Bệnh nấm tóc: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Bài viết được viết bởi Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thị Thu Hằng - Bác sĩ Da Liễu, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Nấm tóc là tình trạng viêm, gây tổn thương tóc, nang tóc da đầu và vùng da xung quanh do nấm. Bệnh gặp chủ yếu ở trẻ nhỏ mà hiếm gặp hơn ở người lớn. Bệnh hay gặp ở nông thôn hơn thành thị. Bệnh có tính chất lây truyền.

• Nấm dermatophyte là nguyên nhân chủ yếu gây nấm tóc. Trong đó, nấm hay gặp là Microsporum và Trichophyton. Ở Anh và Bắc Mỹ, nguyên nhân hay gặp nhất là do nấm Trichophyton tonsurans (chiếm 90%). Tuy nhiên, nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy nấm M. canis hay gặp hơn.
• Nấm tóc Piedra trắng do nấm Trichophyton beigelii gây nên. Nấm tóc Piedra đen do nấm Piedraia hortae gây nên. Cùng với đại dịch HIV, nhiễm nấm tóc Piedra cũng gia tăng. Ngoài biểu hiện ở tóc, nấm tóc Piedra cũng có thể gây nhiễm nấm huyết và các cơ quan nội tạng.
• Phân loại nấm dermatophyte dựa trên cách lây truyền:

Nấm tóc Piedra: có hai dạng chính là Piedra đen và Piedra trắng:

• Người bệnh Piedra đen thường biểu hiện triệu chứng nốt màu nâu hoặc đen dọc theo thân tóc. Nhiễm nấm thường bắt đầu dưới lớp biểu bì của sợi tóc và lan rộng ra ngoài. Tóc vỡ có thể xảy ra do vỡ nốt tại thân tóc. Khi các nốt lớn, chúng có thể bọc thân tóc.
• Trong nấm tóc Piedra trắng, nhiễm nấm cũng bắt đầu bên dưới lớp biểu bì và phát triển thông qua thân tóc gây suy yếu và gãy tóc. Các nốt mềm, ít dính, màu trắng nhưng cũng có thể là màu đỏ, xanh lá cây hoặc màu nâu sáng. Tỷ lệ Piedra trắng tăng lên kể từ khi bắt đầu của đại dịch HIV. Ở những người bệnh suy giảm miễn dịch, T. beigelii có thể gây ra nhiễm nấm hệ thống nghiêm trọng với sốt, nấm huyết, thâm nhiễm phổi, tổn thương da (sẩn mụn nước và xuất huyết, hoại tử trung tâm) và bệnh thận.

Nấm đầu (Tinea capitis):

• Biểu hiện có thể nhẹ, không viêm tương tự như viêm da dầu (nguyên nhân hay gặp là T. tonsurans) đến phản ứng mụn mủ nặng kèm rụng tóc, với tên hay gọi là kerion (tầng ong). Rụng tóc có hoặc không kèm vảy da.
• Là hậu quả phản ứng quá mức của cơ thể gây biểu hiện mảng mủ, ướt, kèm hình thành các ổ áp xe nhỏ và rụng tóc. Một số người bệnh có biểu hiện toàn thân, mệt mỏi, sưng hạch. Tóc ở vùng tổn thương có thể mọc lại, tuy nhiên khi tổn thương lâu, có thể để lại sẹo và gây rụng tóc vĩnh viễn.
• Tình trạng mang nấm T. Tonsurans là tình trạng không biểu hiện lâm sàng nhưng khi nuôi cấy nấm dương tính. Tình trạng này thường gặp ở người lớn, người có tiếp xúc với trẻ bị bệnh. Có thể coi người mang nấm cũng là tình trạng nhiễm bệnh và nên được điều trị để hạn chế sự tái phát ở trẻ nhỏ.

Nấm dermatophytes xâm nhập và tồn tại ở tóc theo ba hình thức: nội sợi, ngoại sợ và favus.

• Dạng ngoại sợi: lớp biểu bì bên ngoài sợi tóc bị phá hủy. Nhiễm nấm ngoại sợi có thể bắt màu huỳnh quang (Microsporum) hoặc không (Microsporum và Trichophyton) dưới ánh sáng đèn Wood. Biểu hiện lâm sàng đa dạng từ mảng da bong vảy hoặc mảng rụng tóc kèm viêm từ nhẹ đến nặng, hình thành kerion.
• Dạng Favus là dạng nặng nhất của nhiễm nấm dermatophyte ở tóc. Nguyên nhân chủ yếu do T. Schoenleinii. Dưới đèn Wood có thể thấy ánh sáng huỳnh quang màu trắng hơi xanh da trời. Favus biểu hiện mảng vảy tiết màu vàng, dày chứa sợi và mảng da chết. Khi nhiễm nấm mạn tính có thể gây nên rụng tóc sẹo.

• Soi tươi: bệnh phẩm và vảy da, tóc. Soi trực tiếp trong KOH 10-20%, có thể sử dụng với mực xanh. Kết hợp nhuộm với màu cam acridin, màu trắng calcofluor và blankophor và sử dụng kính hiển vi huỳnh quang phát hiện polysaccarid của thành tế bào nấm. Trên tiêu bản soi trực tiếp thấy hình ảnh sợi nấm chia đốt và phân nhánh.
• Nuôi cấy: môi trường cơ bản là Sabouraud. Thời gian nuôi cấy để kết luận dương tính là 7-14 ngày và để kết luận âm tính là 21 ngày.

a, Nguyên tắc điều trị

• Cắt tóc ngắn.
• Gội đầu bằng các dung dịch sát khuẩn và chống nấm.
• Sử dụng các thuốc chống nấm thận trọng và theo dõi kỹ.
• Điều trị các nhiễm khuẩn kèm theo.

b, Điều trị cụ thể

• Nấm tóc Piedra: nhổ tóc có tổn thương nốt cùng với gội đầu bằng dầu gội có lưu huỳnh, Ketoconazol 2%. Terbinafin uống có hiệu quả.
• Nấm da đầu:

Người lớn dùng một trong các thuốc sau:

• Fluconazol 6mg/kg/ngày x 3-6 tuần
• Griseofulvin 20mg/kg/ngày x 6-8 tuần
• Itraconazol 5mg/kg/ngày x 4-8 tuần
• Terbinafin 250mg/ngày x 2-4 tuần

Trẻ em: dùng một trong các thuốc sau:

• Fluconazol 6mg/kg/ngày x 6 tuần
• Griseofulvin 20-25 mg/kg/ngày x 6-8 tuần
• Itraconazol 3-5 mg/kg/ngày x 6 tuần
• Terbinafin 62.5 mg/bgatf (<20kg), 125 mg/ngày (20-40 kg) hoặc 250 mg/ngày (>40kg) x 2-6 tuần.

• Vệ sinh tóc thường xuyên.
• Hạn chế gội đầu vào ban đêm.
• Giữ khô tóc.
• Hạn chế trẻ nhỏ chơi với súc vật.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của kết quả xét nghiệm.

Nếu nhận thấy các vấn đề bất thường về sức khỏe bạn nên thăm khám và tư vấn với các bác sĩ chuyên khoa.