Kali là chất điện giải có vai trò quan trọng trong hoạt động sống, tuy nhiên vì những nguyên nhân khác nhau, nồng độ kali trong huyết thanh không duy trì ở khoảng cho phép mà có thể tăng lên hoặc giảm đi gây ra tình trạng rối loạn kali máu. Vậy làm thế nào để điều chỉnh rối loạn kali máu hiệu quả mà không gây ra các tác dụng phụ cho người bệnh?
1.Rối loạn kali máu được hiểu như thế nào?
Kali là chất khoáng có tỷ lệ cao trong cơ thể người, chiếm 80% trong tế bào cơ và 20% còn lại trong xương, gan và hồng cầu. Kali có chức như một chất điện giải và có vai trò quan trọng trong hoạt động sống của cơ thể như điều chỉnh cân bằng chất lỏng, dẫn truyền thần kinh, điều hòa cơ bắp và tim. Ngoài ra, việc bổ sung đầy đủ kali cho cơ thể có rất nhiều lợi ích như giảm huyết áp, phòng chống nguy cơ đột quỵ, ngăn ngừa loãng xương, sỏi thận và giảm tình trạng tích nước trong cơ thể.
Nồng độ kali máu trong huyết thanh duy trì trong khoảng từ 3.5 - 5.2 mmol/l. Rối loạn kali máu được hiểu là nồng độ kali trong máu thay đổi, vì một nguyên nhân nào đó khiến người bệnh yếu cơ, liệt mềm thậm có khả năng ngưng tim trụy mạch cao nếu không điều trị kịp thời.
Rối loạn kali máu bao gồm tăng và hạ kali máu, tình trạng này được đánh giá thông qua việc xét nghiệm nồng độ kali trong huyết thanh:
- Kali máu bình thường: 3,5 - 5 mmol/l
- Tăng kali máu khi > 5,5 mmol/l
- Hạ kali máu khi < 3,5 mmol/l.
2.Nguyên nhân hình thành rối loạn kali máu
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng rối loạn kali máu. Đối với hạ kali máu, hiếm khi nguyên nhân đến từ dinh dưỡng, vì đa phần có rất nhiều loại thực phẩm chứa kali nên việc mất kali trong cơ thể đa phần đến từ đường tiêu hóa hoặc tiết niệu do người bệnh bị nôn mửa, đi ngoài, mất nước hoặc dùng thuốc nhuận tràng kéo dài.
Bên cạnh đó, chấn thương do tai nạn, bỏng hoặc tiến hành phẫu thuật cũng là nguyên nhân gây ra hạ kali máu do các tế bào tổn thương phóng thích kali. Một số bệnh lý như bệnh thận mãn, tăng đường huyết, hội chứng cushing, tăng aldosteron nguyên phát, hạ magnesi máu nghiêm trọng cũng gây ra tình trạng hạ kali máu. Ngoài ra việc sử dụng thuốc lợi tiểu, mất cân bằng kiềm toan, truyền dịch tĩnh mạch kéo dài không bổ sung kali cũng là nguyên nhân hình thành hạ kali máu.
Đối với tình trạng tăng kali máu thì nguyên nhân chính là do thận mất khả năng bài tiết lượng kali thừa ra khỏi cơ thể, vận chuyển kali từ trong tế bào ra ngoài do nhiễm toan, sử dụng thuốc có nhiều kali hoặc truyền máu với số lượng lớn...
Dù do bất kỳ nguyên nhân gì dẫn đến tình trạng tăng, giảm kali máu thì việc đầu tiên phải điều chỉnh rối loạn kali máu giúp bệnh nhân ổn định tình hình rồi sau đó mới tiến hành điều trị nguyên nhân gây ra chúng.
3.Điều trị rối loạn kali máu
3.1 Tăng kali máu
Các phương pháp điều trị tăng kali máu bao gồm:
- Sử dụng calci clorua hoặc calci gluconat với mục đích ổn định màng tế bào và bảo vệ tim, thuốc này được chỉ định sử dụng khi bệnh nhân tăng kali máu có kèm biểu hiện điện tim. Liều dùng là 10 mmol Ca++ (1g CaCl) tiêm tĩnh mạch chậm từ 5-10 phút, thuốc sẽ có tác dụng ngay sau khi tiêm từ 3-5 phút, nếu sau 5 phút không thấy hiệu quả thì có thể tiêm nhắc lại. Đặc biệt lưu ý thận trọng khi sử dụng phương pháp này đối với bệnh nhân đang dùng glycoside tim.
- Vận chuyển kali vào trong tế bào bằng cách sử dụng insulin gây hạ kali máu. Phương pháp này chỉ định sử dụng đối với bệnh nhân tăng kali máu nặng hoặc trung bình, thực hiện bằng cách pha 10 đơn vị insulin trong dung dịch glucose (25g glucose: 125ml đường 20%) sau đó truyền tĩnh mạch trong 15 - 30 phút. Dùng insulin gây hạ kali máu có tác dụng sau 15 phút sử dụng, tuy nhiên cần chú ý nguy cơ hạ đường máu ở người bệnh. Ngoài việc sử dụng insulin gây hạ kali máu có thể sử dụng khí dung salbutamol hoặc dung dịch kiềm để vận chuyển kali vào trong tế bào, tuy nhiên khi sử dụng khí dung salbutamol cần thận trọng với bệnh nhân mắc bệnh tim.
- Thải kali ra khỏi cơ thể bằng cách sử dụng thuốc lợi tiểu quai, nhựa trao đổi ion hoặc lọc máu ngoài thận.
Sau khi tiến hành điều trị thì cần theo dõi điện tim liên tục, xét nghiệm kali máu ở giờ thứ 1-2-4-6 từ khi bắt đầu điều trị và đặt mục tiêu hạ kali < 6 mmol/l sau 2 giờ, tiến hành xét nghiệm đường máu mao mạch và điều trị nguyên nhân gây ra tăng kali máu.
3.2 Hạ kali máu
Biện pháp chủ yếu điều trị hạ kali máu là sử dụng kali clorua đường uống hoặc truyền tĩnh mạch. Tùy vào tình trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ có chỉ định liều lượng phù hợp nhất. Sau đó giống với tăng kali máu, người bệnh sẽ được điều trị nguyên nhân hình thành, đồng thời được xét nghiệm để điều chỉnh rối loạn kali máu mỗi ngày tránh tình trạng bù quá nhiều kali dẫn đến tăng kali máu hoặc điều trị không hiệu quả do bù không đủ lượng kali cần thiết.
Các trường hợp rối loạn kali máu dù tăng hay hạ đều có thể gây ra các biến đổi từ nhẹ tới nặng, gây ảnh hưởng tới sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Vì thế, người bệnh cần sớm được phát hiện, điều chỉnh bằng các biện pháp phù hợp một cách bài bản và có sự kiểm soát của bác sĩ nhằm đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm. Bên cạnh đó, khách hàng sẽ được thăm khám với bác sĩ chuyên khoa để xác định nguy cơ bệnh và có hướng điều trị khoa học.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
