Hội chứng ruột kích thích đau ở đâu là một trong những vấn đề đáng chú ý. Vì hiểu rõ về các vị trí đau sẽ giúp nhận biết bệnh sớm và có phương án điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về những vùng đau thường gặp trong hội chứng ruột kích thích và phương pháp nhận diện cũng như các cách điều trị cụ thể.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ chuyên khoa Tiêu hoá - Gan Mật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Hội chứng ruột kích thích là gì?
1.1. Định nghĩa
Hội chứng ruột kích thích (IBS - Irritable Bowel Syndrome) là một dạng rối loạn chức năng tiêu hóa phổ biến, chủ yếu ảnh hưởng đến đại tràng (ruột già). Tình trạng này được nhận biết qua các triệu chứng điển hình như đau bụng, rối loạn nhu động ruột hoặc thay đổi thói quen đại tiện nhưng không liên quan đến bất kỳ tổn thương thực thể hay bất thường giải phẫu nào trên đường ruột. Do đó, hội chứng này còn được gọi bằng tên khác là hội chứng đại tràng co thắt.
1.2. Nguyên nhân
Trước khi tìm hiểu hội chứng ruột kích thích đau ở đâu, chúng ta cần hiểu rõ nguyên nhân gây ra bệnh lý này. Cơ chế bệnh sinh thường liên quan đến những yếu tố sau:
- Chế độ ăn uống: Hầu hết các rối loạn tiêu hóa hiện nay, bao gồm cả hội chứng ruột kích thích, đều có mối liên hệ chặt chẽ với việc chế độ ăn không hợp lý, tiêu thụ thực phẩm không đảm bảo vệ sinh hoặc các loại thực phẩm chứa chất độc hại.
- Tâm lý và sinh lý: Những người thường xuyên căng thẳng, lo âu, stress hoặc mắc các vấn đề về tâm thần kinh như trầm cảm, rối loạn giấc ngủ... có nguy cơ cao mắc hội chứng ruột kích thích. Nguyên nhân này cũng ảnh hưởng đáng kể đến quá trình theo dõi và điều trị hội chứng.
- Các nguyên nhân khác: Những bệnh nhân có tiền sử mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa, gia đình có người từng mắc bệnh, phụ nữ trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc những người sử dụng thuốc nội tiết... đều là những yếu tố có thể gây ra các rối loạn nhu động ruột, từ đó làm tăng nguy cơ phát triển thành IBS.
2. Phương pháp chẩn đoán
2.1. Lâm sàng
Theo tiêu chuẩn Rome IV (2016), hội chứng ruột kích thích được đặc trưng bởi cơn đau bụng tái phát, xảy ra ít nhất một ngày mỗi tuần trong vòng 3 tháng gần đây, kèm theo 2 hoặc 3 yếu tố sau:
- Đau bụng liên quan đến đi đại tiện.
- Thay đổi hình dạng phân khi đại tiện.
- Thay đổi về số lần đại tiện.
2.2. Cận lâm sàng
Các dấu hiệu hội chứng ruột kích thích cận lâm sàng bao gồm:
- Không phát hiện bất kỳ bất thường nào trong công thức máu.
- Xét nghiệm phân để tìm máu ẩn hoặc ký sinh trùng.
- Siêu âm bụng, chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) hoặc chụp cộng hưởng từ bụng giúp phát hiện các khối u hoặc tổn thương chèn ép trong đường ruột.
- Nội soi đại tràng là phương pháp quan trọng để phân biệt với các bệnh lý khác ở đại tràng.
- Xét nghiệm sinh thiết và mô bệnh học đại tràng giúp xác định chính xác các tổn thương.
3. Hội chứng ruột kích thích đau ở đâu?
Các cơn đau do ruột kích thích gây ra liên quan đến hệ tiêu hóa, đặc biệt là đại tràng. Cơn đau do hội chứng này thường là cơn đau cơ năng, có nghĩa là cơn đau xuất hiện mà không kèm theo bất kỳ tổn thương thực thể hay bất thường nào về cấu trúc giải phẫu của đường ruột.
Các cơn đau có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trên cơ thể nhưng thường gặp nhất là ở vùng bụng dưới (hạ vị). Triệu chứng này thường xảy ra sau khi ăn và có thể giảm bớt hoặc trở nên nghiêm trọng hơn sau khi đi tiêu. Cơn đau có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng, đôi khi dữ dội đến mức khiến người bệnh dễ nhầm lẫn với đau ruột thừa hoặc đau tim.
3.1. Cơ chế đau trong IBS
Trước khi tìm hiểu về hội chứng ruột kích thích đau ở đâu, chúng ta cần biết rõ cơ chế gây đau của bệnh lý này. Theo các nghiên cứu về IBS cho thấy cơn đau có thể xuất phát từ sự nhạy cảm quá mức của các dây thần kinh trong ruột. Những thụ thể thần kinh cực nhạy này thường phản ứng quá mạnh với các kích thích vật lý, sau đó truyền tín hiệu đến não, báo hiệu rằng có sự đau đớn. Hàng triệu dây thần kinh và tế bào thần kinh kết nối giữa ruột và não, tạo thành trục não-ruột.
Điều này có nghĩa là não có thể cảm nhận được những thay đổi trong ruột và ngược lại, ruột cũng có thể cảm nhận được những gì xảy ra trong não. Việc nhận được các kích thích liên tục khiến não trở nên nhạy cảm với mọi thay đổi nhỏ từ ruột, dẫn đến cơn đau xảy ra thường xuyên và lặp lại nhiều lần.
3.2. Vị trí xuất hiện các cơn đau
3.2.1. Đau bụng
Đau bụng là một trong những triệu chứng hội chứng ruột kích thích phổ biến, thường đi kèm với cảm giác buồn nôn, đầy hơi và khó chịu. Cơn đau thường xuất phát từ các cơn co thắt hoặc sự tích tụ khí trong ruột, dẫn đến hiện tượng tiêu chảy hoặc táo bón.
Đau bụng do rối loạn đại tiện cũng có thể bắt nguồn từ các yếu tố tâm lý như căng thẳng hoặc lo âu. Khi căng thẳng, hệ thần kinh giao cảm được kích hoạt, làm giảm lưu lượng máu đến ruột và khiến chức năng tiêu hóa bị chậm lại.
Cơn đau bụng thường xảy ra quanh khung đại tràng và phân bố ở các vị trí như sau:
- Đau vùng hạ vị: Khoảng 25% bệnh nhân trải qua cơn đau tại vị trí này, thường giảm sau khi đi đại tiện.
- Đau bụng bên phải: Chiếm khoảng 20% trường hợp.
- Đau bụng bên trái: Tương tự, cũng chiếm khoảng 20%.
- Đau quanh rốn: Ghi nhận ở khoảng 25% bệnh nhân.
- Đau vùng thượng vị: Xuất hiện ở khoảng 10% trường hợp, thường kèm theo cảm giác chướng bụng và có xu hướng nặng hơn sau bữa ăn.
Các yếu tố làm tăng tình trạng đau bụng:
- Căng thẳng, lo âu, rối loạn tâm thần, mất ngủ...
- Ăn nhiều thực phẩm nhiều chất béo, nhiều đường...
- Bệnh nhân nữ trong chu kỳ kinh nguyệt.
3.2.2. Đau lưng
Đau lưng không phải là triệu chứng điển hình của IBS nhưng lại thường xảy ra do tích tụ khí và co thắt đại tràng. Nghiên cứu cho thấy khoảng 68% đến 81% người mắc hội chứng này gặp phải triệu chứng đau lưng. Cơn đau ban đầu xuất phát từ đường ruột, sau đó truyền qua hệ thần kinh vùng chậu bụng và cuối cùng tác động đến các dây thần kinh cảm giác đau ở lưng.
Tần suất đau lưng ở bệnh nhân mắc IBS kèm theo các bệnh lý khác như thoái hóa cột sống, viêm khớp dạng thấp, viêm bàng quang kẽ hoặc đau cơ xơ hóa... thường cao hơn so với người không mắc các tình trạng này.
3.2.3. Đau ngực
Đau ngực có thể là dấu hiệu của các vấn đề nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như bệnh mạch vành. Tuy nhiên, ở những người mắc hội chứng ruột kích thích, đau ngực thường bắt nguồn từ sự tích tụ khí trong đường tiêu hóa, đặc biệt là ở dạ dày hoặc vùng đại tràng trái.
Một lý do khác khiến người mắc hội chứng ruột kích thích dễ bị đau ngực là do có nguy cơ mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) cao gấp 4 lần so với người bình thường. Hơn nữa, phân tích giải phẫu cho thấy các dây thần kinh ở vùng tim có mối liên kết với thực quản. Vì vậy, bệnh nhân thường nhầm lẫn đang trải qua cơn đau xuất phát từ tim, trong khi thực tế cơn đau lại bắt nguồn từ thực quản.
3.2.4. Đau đầu hoặc đau nửa đầu
Một giả thuyết cho rằng đau đầu trong hội chứng ruột kích thích bắt nguồn từ mối liên hệ giữa hệ tiêu hóa và hệ thần kinh trung ương, còn được gọi là trục não - ruột. Dây thần kinh phế vị (hay dây thần kinh lang thang – dây thần kinh số X, dây thần kinh sọ dài nhất trong cơ thể, kết nối não và ruột dọc theo trục não - ruột. Dây thần kinh phế vị truyền tín hiệu theo cả hai hướng, nghĩa là nó có thể chuyển tín hiệu, thông tin về cơn đau từ não đến ruột và ngược lại. Do dây thần kinh này liên quan đến cả đau đầu và các triệu chứng hội chứng ruột kích thích, nó được cho là một yếu tố góp phần vào sự chồng chéo giữa các triệu chứng này.
Một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Thần kinh học và Phẫu thuật Thần kinh Ba Lan chỉ ra rằng có từ 23% đến 53% người mắc IBS thường xuyên bị đau đầu. Ngoài ra, một nghiên cứu khác công bố trên Tạp chí BMC Gastroenterology cho thấy những người mắc hội chứng này có nguy cơ bị đau nửa đầu cao hơn khoảng 60% so với những người không mắc. Do đó, về vấn đề hội chứng ruột kích thích đau ở đâu, bệnh nhân cần chú ý tình trạng đau đầu hoặc nửa đầu vì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh.
3.2.5. Đau hậu môn, trực tràng
Một trong những đáp án của câu hỏi hội chứng ruột kích thích đau ở đâu chính là đau hậu môn và trực tràng. Triệu chứng đau hậu môn và trực tràng ở bệnh nhân mắc IBS thường có liên quan đến các tình trạng bệnh lý như bệnh trĩ và nứt hậu môn, hệ quả của táo bón mạn tính. Tình trạng táo bón kéo dài có thể dẫn đến phân cứng, khô và gây khó khăn khi đi ngoài, khiến cơn đau do trĩ hoặc nứt hậu môn trở nên nghiêm trọng hơn, đặc biệt trong quá trình đại tiện.
Một nghiên cứu năm 2017 với 255 người mắc hội chứng ruột kích thích tham gia cho thấy có đến 27,8% trường hợp được ghi nhận có tiền sử biến chứng hậu môn, bao gồm nứt hậu môn và bệnh trĩ.
3.2.6. Đau hàm mặt
Một nghiên cứu gần đây cho thấy những người mắc IBS có nguy cơ gặp phải các vấn đề liên quan đến đau và tổn thương chuyển động của khớp hàm cùng các cơ xung quanh. Tình trạng này được cho là có liên quan đến dây thần kinh phế vị. Tuy nhiên, triệu chứng này thường ít gặp hơn so với các cơn đau ở các vị trí khác trong cơ thể.
4. Các phương pháp điều trị
4.1. Điều trị không dùng thuốc
Các phương pháp giảm đau bụng không dùng thuốc gồm:
- Để giảm cơn đau bụng, bệnh nhân có thể thử sử dụng dầu bạc hà, thuốc chống co thắt (như Buscopan), chườm nóng hoặc áp dụng liệu pháp thôi miên (Hypnotherapy) để điều trị tâm lý.
- Các bài tập nhẹ như gập bụng hoặc một số tư thế Yoga có thể giúp giảm tình trạng ứ khí trong ruột. Ngoài ra, hạn chế việc nằm quá lâu trong ngày cũng mang lại những tác dụng tích cực.
- Đồng thời, nên giảm lượng chất xơ từ lúa mì, hạn chế thức ăn chứa nhiều chất béo và tránh đồ uống có ga cùng các chất làm ngọt nhân tạo để hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
4.2. Điều trị bằng thuốc
Một số biện pháp điều trị bằng thuốc thường được áp dụng gồm:
- Khi xuất hiện hội chứng trào ngược dạ dày thực quản, bệnh nhân có thể sử dụng thuốc kháng axit nhưng việc điều trị cần được tham khảo ý kiến từ bác sĩ chuyên khoa.
- Đối với các cơn đau đầu và đau hàm mặt, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) và Acetaminophen (Tylenol, Paracetamol) thường được chỉ định. Tuy nhiên, một số thuốc NSAIDs như Advil, Motrin hoặc Aleve có thể làm các triệu chứng liên quan đến đường ruột trở nên nghiêm trọng hơn.
- Điều trị đau hậu môn trực tràng thường gắn liền với việc điều trị bệnh trĩ và nứt hậu môn.
- Các loại thuốc khác để giảm triệu chứng của hội chứng ruột kích thích cần được bác sĩ chuyên khoa chỉ định.
Bài viết trên đã giải đáp chi tiết câu hỏi ”Hội chứng ruột kích thích đau ở đâu”. Khi xuất hiện các cơn đau, đặc biệt cơn đau bụng, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích. Việc phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp kiểm soát phù hợp sẽ giúp tăng cường hiệu quả điều trị, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân và gia đình.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
