Bệnh còi xương ở trẻ: Dấu hiệu nhận biết

Bệnh còi xương ở trẻ thường gặp ở giai đoạn trẻ sơ sinh cho đến dưới 3 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu Vitamin D, dẫn đến cơ thể không được cung cấp đủ lượng chất canxi và phốt pho cần thiết cho sự phát triển toàn diện.

Còi xương ở trẻ xảy ra khi cơ thể bé bị thiếu hụt lượng vitamin D cần thiết. Thiếu Vitamin D sẽ gây ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ cũng như chuyển hóa 2 loại chất quan trọng giúp xương phát triển là canxi và phốt pho.

Bệnh còi xương ở trẻ phổ biến trong khoảng 3 năm đầu đời mà nguyên nhân chính là do thiếu ánh sáng mặt trời, hoặc chế độ dinh dưỡng không đủ chất canxi - phốt pho và không được nuôi hoàn toàn bằng sữa mẹ. Nếu bệnh nghiêm trọng có thể khiến cho bộ xương của trẻ bị biến dạng. Những em bé có nhiều nguy cơ bị còi xương thường thuộc các nhóm sau:

• Bé sinh non hoặc các cặp sinh đôi
• Cho bú sữa bò thay vì sữa mẹ
• Nặng cân, quá bụ bẫm
• Trẻ có da sậm màu
• Trẻ sinh ở những nơi có điều kiện thời tiết âm u, thiếu ánh nắng

Ngoài bệnh còi xương, còn có khái niệm còi cọc dùng để chỉ những trẻ bị suy dinh dưỡng, cân nặng lẫn chiều cao đều kém hơn mức trung bình, có thể kèm theo còi xương hoặc không. Trong khi đó, có trường hợp bệnh còi xương còn gặp ở cả trẻ rất bụ bẫm vì những đứa bé này có nhu cầu bổ sung canxi - phốt pho cao hơn các bạn có chỉ số cơ thể phát triển bình thường.

Bệnh còi xương ở trẻ thường biểu hiện qua một số dấu hiệu như sau:

• Trẻ thường quấy khóc, ngủ không yên, dễ giật mình, và đổ nhiều mồ hôi lúc ngủ.
• Tóc rụng nhiều, đặc biệt là ở vùng sau gáy như hình vành khăn.
• Có các bất thường ở vùng xương đầu, bao gồm thóp rộng và mềm, thóp không đầy và phập phồng theo nhịp thở; xuất hiện bướu đỉnh đầu, bướu trán (trán dô), hoặc đầu bẹp trông giống cá trê.
• Răng mọc chậm, rối loạn trương lực cơ hoặc bị táo bón.
• Chậm phát triển vận động như lẫy, lật, bò, đi, đứng...

Trong trường hợp còi xương cấp tính, trẻ có thể bị co giật do lượng canxi trong máu hạ xuống quá thấp. Bệnh còi xương nghiêm trọng có nguy cơ gây ra những biến chứng chẳng hạn như: có chuỗi hạt ở xương sườn, dị tật xương ức gà hay còn gọi là ngực lồi, và chân tay vòng kiềng.

Nếu như các bậc phụ huynh nhận thấy con mình có những triệu chứng kể trên, cần đưa trẻ đến trung tâm dinh dưỡng hoặc bệnh viện chuyên khoa nhi để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán. Đối với trẻ đã được kết luận mắc bệnh còi xương, phương pháp điều trị chủ yếu tập trung vào nguyên nhân chính là bổ sung vitamin D và canxi.

Trong cơ thể người có sẵn chất tiền vitamin D nằm dưới da, có tên là 7-dehydro-cholesterol. Tác động của tia tử ngoại có trong ánh nắng mặt trời khiến chất tiền tố trên bị hoạt hóa, sau đó hình thành vitamin D. Vitamin D giúp điều hòa canxi, phốt pho trong máu dễ dàng được hấp thu và chuyển hóa.

Thời gian tắm nắng cho trẻ lý tưởng và an toàn nhất là trước 9h sáng và trong vòng khoảng 10-30 phút. Ở những vùng thiếu ánh sáng mặt trời, có thể đưa trẻ đến khoa vật lý trị liệu tại bệnh viện để tắm ánh sáng nhân tạo như là một liệu pháp thay thế. Khi phơi nắng nên hạn chế có trẻ mặc nhiều quần áo để ánh nắng mặt trời được chiếu trực tiếp lên da, không thông qua lớp vải hay cửa kính nhằm phát huy tác dụng tối đa.

• Uống hoặc tiêm vitamin D: Liều lượng dùng vitamin D tham khảo là 4000 UI/ngày trong vòng 4 - 8 tuần. Tuy nhiên, vẫn cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ vì trong một vài trường hợp trẻ bị viêm phổi, tiêu chảy hay dựa vào thể trạng khác nhau mà điều chỉnh mức độ uống vitamin D. Ngoài ra, cũng có thể cho trẻ tiêm vitamin D 200.000 UI/uống, khoảng cách tiêm nhắc lại là 3 tháng và kéo dài trong vòng 1 năm.
• Bổ sung canxi bằng các loại chế phẩm: Ống canxi B1 - B2 - B6 dạng uống hoặc cốm ăn là một lựa chọn khác có thể cân nhắc để tăng cường cung cấp vitamin D hằng ngày cho trẻ.
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý và khoa học: Đối với trẻ sơ sinh thì nên được nuôi hoàn toàn bằng sữa mẹ. Khi đến tuổi ăn dặm, phụ huynh chú ý chọn các loại thực phẩm chứa nhiều canxi như sữa và hải sản trong thực đơn hàng ngày. Bên cạnh đó, cần lưu ý quan niệm cho trẻ ăn xương hầm sẽ chống được còi xương là không chính xác. Thay vào đó, dầu mỡ sẽ hỗ trợ trẻ hấp thụ được vitamin D vì chúng là loại tan trong dầu. Nếu bữa ăn hàng ngày thiếu dầu mỡ thì có nguy cơ không chữa khỏi còi xương ở trẻ dù được uống và tiêm vitamin D đầy đủ.

Để ngăn ngừa trẻ bị thiếu Vitamin D dẫn đến còi xương, khi mang thai người phụ nữ nên hạn chế làm việc nặng nhọc, sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý để tránh trường hợp sinh non. Nên uống vitamin D bổ sung khi ở tháng thứ 7 của thai kỳ với liều lượng được bác sĩ chỉ định.

Sau khi sinh, cả hai mẹ con không nên quá kiêng cữ, thay vào đó là ưu tiên ở trong căn phòng thoáng mát và đầy đủ ánh sáng mặt trời. Hơn nữa, bé 2 tuần tuổi có thể bắt đầu cho tắm nắng 15 - 20 phút mỗi ngày trước 9 giờ sáng. Ngoài ra, phụ huynh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi cho trẻ uống vitamin D bổ sung trong suốt những năm đầu đời. Đối với trẻ giai đoạn ăn dặm, các loại thực phẩm giàu canxi như sữa, trứng, hải sản, rau xanh và dầu mỡ nên được ưu tiên lựa chọn.

Còi xương ở trẻ là căn bệnh mà không bậc cha mẹ nào mong muốn. Tuy nhiên, để phòng ngừa được bệnh còi xương cũng không quá phức tạp, quý phụ huynh nào cũng có thể tuân thủ theo hướng dẫn trên nhằm đảm bảo sức khỏe và sự phát triển toàn diện nhất cho trẻ. Bên cạnh đó cũng cần quan sát những dấu hiệu từ lúc trẻ sơ sinh cho đến lớn để nhận biết liệu con mình có bị thiếu Vitamin D hay không, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời, mang lại hiệu quả tích cực.