Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Ngọc Thắng - Bác sĩ Ngoại tiêu hóa - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Trong cấp cứu ngoại khoa về bụng, cấp cứu về gan mật đứng hàng thứ hai, chủ yếu là các biến chứng của sỏi mật. Biến chứng cấp cứu của sỏi mật được coi là một bệnh lý rất khó, nhất là về xử trí, với rất nhiều rối loạn phức tạp do sỏi mật gây ra, trong đó có sỏi ống mật chủ.
1. Sỏi ống mật chủ là gì?
Sỏi mật là bệnh gây ra do có những viên sỏi (nhỏ hoặc to, bùn) nằm trong lòng ống mật (trong gan hoặc ngoài gan, túi mật). Sỏi đường mật ngoài gan, ngoài sỏi túi mật thì có sỏi ống mật chủ.
2. Nguyên nhân dẫn đến sỏi ống mật chủ
Sỏi ống mật chủ có thể là sỏi tiên phát, phát sinh tại đường mật do vi trùng trong dịch mật từ đường tiêu hóa hoặc sỏi thứ phát có nguồn gốc từ túi mật.
Về các nguyên nhân dẫn đến sỏi từ túi mật thì hiện này các nhà khoa học vẫn chưa tìm được nguyên nhân chính xác và rõ ràng dẫn đến sỏi mật, các bác sĩ nghĩ rằng sỏi mật có thể xảy ra khi:
- Thành phần dịch mật chứa quá nhiều cholesterol. Thông thường, mật của bạn chứa đủ hóa chất để hòa tan cholesterol được đào thải qua gan. Nhưng nếu gan của bạn bài tiết nhiều cholesterol hơn dịch mật của bạn có thể hòa tan thì dẫn đến hiện tượng lượng cholesterol dư thừa còn lại sẽ hình thành thành tinh thể và cuối cùng hình thành sỏi.
- Mật chứa quá nhiều bilirubin. Bilirubin là một hợp chất được tạo ra khi cơ thể bạn phá vỡ các tế bào hồng cầu. Một số bệnh khiến gan của bạn tạo ra quá nhiều bilirubin như bệnh xơ gan, nhiễm trùng đường mật và một số rối loạn về máu. Lượng bilirubin dư thừa sẽ góp phần hình thành sỏi mật.
- Túi mật của bạn không hoàn toàn rỗng. Nếu túi mật của bạn không rỗng hoàn toàn hoặc thường xuyên có nhiều dịch mật trong túi mật thì dịch mật mật có thể bị cô đặc lại, góp phần vào việc hình thành sỏi mật.
3. Triệu chứng của sỏi ống mật chủ
Tùy thuộc vào vị trí sỏi có những biểu hiện khác nhau, nếu sỏi ống mật chủ thông thường có 3 triệu chứng rất điển hình tuần tự xuất hiện: Người bệnh đau bụng dữ dội ở hạ sườn phải rồi lan ra lưng, thậm chí lan tới bả vai và cả thượng vị. Sau đau thường có sốt, xuất hiện sốt nóng và rét run. Tiếp đến là vàng da, vàng mắt, phân bạc màu (có khi phân trắng như phân cò). Nếu sỏi ngã ba đường dẫn mật cũng thường gây nên cơn đau bụng dữ dội và cũng có thể gây tắc mật làm vàng da, vàng mắt, phân bạc màu. Nếu sỏi túi mật và cổ túi mật bệnh nhân thường đau bụng dữ dội vùng dưới sườn phải.
4. Ai là người có nguy cơ mắc sỏi ống mật chủ?
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật ống mật chủ bao gồm:
- Là nữ
- Từ 40 tuổi trở lên
- Là người Mỹ bản xứ
- Là người Mỹ gốc Mexico
- Thừa cân hoặc béo phì
- Ít vận động
- Có thai
- Sử dụng chế độ ăn nhiều chất béo
- Ăn nhiều cholesterol
- Ăn ít chất xơ
- Tiền sử gia đình mắc sỏi mật
- Bị bệnh tiểu đường
- Có một số rối loạn về máu, chẳng hạn như thiếu máu hồng cầu hình lưỡi liềm hoặc bệnh bạch cầu
- Giảm cân rất nhanh
- Dùng thuốc có chứa estrogen, chẳng hạn như thuốc tránh thai hoặc thuốc trị liệu bằng hormone
- Bị bệnh gan
5. Biến chứng của sỏi ống mật chủ
- Sỏi ống mật chủ thường gây ra bệnh cảnh nhiễm trùng đường mật cấp, nặng hơn là sốc nhiễm khuẩn có trường hợp kèm theo viêm tụy.
- Tắc nghẽn ống mật chung. Sỏi mật có thể chặn các ống dẫn dịch mật chảy từ túi mật hoặc gan đến ruột non của bạn dẫn đến các triệu chứng đau dữ dội, vàng da và nhiễm trùng ống mật có thể xảy ra.
- Viêm tụy cấp. Ở bệnh nhân bị sỏi mật, nhất là các trường hợp sỏi ống mật chủ gây tắc nghẽn đường mật, dịch mật sẽ trào ngược vào ống tụy, làm thay đổi pH của dịch tụy, pH dịch tụy trở thành kiềm hóa giống pH ở tá tràng nên các men tụy được kích hoạt trở thành dạng hoạt động ngay trong lòng ống tụy và kết quả là các tế bào tụy bị phá hủy dẫn đến hàng loạt những phản ứng viêm nhiễm xảy ra.
Chẩn đoán viêm tụy cấp do sỏi dựa vào dấu hiệu đau bụng, nôn và xét nghiệm thấy có men amilase, lipase tăng cao trong máu và nước tiểu. Siêu âm và đặc biệt là chụp cắt lớp vi tính ổ bụng cho phép xác định mức độ viêm như tụy to, có dịch quanh tụy hoặc mức độ hoại tử của tụy và thấy rõ hình ảnh sỏi gây tắc nghẽn ống mật chủ, sỏi túi mật, sỏi ở đường mật trong gan.
- Ung thư túi mật. Những người có tiền sử sỏi mật có nguy cơ mắc ung thư túi mật. Nhưng ung thư túi mật là rất hiếm, vì vậy mặc dù nguy cơ ung thư tăng cao, khả năng ung thư túi mật vẫn rất nhỏ.
6. Phòng sỏi ống mật chủ
Bạn có thể giảm nguy cơ sỏi ống mật chủ theo các cách dưới đây:
- Không bỏ bữa. Cố gắng ăn đúng giờ và đủ bữa mỗi ngày do việc bỏ bữa hoặc nhịn ăn có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật.
- Giảm cân từ từ. Nếu bạn cần giảm cân, hãy giảm từ từ. Giảm cân nhanh chóng có thể làm tăng nguy cơ sỏi mật. Do đó, bạn nên đặt mục tiêu giảm khoảng 0,5 đến 1 kg mỗi tuần.
- Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ trong chế độ ăn uống của bạn, chẳng hạn như trái cây, rau và ngũ cốc.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh. Béo phì và thừa cân làm tăng nguy cơ sỏi mật. Chế độ sinh hoạt và tập thể dục để đạt được trọng lượng khỏe mạnh bằng cách giảm số lượng calo ăn vào và tăng hoạt động thể chất. Một khi bạn đạt được cân nặng khỏe mạnh, hãy làm việc để duy trì cân nặng đó bằng cách tiếp tục chế độ ăn uống lành mạnh và tiếp tục tập thể dục.
Bệnh nhân nên đi khám tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec khi thấy có những triệu chứng nghi ngờ của sỏi ống mật chủ. Vinmec thường xuyên có kế hoạch hợp tác chuyển giao kỹ thuật, trao đổi chuyên môn với các trung tâm y tế ở các nước có nền y học tiên tiến như Nhật Bản, Pháp, Mỹ, Singapore,...Nhờ vậy Vinmec luôn cập nhật sớm nhất những tiến bộ y học trên thế giới vào thăm khám và điều trị.
Đặc biệt, kỹ thuật phẫu thuật nội soi lấy sỏi ống mật chủ có dẫn lưu Kehr tại bệnh viện sẽ giúp bệnh nhân thoát khỏi căn bệnh nhẹ nhàng và nhanh chóng hồi phục sức khỏe, với những ưu việt sau:
- Tỷ lệ thành công lên đến 95%
- Thiết bị phẫu thuật hiện đại theo chuẩn quốc tế gồm máy gây mê Avance CS2, máy thở R860 của GE và máy Nội soi
Thạc sĩ. Bác sĩ Nguyễn Ngọc Thắng có kinh nghiệm 17 năm trong lĩnh vực phẫu thuật tiêu hóa gan mật, đồng thời có trên 09 năm kinh nghiệm nội soi can thiệp, đặc biệt là kỹ thuật lấy sỏi đường mật qua nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) với số lượng trên 800 ca.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Bài viết tham khảo nguồn: Mayoclinic.org
