Can thiệp mạch vành là cách thức giải quyết tình trạng hẹp hay tắc động mạch vành mà không cần dùng đến phẫu thuật. Bệnh nhân cần can thiệp động mạch vành sớm để cải thiện các bệnh lý tim mạch.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Trần Hồng Nhật - Bác sĩ Tim mạch can thiệp - Trung tâm Tim mạch - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. Can thiệp mạch vành là gì?
Bệnh mạch vành hay còn gọi là bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim, là một trong những căn bệnh gây tử vong không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới. Đây là kết quả của sự mất cân bằng giữa cung cấp và sử dụng oxy cho cơ tim do tình trạng tưới máu không đủ, gây ra việc thiếu máu hay thậm chí là tổn thương cơ tim.
Điều trị bệnh mạch vành thường được sử dụng các phương pháp sau đây:
- Điều trị nội khoa và cải thiện lối sống.
- Tái lưu thông mạch vành bị hẹp bằng cách đặt stent.
- Phẫu thuật cầu nối chủ vành.
Can thiệp mạch vành qua da là kỹ thuật sử dụng một ống thông nhỏ được đưa vào cơ quan máu chính như động mạch quay hoặc động mạch đùi, từ đó đi vào động mạch vành. Kỹ thuật này sử dụng các công cụ như bóng căng hoặc thiết bị hỗ trợ (stent) để mở rộng động mạch vành bị hẹp hoặc tắc.
Không giống như phẫu thuật bắc cầu nối chủ vành, can thiệp mạch vành là một thủ thuật tiến hành một cách xâm lấn tối thiểu, thông qua một lối vào nhỏ trên da (thường ở cổ tay hoặc ở bẹn). Bệnh nhân chỉ cần được tê tại chỗ, không cần phải bị gây mê, do đó vẫn hoàn toàn tỉnh táo và không cảm thấy đau đớn trong suốt quá trình thực hiện thủ thuật.
Thời gian thực hiện thủ thuật khá ngắn, chỉ kéo dài khoảng 1 giờ và hầu hết bệnh nhân có thể được xuất viện sau 1 - 2 ngày kể từ khi hoàn thành thủ thuật.
2. Các chỉ định can thiệp mạch vành
- Đau thắt ngực ổn định vẫn tiếp tục mặc dù đã được điều trị nội khoa tối ưu.
- Đau thắt ngực ổn định, có bằng chứng về tình trạng thiếu máu cơ tim (qua các xét nghiệm gắng sức dương tính hoặc hình ảnh tưới máu cơ tim dương tính) và tổn thương ở động mạch vành cung cấp máu cho một khu vực lớn của cơ tim.
- Đau ngực không ổn định hoặc nhồi máu cơ tim cấp không có biểu hiện ST chênh lên, nhưng có các yếu tố nguy cơ cao.
- Nhồi máu cơ tim cấp và có biểu hiện ST chênh lên.
- Đau thắt ngực xuất hiện sau phẫu thuật cầu nối chủ vành.
- Có các dấu hiệu của tái hẹp mạch vành sau khi can thiệp mạch vành qua da
3. Quy trình nong động mạch vành
Trước khi tiến hành thủ thuật nong động mạch vành, bệnh nhân sẽ được giải thích tại sao cần thực hiện kỹ thuật này, phương pháp tiến hành ra sao, những rủi ro hay biến chứng nào có thể xảy ra trong và sau khi thực hiện. Khi đồng ý làm thủ thuật, bạn sẽ ký vào giấy cam kết thực hiện thủ thuật.
- Bệnh nhân được yêu cầu dùng đầy đủ thuốc chống ngưng tập tiểu cầu (aspirin, clopidogrel) trước thủ thuật can thiệp.
- Bác sĩ sẽ thực hiện việc kiểm tra và đánh giá tình trạng bệnh của bệnh nhân, bao gồm các bệnh đi kèm như bệnh dạ dày, bệnh phổi mạn tính, chức năng thận, và tiền sử bệnh lý như tiền sử xuất huyết tiêu hóa, các rối loạn đông máu, cũng như dị ứng với các loại thuốc cản quang...
- Khi thực hiện chụp và can thiệp mạch vành qua da, có thể tiến hành thông qua động mạch cổ tay hoặc vùng bẹn. Khu vực thực hiện thủ thuật sẽ được làm sạch, cạo lông, tiến hành sát khuẩn kỹ lưỡng và gây tê tại chỗ. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành đâm kim để tạo một lỗ nhỏ vào lòng động mạch ở vị trí đó.
4. Thế nào là nong mạch vành?
Nong mạch vành là một kỹ thuật can thiệp mạch vành qua da nhằm làm giãn động mạch vành và giúp cải thiện tình trạng thiếu máu cục bộ cơ tim do xơ vữa động mạch. Sau khi động mạch vành được mở rộng bằng bóng, một ống đỡ động mạch (còn gọi là stent) thường được đưa vào để hỗ trợ động mạch vành và giảm nguy cơ bị thu hẹp trở lại.
5. Thế nào là đặt stent động mạch vành?
Stent là một cuộn lưới kim loại nhỏ được đưa vào động mạch vành bị tắc. Những quả bóng nhỏ bên trong ống đỡ động mạch được giãn nở để mở rộng mạch máu và tăng lưu lượng máu. Đặt stent động mạch vành là một thủ thuật thường được thực hiện để điều trị bệnh động mạch vành và nhồi máu cơ tim cấp tính.
6. Những điều cần biết về nong mạch vành
6.1 Nong động mạch vành để làm gì?
Mặc dù hiện nay chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn bệnh mạch vành này nhưng vẫn có những biện pháp can thiệp mạch vành có thể làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa tái phát. Trong số đó, đặt stent động mạch vành hiện nay được sử dụng rộng rãi và có tác dụng cải thiện triệu chứng rất tốt. Đặt stent mạch vành được chỉ định thực hiện khi động mạch vành bị thu hẹp và tắc nghẽn dưới 70% nhưng mảng xơ vữa động mạch rất mềm và tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành huyết khối; đây là lúc tình trạng tắc nghẽn giảm đáng kể.
6.2 Nguy cơ có thể gặp sau can thiệp động mạch vành
Thủ thuật chụp và can thiệp mạch vành, mặc dù là một kỹ thuật xâm lấn, vẫn tiềm ẩn những nguy cơ cụ thể. Các rủi ro của thủ thuật này bao gồm nguy cơ chảy máu, nguy cơ nhiễm trùng, phản ứng dị ứng với thuốc cản quang, tiềm ẩn nguy cơ tổn thương mạch máu, nguy cơ đột quỵ và suy thận.
Ngoài ra, cũng có trường hợp các stent đã đặt có thể bị tắc hay hẹp lại gây thiếu máu cơ tim và cần phải can thiệp lại. Tuy nhiên, sự phát triển vượt bậc của y học về trang thiết bị và kỹ thuật, bệnh nhân cũng không nên quá lo lắng về các nguy cơ này. Bởi vì theo số liệu từ các nghiên cứu lớn trên toàn cầu, tỷ lệ các tai biến cần can thiệp cấp cứu hoặc tử vong liên quan đến kỹ thuật này thường rất thấp, thường dưới mức 1%.
Những nguy cơ có thể gặp sau quá trình đặt stent để can thiệp mạch vành là:
- Rối loạn nhịp tim.
- Tái thu hẹp lòng động mạch.
- Chảy máu.
- Tràn máu màng tim, thủng / vỡ động mạch vành.
- Tắc, nghẽn mạch đùi, mạch quay và mạch não.
- Tách thành động mạch chủ do thành động mạch.
- Thành động mạch chủ bị tách ra.
- Suy thận cấp do thuốc cản quang.
- Có tỉ lệ thấp sau can thiệp sẽ bị nhồi máu cơ tim cấp.
- Nhiễm trùng hiếm gặp.
6.3 Cần chuẩn bị gì trước khi can thiệp động mạch vành?
- Bệnh nhân sẽ được tìm hiểu tình hình và giải thích cặn kẽ từ bác sĩ trước và sau khi tiến hành can thiệp.
- Kiểm tra những bệnh lý như: Các bệnh về rối loạn đông máu, dị ứng thuốc cản quang....
- Kiểm tra tổng quát các bệnh đi kèm như bệnh phổi, thận, hô hấp...
- Bác sĩ sẽ cấp thuốc chống ngưng kết tiểu cầu cho bệnh nhân trước khi bắt đầu can thiệp.
6.4 Cần làm gì sau thủ thuật can thiệp mạch vành?
Vì đặt stent tĩnh mạch là một thủ thuật nội khoa nên cũng cần có một số hướng dẫn để chăm sóc bệnh nhân sau đặt stent mạch máu.
Các vết mổ ở giữa hai chân (bẹn) và cổ tay sau khi phẫu thuật phải được băng lại bằng băng gạc để tránh chảy máu, đồng thời nên thay băng vào ngày sau phẫu thuật để làm sạch vết thương và tránh nhiễm trùng. Nếu bạn thấy những vệt máu sẫm màu xung quanh vết cắt, hãy rửa vết thương và để nó thoát ra ngoài. Không bôi thuốc vào vết thương phẫu thuật một cách không cần thiết mà không có chỉ định của bác sĩ.
Ngay sau khi phẫu thuật, bệnh nhân sẽ cần phải di chuyển nên cần lưu ý không di chuyển quá nhiều khi đi lại. Trong tuần đầu tiên, bệnh nhân chỉ nên đi lại nhẹ nhàng để bảo vệ vết mổ. Trong tuần tiếp theo, bệnh nhân có thể linh động hơn và có thể đi bộ quãng đường dài hơn nhưng vẫn không thể thực hiện bất kỳ hoạt động thể chất nặng nào.
Bệnh nhân đã phẫu thuật tay không nên nâng vật gì quá nặng. Sau phẫu thuật, không lái xe hoặc chơi các môn thể thao đòi hỏi phải sử dụng tay nhiều (tennis, cầu lông, golf). Bệnh nhân trải qua phẫu thuật bẹn nên tránh ngồi dậy gắng sức trong 3 đến 4 ngày đầu vì có thể xảy ra chảy máu. Sau đó bạn có thể chơi nhiều môn thể thao hơn.
Ngay cả sau khi vết thương phẫu thuật đã lành, bạn vẫn nên tiếp tục đi bộ khoảng 30 phút mỗi ngày. Nếu cơn đau ngực tái phát, hãy nghỉ ngơi và tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức để kiểm tra.
Về dinh dưỡng, sau khi nong mạch, can thiệp mạch vành người bệnh nên ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi và giảm lượng thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo và các chất kích thích có tác dụng tiêu cực đến hệ tim mạch.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.
Thạc sĩ, bác sĩ Trần Hồng Nhật đã có hơn 10 năm kinh nghiệm khám và điều trị bệnh lý tim mạch can thiệp. Bác sĩ từng tham gia các khóa đào tạo trong và ngoài nước. Bác sĩ nguyên là bác sĩ can thiệp tim mạch tại Bệnh viện Trung ương Huế trước khi làm việc tại Trung tâm tim mạch - Bệnh viện Vinmec Central Park như hiện nay.
