Bất cứ phụ huynh nào cũng muốn con mình cao lớn, khỏe mạnh và phát triển toàn diện. Tuy nhiên, một vài trường hợp trẻ không tăng trưởng chiều cao hoặc trẻ lúc nào cũng thấp bé hơn bạn bè.
1. Thế nào là tăng trưởng chiều cao bình thường?
- Thông thường, trẻ mới sinh có chiều cao từ 48 - 52 cm, trung bình là 50 cm.
- Trong năm đầu tiên, trẻ tăng khoảng 20 - 25 cm.
- Năm thứ hai tăng 12 cm.
- Năm thứ ba cao thêm 10 cm.
- Năm tiếp theo tăng 7 cm.
- Từ 4 - 11 tuổi, trẻ tăng trung bình 6 cm mỗi năm.
- Đến tuổi dậy thì, bé gái tăng khoảng 6 - 10 cm mỗi năm. Bé trai tăng từ 6,5 - 11 cm mỗi năm.
2. Chậm tăng trưởng là gì?
Trường hợp trẻ không đạt được các mốc tăng trưởng về chiều cao theo từng độ tuổi nêu trên được gọi là chậm tăng trưởng chiều cao. Trường hợp này bác sĩ khuyên phụ huynh nên đưa bé đi khám và tầm soát các yếu tố chậm tăng trưởng chiều cao sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời.
Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm tăng trưởng:
Các bậc phụ huynh có thể dựa vào những biểu hiện sau đây để nhận biết con mình bị chậm tăng trưởng như: lùn, chậm tăng trưởng chiều cao, đối với trẻ có cân nặng bình thường sẽ có dáng vẻ mập mạp, vẻ mặt "non" hơn so với tuổi,... Khi phát hiện trẻ có những dấu hiệu: Chiều cao không đạt được các cột mốc theo độ tuổi hoặc chiều cao tăng trưởng chậm (<5cm/năm đối với trẻ từ 3 tuổi trở lên) thì cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán, điều trị càng sớm càng tốt. Như vậy, trẻ có thể đạt được chiều cao bình thường khi trưởng thành.
Rất nhiều trẻ vị thành niên chậm tăng trưởng (phần lớn là do thiếu hormone tăng trưởng) sẽ cảm thấy tự ti về bản thân, ví dụ như chiều cao thấp bé hơn, chậm trưởng thành hơn. Cụ thể, các bé gái sẽ không hoặc chăm phát triển ngực, các bé trai sẽ không vỡ giọng khi đến tuổi dậy thì, việc này khiến trẻ trở nên khác biệt đối với bạn bè cùng tuổi.
XEM THÊM: Chiều cao phát triển chậm do thiếu hormone sinh trưởng?
3. Nguyên nhân gây ra chậm tăng trưởng ở trẻ em
Hiện nay, nhiều bậc cha mẹ khi thấy con có dấu hiệu chậm tăng trưởng chiều cao thường nghĩ rằng do dinh dưỡng và di truyền. Thực tế, chậm tăng trưởng chiều cao không chỉ liên quan đến yếu tố dinh dưỡng mà còn do nhiều nguyên nhân khác gây ra. Các nghiên cứu chỉ ra một số nguyên nhân thường gặp khiến bé chậm tăng trưởng:
3.1. Thiếu hormone tăng trưởng
Cơ thể trẻ sản xuất hormone tăng trưởng không đủ, dẫn đến thiếu hormone. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào trong đời, xuất phát từ nguyên nhân bẩm sinh hoặc do tổn thương tuyến yên, do chấn thương đầu, do u não hoặc nhiễm trùng dạng viêm màng não và viêm não,... Một số trường hợp thiếu hormone tăng trưởng không rõ nguyên nhân. Tỷ lệ thiếu hormone tăng trưởng ước tính chiếm khoảng 1/4.000 đến 1/10.000 bé.
Hormone tăng trưởng là yếu tố quan trọng cho sự phát triển toàn diện của trẻ em và quyết định về chiều cao. Chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu hormone tăng trưởng, trẻ cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời trước tuổi dậy thì mới có thể mang lại hiệu quả tối ưu. Để việc điều trị hormone đạt hiệu quả cần tiến hành đúng thời điểm, đúng liều lượng, tốt nhất trong khoảng độ tuổi 4-13 tuổi. Nếu qua thời gian này, các sụn xương của trẻ đóng lại, dùng hormone tăng trưởng không còn tác dụng.
3.2. Suy tuyến giáp
Hormone tuyến giáp tác động trực tiếp lên sự tăng trưởng và chuyển hóa trong cơ thể. Cơ thể tiết không đủ hormone này có thể gây chậm tăng trưởng chiều cao.
3.3. Di truyền
Bố mẹ có chiều cao khiêm tốn thì thường con cũng có chiều cao khiêm tốn và ngược lại. Theo yếu tố di truyền, chiều cao của một đứa trẻ trưởng thành được tính theo công thức:
- Chiều cao con gái = (chiều cao của bố - 13cm + chiều cao của mẹ)/2.
- Chiều cao con trai = (chiều cao của người mẹ + 13cm + chiều cao của bố)/2.
3.4. Bào thai suy dinh dưỡng
Những thai nhi suy dinh dưỡng khi sinh ra thường nhẹ cân và chậm phát triển thể chất hơn so với các bé đồng lứa. Tình trạng này còn gọi là suy dinh dưỡng bào thai.
3.5. Hội chứng Turner
Hội chứng này gặp ở trẻ gái có bất thường nhiễm sắc thể X.
3.6. Hội chứng Down
Hội chứng Down dẫn đến chậm tăng trưởng ở trẻ em.
3.7. Thiếu máu
Một số bệnh lý thiếu máu, ví dụ như thiếu máu hồng cầu hình lưỡi liềm cũng gây chậm tăng trưởng ở trẻ em.
3.8. Các bệnh lý mạn tính
Trẻ mắc một số bệnh lý mạn tính tại thận, tim, hệ tiêu hóa hoặc bệnh phổi sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất của trẻ.
3.9. Sử dụng thuốc khi mang thai
Trẻ chậm tăng trưởng chiều cao, trẻ thấp còi có thể là hệ quả của việc sử dụng thuốc bừa bãi khi người mẹ đang mang thai.
3.10. Dinh dưỡng kém
Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng đối với sự tăng trưởng của trẻ. Trẻ bị suy dinh dưỡng mãn tính sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển chiều cao.
4. Điều trị cho bé chậm tăng trưởng chiều cao
Bác sĩ sẽ cho bệnh nhi làm một số xét nghiệm, test chuyên biệt để chẩn đoán xác định như: Thử máu để xác định các bệnh lý mắc phải, đo độ tuổi của xương, chẩn đoán hình ảnh ở não xem bệnh nhân có u hay bất thường (u tuyến yên) hay không,... nhằm xác định chính xác nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm tăng trưởng ở trẻ em để đưa ra hướng xử trí phù hợp.
Nếu bác sĩ xác định bệnh nhi bị thiếu hormone tăng trưởng và cần thiết điều trị, bác sĩ sẽ chỉ định bổ sung hormone tăng trưởng mỗi ngày. Trẻ mắc thiếu hormone tăng trưởng được điều trị sớm (ngay từ lúc trẻ bắt đầu chậm tăng trưởng chiều cao) sẽ thấy rõ hiệu quả, trẻ sẽ phát triển gần như trẻ em bình thường khác.
Để cải thiện tình trạng chậm tăng trưởng ở trẻ, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời, các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng. Cha mẹ có thể cũng có thể áp dụng việc bổ sung chất qua đường ăn uống và các thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ tự nhiên để bé dễ hấp thụ. Điều quan trọng nhất là việc cải thiện triệu chứng cho bé phải diễn ra trong thời gian dài. Việc kết hợp nhiều loại thực phẩm chức năng cùng lúc hoặc thay đổi liên tục nhiều loại trong thời gian ngắn có thể khiến hệ tiêu hóa của bé không kịp thích nghi và hoàn toàn không tốt. Vì vậy, cha mẹ phải thực sự kiên trì đồng hành cùng con và thường xuyên truy cập website vinmec.com để cập nhật những thông tin chăm sóc cho bé hữu ích nhé.
