Bổ cốt chỉ là dược liệu quý thường được sử dụng điều trị một số loại bệnh trong Đông y. Đặc biệt, vị thuốc có khả năng bổ thận tráng dương, và trị tiêu chảy rất hiệu quả. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm, công dụng và cách dùng của dược liệu này.
1. Giới thiệu về bổ cốt chỉ
Bổ cốt chỉ có tên gọi khác là Phá cố chỉ, Thiên đậu, Hồ phi tử, \Phản cố chỉ, Bà cố chỉ,Hạt đậu miêu... Thuộc họ cánh bướm (Papilionaceae). Được sử dụng là dược liệu với phần hạt chín phơi khô của cây.
Bồ cốt chỉ được bào chế để loại bỏ tạp chất, sử dụng dùng sống hoặc tẩm nước muối cho hơi phồng, lúc sử dụng đập vụn.
Bổ cốt chỉ có nguồn gốc từ Ấn Độ và di thực vào Trung Quốc và Việt Nam. Ở Việt Nam, cây bổ cốt chỉ được trồng nhiều ở các địa phương và thu hái vào tháng 9 lấy hạt phơi khô, nhưng chưa thấy khai thác dược liệu này nhiều.
Đặc điểm của cây bổ cốt chỉ:
- Bổ cốt chỉ là một loại cây thảo cứng, cây ít phân nhánh, chiều cao khoảng 1m, phủ nhiều lông trắng.
- Lá thuôn có hình trứng, đáy là tròn và đầu nhọn, mép lá có nhiều răng cưa, chiều dài khoảng 6 – 9cm, chiều rộng 5 – 7cm.
- Cuống lá dài từ 2 – 4cm, có lá kèm. Chỉ có một chét hình trái xoan, hai mặt của lá có nhiều tuyến hình mắt lông chim, màu đen.
- Cụm hoa mọc ở kẽ lá và đầu ngọn cành thành bông dạng chùy, cuống dài, màu hồng hoặc vàng tím nhạt.
- Quả đậu hình trứng, có hạt đơn độc dính với phần vỏ, sần sùi và hơi bị ép đen..
- Hạt hình thân dẹt phẳng hoặc hình tròn. Vỏ ngoài màu nâu sẫm hoặc màu nâu đen, có vết teo nhăn nhỏ, chính giữa lõm vào. Hạt hơi cứng có nhân hạt màu vàng chứa nhiều chất dầu và mùi thơm nồng nặc.
2. Tác dụng của bổ cốt chỉ
Dược liệu bổ cốt chỉ có chứa 20% chất dầu và một lượng tinh dầu vừa đủ như: 9,2% là chất nhựa, Isopsoralen (Angelixin), Ancaloit, Psoralen, Glucozit, Raffinose, Isobavachalcone, Bakuchiol, Bavachin, Psoral, Isopsoralin, Isobavachin, Bavachalcone.
Bổ cốt chỉ có tác dụng dược lý như sau:
- Giúp giãn động mạch vành một cách rõ rệt, kích tố làm co động mạch vành diễn ra ngay tại thùy sau của tuyến yên. Tăng cường sức co bóp cơ tim mạnh hơn, giúp thúc đẩy quá trình tăng lưu lượng máu của động mạch vành.
- Giúp kích thích sự tăng trưởng các tế bào bạch cầu hạt.
- Kháng khuẩn In Vitro, ức chế các hoạt động của trực khuẩn lao và tụ cầu trắng và tụ cầu vàng.
- Tạo hưng phấn cơ trơn, mềm giãn tử cung được thí nghiệm với chuột.
- Điều tiết huyết dịch và hệ thần kinh, đồng thời kích thích tủy xương tạo máu. Bổ cốt chỉ giúp thúc đẩy quá trình tăng cường hệ miễn dịch và tăng cường chức năng của các hormone, giúp chống lão suy.
- Phòng chống bệnh ung thư, ức chế tế bào Hela và tế bào Sarcoma-180.
- Bổ cốt chỉ giúp cải thiện dinh dưỡng, bổ mạch,... nên tăng cường sắc tố da.
3. Cách dùng và liều dùng bổ cốt chỉ
Tùy thuộc vào mục đích sử dụng của mỗi người mà bài thuốc bổ cốt chỉ có thể dùng như dược liệu khác nhau. Bổ cốt chỉ có thể được dùng tươi hoặc mang phơi khô nấu thành cao hoặc tán thành bột, làm hoàn hoặc sắc lấy nước uống. Liều dùng bổ cốt chỉ khoảng 4,5 – 9g/ngày.
Tuy nhiên, bổ cốt chỉ sẽ kiêng kị cho một số trường hợp như:
- Người âm hư hỏa vượng (người gầy còm, chóng mặt, ra mồ hôi trộm, miệng khô, ngũ tâm phiền nhiệt, về buổi chiều gò má đỏ...).
- Tiểu ra máu.
- Mộng tinh, di tinh, dương vật hay cương lên, ...
- Táo bón.
- Kiêng kỵ vân đài, thịt dê,...
4. Một số bài thuốc dân gian về bổ cốt chỉ
4.1. Trị tiêu chảy
Bổ cốt chỉ khoảng 240g, Nhục đậu khấu sống 120g, tán bột. Táo giã nhuyễn. Trộn các dược liệu trên, làm thành viên to bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 50 – 70 viên lúc đói với nước cơm.
4.2. Chữa tiểu không kiểm soát, tiểu són
Bổ cốt chỉ 12g, Hoài sơn 16g. Thục địa 12g, Ngưu tất 12g, Khiếm thực 12g, Kim 12g. Trạch tả 8g, Phục linh 8g, Phụ tử chế 8g, Tang phiêu tiêu 8g, Nhục quế 4g. Sắc uống ngày một thang thuốc.
4.3. Trị hư lao, suy nhược
Bổ cốt chỉ 480g, ngâm rượu 1 đêm. Sau đó phơi nắng thêm 1 thăng dầu mè, trộn đều. Sao trên lửa cho đến khi nào hạt mè hết nổ thì thôi, xong rây bỏ mè đi. Chỉ lấy Bổ cốt chỉ tán bột, dùng giấm nấu bột gạo làm viên to bằng đậu, uống lúc bụng đói với rượu nóng, muối loãng.
4.4. Trị đau lưng do thận hư
Bổ cốt chỉ 30g, sau đó sao và tán bột, uống chung với rượu nóng, mỗi lần 9g hoặc thêm Mộc hương 3g.
4.5. Trị tiêu chảy, tiêu lỏng
Bổ cốt chỉ 30g sao lên, Anh túc xác 120g nướng kỹ. Sau đó tán bột, luyện mật ong làm viên, to bằng hạt nhãn. Mỗi ngày uống 1 viên với nước gừng hoặc nước táo.
4.6. Trị di tinh, liệt dương
Bổ cốt chỉ 9g, Thỏ ty tử 9g, Hồ đào nhục 9g, Trầm hương 1,5g. Tất cả trộn với mật làm viên. Ngày uống 3 lần, mỗi lần lần uống 9g với nước muối.
Tóm lại, bổ cốt chỉ là một vị dược liệu cổ truyền được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Nhờ có nhiều tác dụng quý mà bổ cốt chỉ được dùng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh cũng như cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, để có thể phát huy hết công dụng của bổ cốt chỉ đối với sức khỏe, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để kiểm soát tối thiểu rủi ro và những tác dụng không mong muốn.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
