hiểm có tên là H5N1 - tiếp tục lây lan ở gia cầm ở Ai Cập và một số khu vực ở Châu Á.
Thực tế, H5N1 là một loại virus cúm gia cầm (HPAI) gây bệnh cao. Nó khiến hầu hết các loài chim mắc bệnh bị chết. Và nó có thể gây tử vong cho con người và các động vật có vú khác nhiễm virus từ chim. Kể từ trường hợp con người đầu tiên vào năm 1997, H5N1 đã khiến gần 60% số người bị nhiễm bệnh tử vong.
Nhưng không giống như virus cúm ở người, cúm gà H5N1 không dễ lây từ người sang người. Rất ít trường hợp lây truyền từ người sang người xảy ra, một số trường hợp lây bệnh đã xảy ra là do có tiếp xúc đặc biệt gần gũi, chẳng hạn như người mẹ bị nhiễm virus trong khi chăm sóc trẻ sơ sinh bị bệnh.
2. Cúm gia cầm có lây sang người không?
Mặc dù virus cúm A thường không lây nhiễm cho người, nhưng trên thực tế đã xuất hiện một số trường hợp nhiễm virus này. Nhiễm trùng ở người với virus cúm gia cầm có thể xảy ra khi có một lượng virus nhất định xâm nhập vào mắt, mũi hoặc miệng hoặc hít phải. Điều này có thể xảy ra khi virus ở trong không khí (trong các giọt nước hoặc có thể là bụi), một người hít phải nó hoặc chạm vào đồ vật có chứa virus trên đó sau đó chạm vào miệng, mắt hoặc mũi của họ. Bệnh ở người có thể tiến triển từ nhẹ đến nặng.
Virus cúm A có tám đoạn gen riêng biệt. Bộ gen được phân đoạn cho phép virus cúm A từ các loài khác nhau trộn lẫn và tạo ra virus mới nếu virus cúm A từ hai loài khác nhau lây nhiễm cùng một người hoặc cùng một loại động vật. Ví dụ: nếu một con lợn bị nhiễm virus cúm A ở người và virus cúm A cùng một lúc, các virus sao chép mới có thể trộn lẫn thông tin di truyền hiện có (tái tổ hợp) và tạo ra virus cúm A mới có hầu hết các gen từ virus người, gen hemagglutinin hoặc gen neuraminidase và các gen khác từ virus gia cầm. Sau đó, virus mới có thể có khả năng lây nhiễm sang người và lây lan dễ dàng từ người sang người.
Đây là sự thay đổi lớn trong virus cúm A được gọi là dịch chuyển kháng nguyên. Sự thay đổi kháng nguyên có kết quả khi một loại virus cúm A mới xuất hiện trong khi hầu hết mọi người có ít hoặc không có sự bảo vệ miễn dịch lây nhiễm nào. Nếu vi-rút cúm A mới này gây bệnh ở người và lây truyền dễ dàng từ người này sang người khác, đại dịch cúm có thể xảy ra.
Quá trình tái tổ hợp di truyền có thể xảy ra ở một người đồng nhiễm với virus cúm A và cúm gia cầm ở người. Thông tin di truyền trong các vi-rút này có thể tập hợp lại để tạo ra virus cúm A mới có gen hemagglutinin từ vi-rút gia cầm và các gen khác từ vi-rút ở người. Một loại virus có hemagglutinin mà con người có ít hoặc không có miễn dịch đã tái tổ hợp với virus cúm ở người có nhiều khả năng dẫn đến lây truyền từ người sang người và gây ra mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Do đó, việc đánh giá thận trọng virus cúm A được phục hồi từ những người bị nhiễm virus cúm A là rất quan trọng để xác định việc tái tổ hợp nếu xảy ra.
Mọi người bị nhiễm cúm gà do tiếp xúc gần với phân chim. Một số người bị nhiễm virus H5N1 từ việc làm sạch hoặc vặt lông những con chim bị nhiễm bệnh. Ở Trung Quốc, đã có báo cáo về nhiễm trùng thông qua việc hít phải các vật liệu khí dung trong các chợ chim sống. Cũng có thể xuất hiện một số người bị nhiễm bệnh sau khi bơi hoặc tắm trong nước bị nhiễm phân của những con chim bị mắc bệnh.
Mọi người không bị nhiễm virus khi ăn gà hoặc trứng khi chúng nấu chín hoàn toàn.
Đã có một vài trường hợp một người nhiễm virus cúm gia cầm từ người khác - nhưng chỉ sau khi tiếp xúc cá nhân gần gũi. Cho đến nay, không có sự lây lan từ người sang người ở virus H5N1.
Sự lây lan của virus cúm A từ người này sang người khác đã được báo cáo rất hiếm khi xảy ra, và khi xuất hiện, nó đã bị hạn chế, không hiệu quả và không được duy trì. Tuy nhiên, vì khả năng virus cúm A có thể thay đổi và có khả năng lây lan dễ dàng giữa người với người, việc theo dõi tình hình nhiễm bệnh cũng như sự lây truyền từ người sang người là vô cùng quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng.
3. Cúm gà có lây từ người sang người không?
Chừng nào virus cúm gia cầm không biến thành virus cúm ở người, nó sẽ không lây lan ở người.
Nhưng trong một số ít các trường hợp, sau khi tiếp xúc gần gũi với một người bị cúm gà sẽ có thể lây nhiễm sang người khác.
Ở Indonesia năm 2006, cúm gà lây lan sang tám thành viên của một gia đình. Bảy người trong số họ đã chết. Không rõ chính xác điều này đã xảy ra như thế nào. Các thành viên trong gia đình có thể đã tiếp xúc với các loài chim bị nhiễm bệnh.
4. Dấu hiệu bị nhiễm cúm gia cầm ở người
Triệu chứng nhiễm cúm gia cầm ở người có thể khác nhau. Các triệu chứng có thể bắt đầu như các dấu hiệu của cúm thông thường. Điều này có thể khiến cho tình trạng dễ trở nên tồi tệ hơn, tiến triển nhanh thành bệnh hô hấp nghiêm trọng có nguy cơ gây tử vong cao.
Vào tháng 2 năm 2005, các nhà nghiên cứu tại Việt Nam đã báo cáo các trường hợp cúm gia cầm ở người, trong đó virus đã lây nhiễm vào não và đường tiêu hóa của hai đứa trẻ. Cả hai đều chết. Những trường hợp này cho thấy rõ ràng cúm gia cầm ở người có thể không phải lúc nào cũng giống như các trường hợp cúm thông thường.
Các dấu hiệu và triệu chứng được báo cáo do nhiễm cúm gia cầm ở người đã dao động từ nhẹ đến nặng và bao gồm viêm kết mạc, bệnh giống cúm (ví dụ: sốt, ho, đau họng, đau cơ) đôi khi kèm theo buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, và nôn, bệnh hô hấp nặng (ví dụ, khó thở, viêm phổi, suy hô hấp cấp tính, viêm phổi do virus, suy hô hấp), thay đổi thần kinh (thay đổi trạng thái tâm thần, co giật) và sự tham gia của các hệ cơ quan khác. Các dòng virus H5N1, H7N9 đã gây ra hầu hết các bệnh ở người trên toàn thế giới cho đến nay, bao gồm các bệnh nghiêm trọng và tỷ lệ tử vong cao nhất.
5. Chẩn đoán nhiễm cúm gia cầm ở người
Nhiễm virus cúm gia cầm ở người không thể được chẩn đoán chỉ bằng các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng; thử nghiệm trong phòng thí nghiệm là điều cần thiết. Nhiễm virus cúm gia cầm thường được chẩn đoán bằng cách thu thập một miếng gạc từ đường hô hấp trên (mũi hoặc cổ họng) của người bệnh. (Thử nghiệm chính xác hơn khi tăm bông được thu thập trong vài ngày đầu tiên nhiễm bệnh.) Mẫu vật này được gửi đến phòng thí nghiệm; phòng thí nghiệm tìm virus cúm A bằng cách sử dụng xét nghiệm phân tử, hoặc bằng cách cố gắng phát triển virus hoặc cả hai (Virus cúm gia cầm A chỉ nên được thực hiện trong các phòng thí nghiệm có mức độ an toàn sinh học cao.)
Đối với những bệnh nhân nguy kịch, việc thu thập và xét nghiệm các mẫu bệnh đường hô hấp dưới cũng có thể được dùng để chẩn đoán nhiễm virus cúm gia cầm. Tuy nhiên, đối với một số bệnh nhân không còn bệnh nặng hoặc đã hồi phục hoàn toàn, có thể khó phát hiện vi-rút cúm A trong mẫu bệnh phẩm.
Đôi khi vẫn có thể chẩn đoán nhiễm virus cúm A bằng cách tìm kiếm bằng chứng về kháng thể mà cơ thể đã tạo ra chống lại sự xâm nhập của virus này. Điều này không phải lúc nào cũng có thể thực hiện được vì nó đòi hỏi hai mẫu máu (một mẫu được lấy trong tuần đầu tiên của bệnh và một mẫu khác được thực hiện khoảng 3-4 tuần sau đó). Ngoài ra, có thể mất vài tuần để xác minh kết quả và thử nghiệm phải được thực hiện trong phòng thí nghiệm đặc biệt, chẳng hạn như tại Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh của Mỹ CDC..
6. Điều trị nhiễm cúm gia cầm ở người
CDC hiện đang khuyến cáo sử dụng một chất ức chế neuraminidase để điều trị nhiễm trùng cúm gia cầm ở người. Các phân tích về virus cúm gia cầm có sẵn lưu hành trên toàn thế giới cho thấy hầu hết các virus đều nhạy cảm với oseltamivir, peramivir và zanamivir. Những loại thuốc này phải được đưa ra ngay sau khi các triệu chứng xuất hiện.
Tuy nhiên, một số bằng chứng cho thấy tình trạng kháng vi-rút đã xuất hiện ở các virus H5N1 và H7N9 châu Á, được phân lập từ một số trường hợp ở người. Việc theo dõi tình trạng kháng vi-rút trong số các vi-rút cúm A là rất quan trọng.
H5N1 ở người là một căn bệnh nghiêm trọng cần nhập viện, cách ly và chăm sóc tích cực.
7. Ngăn ngừa lây nhiễm cúm gia cầm ở người
Cách để ngăn ngừa nhiễm virus cúm gia cầm là tránh các nguồn phơi nhiễm. Hầu hết các trường hợp nhiễm virus cúm A ở người đã xảy ra sau khi tiếp xúc trực tiếp với gia cầm bị nhiễm bệnh.
Những người đã tiếp xúc với chim bị nhiễm bệnh có thể được tiêm thuốc chống vi-rút cúm. Mặc dù thuốc kháng virus thường được sử dụng để điều trị cúm, nhưng chúng cũng có thể được sử dụng để ngăn ngừa nhiễm trùng ở những người đã tiếp xúc với vi-rút cúm. Khi được sử dụng để phòng ngừa cúm theo mùa, thuốc kháng virus có hiệu quả từ 70% đến 90%.
Tiêm phòng cúm theo mùa sẽ không ngăn ngừa nhiễm virus cúm A, nhưng có thể làm giảm nguy cơ đồng nhiễm với virus cúm A ở người và cúm gia cầm. Cũng có thể chế tạo một loại vắc-xin có thể bảo vệ con người chống lại vi-rút cúm gia cầm. Ví dụ, chính phủ Hoa Kỳ duy trì một kho dự trữ vắc-xin để bảo vệ chống lại một số vi-rút cúm H5N1 ở châu Á. Vắc-xin dự trữ có thể được sử dụng nếu các vi-rút H5N1 tương tự bắt đầu truyền dễ dàng từ người sang người. Kể từ khi virus cúm thay đổi, CDC tiếp tục tạo ra virus ứng cử viên mới khi cần thiết.
Bệnh cúm A/H1N1 có thể tự khỏi nếu người bệnh có sức đề kháng tốt, đồng thời bệnh được phát hiện sớm và xử lý kịp thời.
Những ưu điểm khi tiêm vắc-xin tại Vinmec:
- Trẻ sẽ được các bác sĩ chuyên khoa nhi – vắc-xin thăm khám, sàng lọc đầy đủ các vấn đề về thể trạng và sức khỏe, tư vấn về vắc - xin phòng bệnh và phác đồ tiêm, cách theo dõi và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng trước khi ra chỉ định tiêm vắc-xin theo khuyến cáo mới nhất của Bộ Y tế & Tổ chức Y tế thế giới nhằm đảm bảo hiệu quả và an toàn nhất cho trẻ.
- Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng nhi giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, hiểu tâm lý trẻ và áp dụng cách giảm đau hiệu quả cho trẻ trong quá trình tiêm chủng.
- 100% trẻ tiêm chủng được theo dõi 30 phút sau tiêm và đánh giá lại sức khỏe trước khi ra về.
- Được theo dõi đa khoa trước, trong và sau tiêm chủng tại Hệ thống y tế Vinmec và luôn có ekip cấp cứu sẵn sàng phối hợp với phòng tiêm chủng xử trí các trường hợp sốc phản vệ, suy hô hấp – ngừng tuần hoàn, đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
- Phòng tiêm chủng thoáng mát, có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi và có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.
- Vắc-xin được nhập khẩu và bảo quản tại hệ thống kho lạnh hiện đại, với dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP, giữ vắc-xin trong điều kiện để đảm bảo chất lượng.
- Bố mẹ sẽ nhận tin nhắn nhắc lịch trước ngày tiêm và thông tin tiêm chủng của bé sẽ được đồng bộ với hệ thống thông tin tiêm chủng Quốc gia.
Quý khách có thể đến đặt lịch trực tiếp tại hệ thống Bệnh viện, Phòng khám Vinmec trên toàn quốc theo danh sách TẠI ĐÂY.
Bài viết tham khảo nguồn: Cdc.gov, Webmd.com
XEM THÊM:
- Biến chứng của cúm mùa
- Điều trị cúm A/H1N1 thế nào?
- Các loại cúm khác nhau: Cúm A, B, C và các loại khác
