Omega-3 liệu có cần thiết trong việc ngăn ngừa, làm chậm bệnh Alzheimer?

Bài viết bởi Bác sĩ Vũ Dũng Kiên - Khoa Nội tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc tiêu thụ nhiều axit béo omega-3 DHA hơn và việc giảm nguy cơ bệnh Alzheimer. Ngược lại, nồng độ DHA trong huyết thanh thấp hơn có liên quan đến sự tích tụ của các mảng amyloid trong não, chức năng nhận thức thấp hơn và thể tích hồi hải mã nhỏ hơn.

Các thử nghiệm lâm sàng đánh giá omega-3 trong việc ngăn ngừa bệnh Alzheimer hoặc làm chậm quá trình suy giảm nhận thức ở bệnh nhân Alzheimer cho thấy lợi ích hạn chế. Hơn nữa, một đánh giá có hệ thống gần đây đã kết luận rằng các thử nghiệm sử dụng chất bổ sung với liều DHA thấp (<1000mg/ngày) để ngăn ngừa bệnh Alzheimer không có lợi ích về nhận thức đối với người lớn tuổi khỏe mạnh. Những phát hiện thất vọng này có thể là do các nghiên cứu về việc sử dụng các chất bổ sung DHA để ngăn ngừa bệnh Alzheimer trước đây được xây dựng dựa trên giả định rằng, axit béo omega-3 dễ dàng và nhanh chóng vượt qua hàng rào máu não.

Nghiên cứu mới cho thấy cần có liều lượng axit docosahexaenoic (DHA) cao hơn nhiều so với suy nghĩ ban đầu để chống lại bệnh Alzheimer (AD) một cách hiệu quả. Kết quả nghiên cứu giải thích tại sao axit béo omega-3 lại thất bại trong việc ngăn ngừa bệnh Alzheimer hoặc làm chậm sự tiến triển của nó, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng trong số những người bổ sung omega-3, nồng độ DHA trong huyết tương cao, nhưng nồng độ trong dịch não tủy (CSF) tương đối Thấp.

Hussein Yassine, MD, phó giáo sư y khoa và thần kinh học tại Trường Y Keck, Đại học Nam California, một nghiên cứu viên lâu năm cho biết: “Mặc dù thực tế là chúng tôi đã cung cấp một liều lượng tương đối lớn DHA, nhưng chúng tôi chỉ thấy mức tăng khiêm tốn của mức DHA trong dịch não tủy. Vì vậy, nồng độ trong máu không phản ánh sự gia tăng trong não". Kết quả một nghiên cứu bổ sung, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng trong số những cá nhân có biến thể gen apolipoprotein E4 (APOE4), mức tăng nồng độ DHA trong huyết thanh sau khi bổ sung thậm chí còn thấp hơn. “Điều này cho thấy rằng có một số quá trình rối loạn điều hòa, vì thế, người mang biến thể gen APOE4 yêu cầu một liều lượng DHA cao hơn hoặc thời gian bổ sung lâu hơn để bù đắp ảnh hưởng này” Yassine nói thêm.

Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng cần có liều lượng DHA lớn hơn để có đủ đáp ứng khả năng sinh học cho não. Họ cũng đưa ra giả thuyết rằng biến thể gen APOE4 có liên quan đến việc giảm cung cấp cả DHA và axit eicosapentaenoic (EPA) đến não trước khi bắt đầu suy giảm nhận thức.

Để kiểm tra giả thuyết này, các nhà nghiên cứu đã tiến hành một nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng với giả dược bao gồm 33 cá nhân, tất cả đều có yếu tố nguy cơ Alzheimer nhưng không bị suy giảm nhận thức. Tất cả những người tham gia đều có tiền sử gia đình bị bệnh Alzheimer, ít vận động và chế độ ăn ít cá béo. 15 người tham gia mang biến thể gen APOE4. Trong số những người này, 7 người trong nhóm giả dược và tám người trong nhóm can thiệp. 18 người tham gia còn lại không mang biến thể gen APOE4. Tất cả những người tham gia được cung cấp vitamin B tổng hợp hàng ngày (bao gồm 1mg vitamin B12; 100mg vitamin B6 và 800μg axit folic), giúp cơ thể xử lý omega-3. Những người tham gia sau đó được chỉ định ngẫu nhiên để sử dụng DHA với 2152 mg/ngày hoặc giả dược trong 6 tháng. 26 người tham gia được chọc dò thắt lưng và chụp MRI, 29 người đã hoàn thành đánh giá nhận thức lúc bắt đầu và sau 6 tháng. Điểm đáng chú ý ở đây là, liều lượng DHA trong nghiên cứu này lớn hơn nhiều những liều lượng trước đây đã được sử dụng trong các thử nghiệm lâm sàng lớn để kiểm tra khả năng phòng ngừa của omega-3 đối với bệnh Alzheimer. Trong các nghiên cứu trước đây, liều điển hình là 1000mg/ngày hoặc ít hơn.

Mục đích chính của nghiên cứu là sự thay đổi mức DHA trong dịch não tủy. Kết quả thứ cấp bao gồm những thay đổi về mức EPA trong dịch não tủy, cũng như thể tích hồi hải mã và độ dày vỏ não được xác định bằng MRI. Những người tham gia cũng trải qua một loạt bài kiểm tra để đánh giá khả năng nhận thức.

Kết quả cho thấy ở những người tham gia nhóm bổ sung DHA (n = 13), nồng độ DHA trong huyết tương cao hơn 200% so với bệnh nhân ở nhóm dùng giả dược (n = 13). Ngược lại, nồng độ dịch não tủy chỉ cao hơn 28% ở nhóm can thiệp so với nhóm giả dược (mean difference, 0,08 μg / mL; P <.0001).

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng trong số những người mang đột biến APOE4 trong nhóm can thiệp tích cực, nồng độ DHA trong dịch não tủy thấp hơn, mặc dù thực tế là những bệnh nhân này nhận được cùng liều DHA với những người không mang gen (mean difference, 0.02 μg/mL; P = 0,08) .

Tương tự, nồng độ EPA trong dịch não tủy ở bệnh nhân trong nhóm can thiệp tích cực tăng 43% so với bệnh nhân ở nhóm giả dược (mean difference, 0,008 μg / mL; P <.0001). Sự gia tăng EPA trong dịch não tủy ở nhóm không mang biến thể gen APOE4 sau khi bổ sung lớn hơn gấp ba lần so với những người mang biến thể gen APOE4 (mean difference, 0,006 μg / mL; P = 0,001).

Người mang biến thể gen APOE4, mặc dù có cùng liều lượng cung cấp DHA, nhưng có ít omega-3 hơn trong não. Phát hiện này cho thấy rằng EPA hoặc đang bị tiêu thụ, bị mất đi hoặc không được hấp thụ vào não một cách hiệu quả với biến thể gen APOE4" - Yassine nói.

Không có sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm nghiên cứu về sự thay đổi thể tích vùng hải mã (–0,002; P = 0,56) hoặc độ dày vỏ não (–0,11; P = 0,13). Các phép đo về nhận thức được ghi nhận ở tất cả các đối tượng tham gia nghiên cứu, trừ một vài đối tượng không thực hiện được, và được so sánh thống kê giữa các nhóm điều trị, ưu tiên nhóm can thiệp tích cực.

Các nhà nghiên cứu lưu ý, kết quả của nghiên cứu cho thấy xét nghiệm máu không phản ánh chính xác lượng DHA đang đến não. Họ kết luận rằng trong các nghiên cứu phòng chống bệnh Alzheimer với thử nghiệm bổ sung omega-3 liều lượng ≤1 g/ngày, tác động lên não có thể giảm, đặc biệt đối với người mang biến thể gen APOE4 .

Yassine cho biết: “Vì đây là một nghiên cứu thử nghiệm, chúng tôi không thể đưa ra kết luận rộng rãi áp dụng cho nhiều nhóm bệnh nhân. Để tạo cơ hội cho omega-3 và chắc chắn rằng liệu chúng có thể được sử dụng để ngăn ngừa bệnh Alzheimer hay không, chúng tôi cũng cần sử dụng liều lượng lớn hơn nhiều so với những nghiên cứu trước đây”. "Chúng tôi cũng sẽ cần một nỗ lực phối hợp để thu hút một nhóm lớn các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh này để tìm ra kết luận. Thực hiện các nghiên cứu nhỏ với liều lượng thấp hơn sẽ tiếp tục đưa ra các thông điệp hỗn hợp", ông nói thêm. Nhóm nghiên cứu của Yassine đã đảm bảo tài trợ cho một thử nghiệm lớn hơn. Họ hiện đang tuyển dụng cho nghiên cứu, sẽ theo dõi 320 người tham gia trong 2 năm và sẽ xem xét liệu liều lượng DHA cao hơn có thể làm chậm sự suy giảm nhận thức ở những người mang biến thể gen APOE4 hay không.

Bình luận về những phát hiện cho Medscape Medical News, Tiến sĩ Melanie Plourde, Đại học De ​​Sherbrooke, Sherbrooke, Canada, người không tham gia vào nghiên cứu, cho biết tác dụng có lợi của việc bổ sung DHA phụ thuộc vào tình trạng vitamin B của mỗi người. Plourde cho biết: “Có một số bằng chứng gần đây cho thấy rằng nếu bạn cung cấp bổ sung omega-3, sẽ không có lợi về nhận thức nếu tình trạng vitamin B không đủ”. "Vitamin B giúp tạo ra nhiều DHA hơn ở dạng mà não có thể sử dụng". Tuy nhiên, Plourde cũng nghi ngờ về nhu cầu bổ sung 2000mg DHA. “Nếu bạn cung cấp 2000mg DHA dưới dạng chất béo trung tính, tôi nghĩ nó khá vô dụng, vì nó không nhắm mục tiêu đến não,” Plourde nói. "Nhưng bạn có thể nhận được kết quả tương tự với liều lượng thấp hơn nhiều nếu bạn cung cấp omega-3 với một công thức cụ thể để nhắm mục tiêu tốt hơn vào não". Bà cũng lưu ý rằng liều 2000mg DHA có thể gây rối loạn tiêu hóa ở một số người. "Vì vậy, có thể có rất nhiều người không tuân thủ điều trị. Nó không dành cho tất cả mọi người."

Nguồn tham khảo: Medscape.com

XEM THÊM

• Nhận diện bệnh alzheimer qua biểu hiện cơ thể
• Sa sút trí tuệ ở người cao tuổi: Những điều cần biết
• Chẩn đoán và điều trị bệnh sa sút trí tuệ ở người cao tuổi