Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Võ Thị Thùy Trang - Bác sĩ Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ có gần 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nội tiêu hóa - Gan mật tụy.
Phúc mạc là một thanh mạc lớn nhất trong cơ thể, và có chức năng bao bọc, bảo vệ tất cả các cơ quan trong ổ bụng. Viêm phúc mạc là một bệnh lý nặng trong ngoại khoa và có tỷ lệ tử vong cao, gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị sớm.
1. Viêm phúc mạc
Viêm phúc mạc là một màng như lụa trải bên trong thành bụng và phủ các cơ quan trong bụng - thường gây ra bởi sự nhiễm khuẩn hoặc nhiễm nấm. Viêm phúc mạc có thể là hậu quả của bất kỳ sự vỡ (hay thủng) hoặc có thể là biến chứng của tình trạng bệnh lý khác.
Viêm phúc mạc đòi hỏi sự chăm sóc y tế ngay lập tức để chống nhiễm trùng và nếu cần thiết là để điều trị bất kỳ bệnh lý nền tảng gây ra tình trạng viêm phúc mạc. Phương pháp điều trị viêm phúc mạc thường bao gồm kháng sinh và trong vài trường hợp thì có thể phải phẫu thuật. Nếu không chữa trị, viêm phúc mạc có thể dẫn đến bệnh cảnh nghiêm trọng, sự nhiễm trùng toàn thân có khả năng đe dọa tính mạng người bệnh.
Nếu người bệnh đang được điều trị bằng liệu pháp thẩm phân phúc mạc (lọc màng bụng) thì bạn có thể phòng chống viêm phúc mạc bằng cách giữ vệ sinh tốt trước trong và sau khi lọc màng bụng.
2. Nguyên nhân viêm phúc mạc
Sự nhiễm trùng của màng bụng có thể do nhiều nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp là do sự vỡ hoặc thủng của tạng ở trong thành bụng. Tình trạng nhiễm trùng của phúc mạc cũng có thể có mà không có sự thủng của tạng trong bụng, dù cho tình trạng này hiếm hơn. Loại viêm phúc mạc như vậy gọi là viêm phúc mạc nguyên phát.
Những nguyên nhân phổ biến dẫn đến thủng vỡ tạng bao gồm:
- Thủ thuật y tế, ví dụ như lọc màng bụng. Lọc màng bụng sử dụng cái ống để loại bỏ những chất thải từ máu khi thận của bạn không còn khả năng đảm nhiệm đầy đủ chức năng này. Sự nhiễm trùng có thể xảy ra trong lúc lọc màng bụng bởi vùng xung quanh ống không sạch, vệ sinh kém hoặc thiết bị y tế bị nhiễm trùng. Viêm phúc mạc cũng có thể là một biến chứng của phẫu thuật đường tiêu hóa, việc sử dụng những ống nuôi ăn, các thủ thuật rút dịch ổ bụng (chọc dò ổ bụng), hay hiếm hơn là biến chứng của nội soi đại tràng hay nội soi tiêu hóa.
- Ruột thừa vỡ, loét dạ dày hoặc thủng đại tràng. Bất kỳ tình trạng nào vừa nói đều có thể khiến vi khuẩn lọt vào khoang phúc mạc thông qua lỗ thủng trên ống tiêu hóa.
- Viêm tụy. Viêm nhiễm của tuyến tụy bị biến chứng do nhiễm trùng có thể dẫn đến viêm phúc mạc nếu vi khuẩn lan ra bên ngoài tuyến tụy.
- Viêm túi thừa đại tràng. Sự nhiễm trùng của các túi phồng nhỏ trên đường tiêu hóa (viêm túi thừa) có thể là nguyên nhân của viêm phúc mạc nếu một trong những túi đó vỡ ra làm các chất thải của đường tiêu hóa tràn ra khoang bụng.
- Tổn thương hay vết thương có thể là nguyên nhân của viêm phúc mạc bởi nó làm cho vi khuẩn hoặc chất hóa học từ các phần khác của cơ thể vào trong khoang phúc mạc.
- Viêm phúc mạc nguyên phát thường xảy ra do biến chứng của bệnh gan, như xơ gan. Xơ gan tiến triển tạo ra một lượng lớn dịch bên trong khoang bụng (dịch báng). Sự tích tụ dịch này là điều thuận lợi cho sự nhiễm vi khuẩn.
3. Vì sao viêm phúc mạc lại nguy hiểm?
Viêm phúc mạc là một bệnh lý rất nặng trong ngoại khoa, nếu không xử trí kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 60 – 70%. Bởi vì, viêm phúc mạc cấp là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm khuẩn trong ổ bụng, trong khi đó có nhiều loại vi khuẩn, độc tính của chúng rất cao, trong khi đó diện tích của phúc mạc (màng bụng) rất rộng nên khả năng hấp thu chất độc từ các tạng rỗng (dạ dày, ruột...) tràn vào, độc tố (do vi khuẩn tiết ra) rất nhanh dễ dẫn đến sốc và nhiễm độc (sốc nhiễm trùng).
Bệnh nặng còn do sự dễ lây lan khắp ổ bụng bởi nhu động ruột (ruột co bóp đẩy các chất bẩn đi vào ổ bụng). Vì vậy, khi nghi bị mắc viêm phúc mạc cần chẩn đoán sớm xử trí đúng, kịp thời nhằm hạn chế tử vong đến mức tối đa.
4. Triệu chứng
Dấu hiệu và triệu chứng của viêm phúc mạc bao gồm:
- Đau bụng, cảm ứng phúc mạc;
- Chướng bụng hay có thể nói là một cảm giác căng phồng của bụng;
- Sốt;
- Buồn nôn và nôn;
- Chán ăn;
- Tiêu chảy;
- Giảm lượng nước tiểu;
- Khát nước;
- Bí trung tiện hoặc đại tiện;
- Mệt mỏi.
- Nếu bạn đang trị liệu bằng lọc màng bụng thì triệu chứng của viêm phúc mạc sẽ kèm theo:
- Dịch lọc đục;
- Xuất hiện những đốm trắng, sợi hoặc nốt (fibrin) trong dịch lọc.
Viêm phúc mạc có thể đe dọa tính mạng nếu không điều trị sớm. Liên lạc ngay với bác sĩ nếu như có đau bụng dữ dội hoặc đau bụng khi sờ ấn hoặc cảm thấy căng tức bụng và có đi kèm với:
- Sốt
- Buồn nôn và nôn
- Giảm lượng nước tiểu
- Khát
- Bí trung tiện, đại tiện
Nếu bệnh nhân đang điều trị bằng lọc màng bụng thì hãy thông báo ngay với bác sĩ nếu dịch lọc đục hoặc có các đốm trắng, sợi hoặc nốt (fibrin) hoặc nó có mùi bất thường, đặc biệt là vùng xung quanh ống đỏ lên hoặc đau.
5. Yếu tố nguy cơ
Các yếu tố làm tăng nguy cơ viêm phúc mạc gồm:
- Lọc màng bụng. Viêm phúc mạc thường gặp phổ biến ở những người đang thực hiện liệu pháp lọc màng bụng.
- Bệnh lý khác. Các bệnh lý sau có thể tăng nguy cơ viêm phúc mạc: Xơ gan, viêm ruột thừa, bệnh Crohn, loét dạ dày, viêm túi thừa và viêm tụy.
- Tiền sử viêm phúc mạc. Nếu bạn đã từng bị viêm phúc mạc thì khả năng bị lại cao hơn những người chưa từng bị.
6. Biến chứng
Nếu không điều trị, viêm phúc mạc có thể gây nhiễm trùng ngoài khoang phúc mạc:
- Du khuẩn huyết (vi khuẩn đi vào máu);
- Nhiễm trùng huyết (sepsis). Sepsis diễn biến rất nhanh, đe dọa tính mạng bằng bệnh cảnh shock và suy cơ quan.
Viêm phúc mạc là một bệnh lý ngoại khoa rất nặng, tỷ lệ tử vong cao. Vì viêm phúc mạc là quá trình cuối của nhiễm khuẩn trong ổ bụng, do đó khi có các biểu hiện bất thường cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và có phương pháp điều trị sớm nhất.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là một trong những bệnh viện không những đảm bảo chất lượng chuyên môn với đội ngũ y bác sĩ, hệ thống trang thiết bị công nghệ hiện đại mà còn nổi bật với dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp; không gian khám chữa bệnh văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
