Sử dụng probiotic ở người bệnh tiêu chảy

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ chuyên khoa II Phan Thị Minh Hương - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Probiotic là những vi khuẩn sống có lợi hoặc nấm men. Có thể nói probiotic có tác dụng lớn và quan trọng trong việc bảo vệ niêm mạc đường ruột, làm gia tăng lượng vi khuẩn có lợi trong cơ thể. Vậy sử dụng probiotic ở người bệnh tiêu chảy cho hiệu quả, hãy cùng đọc thêm bài viết dưới đây.

Men vi sinh thường được biết đến với nơi cư trú tự nhiên trong ruột của bạn, nhưng ngoài ra nó còn được tìm thấy trong các chất bổ sung và một số loại thực phẩm. Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể bạn khỏi nguy cơ bị nhiễm trùng và bệnh tật.

Hệ vi khuẩn đường ruột của bạn có thể bị ảnh hưởng theo hướng tích cực hay tiêu cực tùy thuộc vào nhiều yếu tố như chế độ ăn uống, tình trạng căng thẳng và thuốc bạn sử dụng.

Khi vi khuẩn đường ruột vì một lý do nào đó bị mất cân bằng và quần thể men vi sinh bình thường bị gián đoạn hoạt động, rất có thể sẽ dẫn tới những tác động tiêu cực ảnh hưởng đến sức khỏe, gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường ruột như hội chứng ruột kích thích (IBS) và các triệu chứng của đường tiêu hóa như tiêu chảy.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa tiêu chảy là “phân lỏng hoặc nhiều nước trở lên trong khoảng thời gian 24 giờ”. Tiêu chảy cấp tính kéo dài dưới 14 ngày trong khi tiêu chảy dai dẳng kéo dài từ 14 ngày hoặc lâu hơn.

Việc bổ sung men vi sinh có lợi cho đường ruột có thể giúp ngăn ngừa tiêu chảy, điều trị các vấn đề liên quan đến tiêu chảy bằng cách tái tạo và duy trì các vi khuẩn đường ruột có lợi từ đó điều chỉnh sự mất cân bằng của quần thể men vi sinh.

Probiotics chống lại vi khuẩn gây bệnh đường tiêu hóa bằng cách cạnh tranh với các vi khuẩn có hại, tăng cường hệ thống miễn dịch và thay đổi môi trường đường ruột để hạn chế bớt khả năng gây bệnh của các vi khuẩn có hại. Probiotics là phương pháp điều trị được lựa chọn khi kết hợp với liệu pháp bù nước trong trường hợp tiêu chảy nặng. Điều trị kết hợp này làm giảm thời gian nằm viện và bắt đầu giảm bệnh trong vòng 24 giờ đầu tiên.

Trên thực tế, các nghiên cứu lâm sàng được thực hiện về điều trị tiêu chảy đã cho thấy các chủng lợi khuẩn Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus reuteri và Saccharomyces boulardii là có lợi nhất. Các chất bổ sung probiotic an toàn cho trẻ em và trẻ sơ sinh sử dụng và có ít tác dụng phụ đối với người dân nói chung.

2.1 Tiêu chảy nhiễm trùng

Tiêu chảy nhiễm trùng là loại tiêu chảy do một hay một vài tác nhân truyền nhiễm, chẳng hạn như vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây ra. Có hơn 20 loại vi khuẩn, virus và ký sinh trùng khác nhau được biết đến với khả năng gây ra bệnh tiêu chảy nhiễm trùng, bao gồm cả Rotavirus, E. coli và Salmonella.

Tiêu chảy nhiễm trùng phổ biến hơn ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị đúng cách. Điều trị bao gồm ngăn ngừa mất nước, giảm thời gian lây nhiễm và rút ngắn thời gian bị tiêu chảy.

Theo Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC), Probiotics đặc biệt hiệu quả đối với các trường hợp nhiễm vi rút rota - nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy ở trẻ sơ sinh và trẻ em.

Có tới tám chủng vi rút này, trong đó Rotavirus A là nguyên nhân của 90% các trường hợp mắc bệnh ở người. Các Rotavirus lây nhiễm không phải là phổ biến ở người lớn vì khả năng miễn dịch được xây dựng lên chống lại nó sau khi một Rotavirus lây nhiễm.

Sử dụng chất bổ sung probiotic dạng uống có chứa một chủng vi khuẩn Lactobacillus rhamnosus cụ thể, có thể làm giảm thời gian tiêu chảy do vi-rút gây ra ở cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Chủng độc quyền Lactobacillus GG có trong sản phẩm bổ sung men vi sinh Culturelle được quan sát là có thể rút ngắn thời gian tiêu chảy từ 1-3 ngày ở trẻ em.

2.2. Tiêu chảy do dùng nhiều kháng sinh

Thuốc kháng sinh luôn là loại thuốc đầu tay được các bác sĩ sử dụng để điều trị một loạt bệnh do vi khuẩn gây ra. Tiêu chảy là một trong những tác dụng phụ thường gặp nhất khi điều trị bằng thuốc kháng sinh do sự phá vỡ hệ vi sinh vật đường ruột bình thường mà các loại thuốc này gây ra.

Tiêu chảy do uống thuốc kháng sinh thường do vi khuẩn Clostridium Difficile gây ra. Điều này xảy ra ở 10 đến 30% những người sau một đợt dùng thuốc kháng sinh. Điều này có thể gây tiêu chảy nghiêm trọng và viêm ruột kết (viêm đại tràng).

Công thức probiotic với Saccharomyces boulardii (S. Boulardii) và Lactobacillus đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ mắc bệnh tiêu chảy và phân lỏng.

Uống men vi sinh trước và cùng với thuốc kháng sinh có thể làm giảm nguy cơ tiêu chảy ở cả trẻ em và người lớn. Tốt nhất bạn nên đợi hai giờ sau khi uống kháng sinh để tránh việc lợi khuẩn làm cho kháng sinh kém hiệu quả.

Một nghiên cứu lâm sàng cho thấy Saccharomyces boulardii có thể giúp tiêu chảy do nhiễm trùng này và giúp ngăn ngừa nhiễm trùng trong tương lai. Điều này đặc biệt có lợi vì rất khó kiểm soát các trường hợp nhiễm trùng lặp lại bởi Clostridium Difficile.

2.3. Tiêu chảy ở đối tượng khách du lịch

Tiêu chảy ở khách du lịch được định nghĩa với việc đi ngoài từ ba lần trở lên hoặc nhiều phân không thành khuôn mỗi ngày, kèm theo ít nhất một triệu chứng liên quan, chẳng hạn như chuột rút hoặc đau bụng, xảy ra với một khách du lịch sau khi họ dừng chân tại điểm đến của họ. Nó ảnh hưởng đến khoảng 20 triệu người mỗi năm.

Bệnh tiêu chảy của người du lịch (TD) là do thức ăn, nước uống không tốt và các mầm bệnh gặp phải khi đi du lịch đến một môi trường mới. Các triệu chứng có thể kéo dài đến một tháng hoặc hơn. Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC) là nguyên nhân phổ biến nhất của dạng tiêu chảy này.

Các chất bổ sung probiotic với S.boulardii, Lactobacillus acidophilus và Bifidobacterium bifidum được chứng minh là hiệu quả nhất đối với loại tiêu chảy này.

2.4. Tiêu chảy ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Viêm ruột hoại tử (NEC) là một bệnh về đường ruột gần như chỉ xảy ra ở đối tượng trẻ sơ sinh. Căn bệnh này được đặc trưng bởi tình trạng viêm ruột dẫn đến hệ vi khuẩn phát triển quá mức, làm tổn thương nghiêm trọng các tế bào của ruột và ruột kết. NEC là một tình trạng nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong cao chiếm đến 50% ở trẻ sơ sinh.

Một trong những triệu chứng nguy hiểm nhất của NEC là tiêu chảy nghiêm trọng. Các bác sĩ chỉ định dùng thuốc kháng sinh để điều trị bệnh này, và có thể lại dẫn đến tiêu chảy do kháng sinh càng làm trầm trọng thêm tình trạng của bệnh nhân. Ngoài ra, một số chuyên gia lại cho rằng điều trị bằng kháng sinh có thể là một yếu tố gây ra bệnh NEC.

Một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng men vi sinh có thể giúp giảm nguy cơ NEC và tử vong ở trẻ sinh non. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng một số chủng men vi sinh, bao gồm cả Lactobacillus rhamnosus GG, cũng có thể điều trị tiêu chảy nhiễm trùng ở trẻ em.

2.5. Một số tình trạng tiêu chảy khác

Một tình trạng khác gây tiêu chảy là bệnh viêm ruột (IBD). Probiotic Saccharomyces boulardii giúp điều trị tình trạng này. Probiotics đã được chứng minh là có thể giúp điều trị viêm loét đại tràng và có thể giúp điều trị bệnh Crohn.

Probiotics cũng được sử dụng trong điều trị hội chứng ruột kích thích (IBS). Hội chứng này được đặc trưng bởi các chu kỳ IBS-A (các triệu chứng tiêu hóa xen kẽ), IBS-M (các triệu chứng hỗn hợp), táo bón (IBS-C) và tiêu chảy (IBS-D). Saccharomyces boulardii là lợi khuẩn được khuyên dùng cho IBS-D.

Saccharomyces boulardii là một loại men vi sinh probiotic đã được chứng minh trong nhiều thử nghiệm lâm sàng để giúp những người bị tiêu chảy. Đối với IBS-C, lợi khuẩn Bifidobacterium và sự kết hợp chất xơ được khuyến khích.

Đối với các triệu chứng đầy hơi, một triệu chứng phổ biến của IBS, các công thức probiotic với Lactococcus lactis Rosell-1058 được khuyến khích. Đầy hơi cũng có thể xảy ra khi ăn quá nhiều, không dung nạp thức ăn, đầy hơi, trong thời kỳ căng thẳng trước kỳ kinh nguyệt hoặc trong kỳ kinh nguyệt.

Theo những phát hiện mới nhất của các nhà khoa học, những loại men vi sinh sau đây là những chủng lợi khuẩn hiệu quả nhất để điều trị tiêu chảy:

• Lactobacillus rhamnosus GG(LGG): Chế phẩm sinh học này là một trong những chủng được bổ sung phổ biến nhất. Nghiên cứu cho thấy LGG là một trong những loại men vi sinh có tác dụng tốt nhất để điều trị tiêu chảy ở cả người lớn và trẻ em
• Saccharomyces boulardii: S. boulardii là một chủng nấm men có lợi thường được sử dụng trong các chất bổ sung probiotic. Nó đã được chứng minh là có thể điều trị tiêu chảy liên quan đến kháng sinh và nhiễm trùng
• Bifidobacterium lactis: Probiotic này có các tác dụng tăng cường miễn dịch và bảo vệ đường ruột, đồng thời có thể làm giảm đáng kể mức độ nghiêm trọng và tần suất tiêu chảy ở trẻ em
• Lactobacillus casei: L. casei là một chủng lợi khuẩn khác đã được nghiên cứu về lợi ích chống tiêu chảy. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng loại men vi sinh này điều trị tiêu chảy liên quan đến kháng sinh và nhiễm trùng ở trẻ em và người lớn rất tốt.

Mặc dù các loại men vi sinh khác có thể giúp điều trị tiêu chảy, nhưng các chủng được liệt kê ở trên có nhiều nghiên cứu nhất về việc sử dụng chúng cho tình trạng cụ thể này.

Men vi sinh thường an toàn với cả trẻ em và người lớn, các tác dụng phụ nghiêm trọng thường ít gặp nhất là đối với những người khỏe mạnh, một số tác dụng phụ tiềm ẩn có thể xảy ra nhưng rất hiếm.

Những người dễ bị nhiễm trùng, bao gồm cả những người đang hồi phục sau phẫu thuật, trẻ sơ sinh bị bệnh nặng và những người có ống thông nội soi hoặc bị bệnh mãn tính có nhiều nguy cơ gặp các phản ứng có hại sau khi dùng men vi sinh.

Những người bị dị ứng với các sản phẩm sữa nên tránh các chất bổ sung probiotic đã được trồng trên môi trường làm từ sữa. Có sẵn các nguồn probiotic không phải từ sữa, thường được bán trên thị trường dưới dạng chất bổ sung probiotic thuần chay.

Những người có tình trạng suy giảm miễn dịch, viêm tụy hoặc có vết thương hở sau phẫu thuật nên tránh bổ sung probiotic vì chúng có thể gây bệnh.

Những người bị bệnh ruột ngắn và những người sử dụng ống thông tiểu cũng nên tránh dùng chế phẩm sinh học, trừ khi có chỉ định của bác sĩ.

Sử dụng men vi sinh trị tiêu chảy là một phương pháp điều trị hữu ích và được công nhận. Điều chỉnh loại tiêu chảy với công thức kết hợp probiotic thích hợp là điều cần thiết để đạt được kết quả tốt nhất cho việc kiểm soát tiêu chảy.

Nói chuyện với bác sĩ của bạn để tìm hiểu thêm về tác dụng và tác dụng phụ của các chất bổ sung lợi khuẩn probiotic.

Nguồn tham khảo: healthline.com