Cảnh giác bệnh nấm đường tiêu hóa

Đường tiêu hoá đóng vai trò quan trọng trong cơ thể mỗi người, trong đó phải kể đến hệ vi sinh vật sống khổng lồ, bao gồm hàng tỷ các loại vi khuẩn, virus, nấm, vi sinh vật khác nhau. Chúng vừa có lợi lại vừa có hại, điển hình là Candida Albican (vừa là một loại nấm tự nhiên vừa là một loại nấm gây bệnh).

Nấm chỉ có một tế bào được phân loại là nấm men và Candida cũng là một trong số đó. Tuy nhiên, nó là một loại nấm đặc biệt vì nó các sợi nấm có khả năng phát triển theo cách phân nhánh.

Các biến chứng xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn không hoạt động tối ưu, tạo cơ hội cho nấm Candida và các vi khuẩn gây bệnh tiềm ẩn khác sinh sôi vượt quá các thông số thông thường của chúng. Chính sự nhân lên này đã phá vỡ sự cân bằng của hệ vi sinh vật và có thể dẫn đến các dấu hiệu phát triển quá mức của nấm Candida.

Bạn có thể đã nghe nói về tưa miệng hoặc thậm chí có thể tự mình trải qua tình trạng ngứa ngáy và khó chịu. Bệnh tưa lưỡi là biểu hiện thường xuyên của nấm Candida phát triển quá mức. Tuy nhiên, tác động của Candida có thể rất nhiều và đa dạng. Nấm Candida đường ruột phát triển quá mức có thể dẫn đến một loạt các triệu chứng trên cơ thể bạn.

Trong những trường hợp bình thường, nấm Candida không gây ra bất kỳ có hại nào cho sức khỏe của bạn. Da, bộ phận sinh dục, màng nhầy và ruột của bạn đều có thể nhiễm nấm Candida mà không gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe đáng kể nào.

Candida lặng lẽ tồn tại bằng cách sử dụng các thành phần bị phân hủy của đường và các chất dinh dưỡng khác để cung cấp cho nó năng lượng tái tạo, nhưng vẫn sống hài hòa và cân bằng với cơ thể của bạn. Hầu hết thời gian, nó tạo thành một phần của hệ vi sinh vật bình thường và khỏe mạnh.

Thành tế bào Candida bao gồm α- và β-mannans. Β-glucan trên thành tế bào nấm được hệ thống miễn dịch của bạn nhận ra. Điều này kích hoạt một quá trình được gọi là thực bào, nơi các tế bào miễn dịch bạch cầu trung tính và đại thực bào tiêu thụ mầm bệnh.

Chính quá trình thực bào này mà Candida đã tránh được. Nó ẩn β-glucan trên bề mặt của nó, do đó loại bỏ khả năng nhận biết và tiêu diệt các tế bào Candida xâm nhập của các tế bào thực bào của bạn. Như vậy, Candida có thể tự thích ứng để “trốn tránh” hệ thống miễn dịch của bạn.

Những người có hệ thống miễn dịch bị suy giảm có nhiều khả năng bị nấm Candida phát triển quá mức, cũng như người già và rất trẻ.

Các yếu tố khác, chẳng hạn như chế độ ăn uống nhiều đường hoặc thuốc kháng sinh cũng có liên quan đến sự gia tăng của nhiễm trùng Candida. Dưới đây là những dạng nhiễm nấm điển hình của đường tiêu hoá và triệu chứng nhận biết.

Còn được gọi là nấm Candida miệng, nấm miệng là tình trạng nấm Candida phát triển quá mức trong khoang miệng. Thông thường, các mảng tưa lưỡi trắng có thể nhìn thấy trên nướu, vòm miệng, lưỡi, amidan và cổ họng.

Candida albicans thường sống trong miệng mà không gây ra bất kỳ ảnh hưởng xấu nào. Tuy nhiên, trong những trường hợp thích hợp, nó có thể phát triển ngoài tầm kiểm soát.

Dạng nấm candida này không đặc biệt phổ biến ở người lớn khỏe mạnh. Nó phổ biến hơn ở người trẻ và người già, và những người có khả năng miễn dịch suy yếu.

Trong giai đoạn đầu của nhiễm trùng, bạn có thể không nhận thấy các dấu hiệu của bệnh nấm miệng. Khi tiến triển, nó sẽ gây ra một loạt triệu chứng sau:

• Các mảng hoặc tổn thương của nấm màu trắng kem thường thấy nhất trên lưỡi và má trong và đôi khi trên nướu, amidan và cổ họng.
• Cảm giác nóng hoặc đau có thể gây khó nuốt hoặc khó ăn.
• Chảy máu
• Da nứt nẻ và đỏ ở khóe miệng
• Mất vị giác
• Ở những người có khả năng miễn dịch suy yếu, nhiễm trùng có thể tiếp tục vào cổ họng và có thể gây đau và cảm giác thức ăn liên tục mắc kẹt trong cổ họng.

Khi sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột mất cân bằng do bệnh tật, sử dụng thuốc kháng sinh, uống rượu hoặc thậm chí căng thẳng, chế độ ăn nghèo nàn có nhiều đường và carbohydrate tinh chế... nấm Candida có thể sinh sôi và gây ra các dấu hiệu khó chịu về sự phát triển quá mức ở đường ruột.

Ban đầu, các triệu chứng nấm đường tiêu hóa có thể không đặc hiệu. Mệt mỏi không rõ nguyên nhân là một triệu chứng thường xuyên. Bệnh nấm Candida thường ảnh hưởng đến cách cơ thể bạn hấp thụ chất dinh dưỡng, vì vậy bạn có thể bị thiếu magiê, axit béo thiết yếu và vitamin. Các triệu chứng nấm đường tiêu hóa khác bao gồm:

• Nấm thực quản: Bệnh nhân thường có cảm giác khó nuốt và nuốt đau. Bệnh được chẩn đoán dựa vào nội soi đường tiêu hóa thấy những mảng trắng ở thực quản và sự hiện diện của nấm trên những mảng trắng này.
• Nấm dạ dày: Người bệnh thường buồn nôn ói, sình bụng, đau dạ dày hoặc đau bụng nhiều lần sau khi ăn.
• Nấm đường ruột: Người bệnh bị tiêu chảy, thức ăn không được hấp thụ dẫn đến suy dinh dưỡng, mất nước, ảnh hưởng đến tính mạng. Triệu chứng tiêu chảy khi bị nấm ruột không khác gì so với tiêu chảy do nguyên nhân khác nên dễ gây ra nhầm lẫn. Khi bị nấm đường tiêu hóa, người bệnh có thể có các triệu chứng như ăn không tiêu, giảm cân nhanh, đi tiểu nhiều... Bệnh được chẩn đoán dựa vào việc tìm thấy nấm trong phân qua xét nghiệm.

Nhìn chung, hệ vi sinh vật đường ruột cần thiết cho quá trình tiêu hóa và quá trình xử lý một số đường, chất xơ và tinh bột. Khi nấm Candida sinh sôi, bạn có thể gặp các vấn đề về tiêu hóa, táo bón, buồn nôn, chuột rút, đầy hơi, tiêu chảy hoặc đầy hơi.

Các bệnh tiêu hóa mãn tính và nghiêm trọng, bao gồm bệnh Crohn và viêm loét đại tràng, có liên quan đến sự phát triển quá mức của nấm Candida trong ruột.

Về nguyên tắc, muốn điều trị nấm đường tiêu hóa cần phải dựa vào tình trạng bệnh (ở mức độ nặng hay nhẹ), thể trạng người bệnh như thế nào và quan trọng nhất là phải được bác sĩ thăm khám và kê đơn thuốc.

Với nấm Candida ở thể nhẹ và vừa có thể dùng ketoconazol. Đây là loại thuốc kháng nấm phổ rộng, có tác dụng ức chế enzym alpha demethylase và ngăn cản sự tổng hợp ergosterol, làm thay đổi lipid của màng tế bào sợi nấm, ức chế sự phát triển của nấm. Dùng ở liều thấp có tác dụng kìm hãm sự phát triển của nấm, dùng liều cao có tác dụng tiêu diệt nấm. Ketoconazol tan tốt trong môi trường acid dạ dày cho nên không dùng đồng thời với các thuốc trung hòa acid dạ dày (như maalox, natri bicarbonat..) hoặc thuốc ức chế bơm proton (PPI), vì sẽ làm giảm độ acid, thuốc hấp thu kém. Tác dụng không mong muốn của ketoconazol là có thể gây buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, nguy hiểm hơn là chảy máu đường tiêu hóa. Hiếm hơn là viêm gan, ứ mật (sắc tố mật tăng) thường gặp nhiều hơn ở người cao tuổi, phụ nữ, người nghiện rượu hoặc bị suy chức năng gan do những nguyên nhân khác. Vì vậy, với ketoconazol nên uống vào lúc ăn để thuốc được hấp thu tốt và cần kiểm tra men gan (SGOT, SGPT); bilirubin máu và dưới sự giám sát của bác sĩ.

Với nấm Candida thể nặng có thể dùng thuốc fluconazol là loại kháng nấm phổ rộng mạnh hơn ketoconazol, thuộc nhóm triazole, có tác dụng diệt nấm ngoại vi hay toàn thân. Tuy vậy, thuốc có nhiều tác dụng không mong muốn như hoại tử nhiễm độc da, có hại cho thận nhất là với người có sẵn bệnh về thận (vì thuốc đào thải chủ yếu qua đường niệu). Vì vậy, cần báo cho bác sĩ biết khi thấy bất thường (tróc vảy, hoại tử nhiễm độc da) sau khi đã tự động ngưng thuốc để được xử trí kịp thời.

Với bệnh rối loạn tiêu hóa do Candida albicans nhẹ có thể dùng loại thuốc nystatin (kháng nấm có hoạt phổ hẹp). Nystatin có tác dụng kìm hãm hoặc diệt nấm tùy thuộc vào nồng độ và độ nhạy cảm của nấm, không tác động đến vi khuẩn chí bình thường trong hệ tiêu hóa của cơ thể (dạng uống). Nhạy cảm nhất là các nấm men và có tác dụng rất tốt trên Candida albicans. Cơ chế tác dụng của nystatin là chúng liên kết với chất ergosterol của màng tế bào nấm, từ đó làm rối loạn chuyển hóa kali của nấm và khiến cho nấm không phát triển được (bị tiêu diệt) nhưng không ảnh hưởng xấu đến người sử dụng. Tác dụng không mong muốn của nystatin là có thể gây buồn nôn, nôn, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa (đầy hơi và trướng bụng...) hoặc có thể gây mề đay, ngoại ban sau khi uống thuốc, nhất là khi sử dụng liều quá 5 triệu đơn vị một ngày.

Lưu ý: Bệnh nhân không được tự ý sử dụng thuốc kháng nấm khi chưa được sự thăm khám và kê đơn điều trị của bác sĩ.

Với hầu hết các loại nhiễm trùng Candida bên ngoài hoặc bên trong, nền tảng của việc điều trị nằm ở chế độ ăn uống ít đường và kháng viêm. Candida thích ăn glucose, do đó nếu cơ thể bạn có lượng glucose thấp, nấm Candida không có nguồn năng lượng để phát triển quá mức và trở nên bất lợi cho sức khỏe của bạn.

Rối loạn vi khuẩn đường ruột hoặc hệ vi sinh vật không cân bằng có thể là nguyên nhân của nhiều tình trạng. Dưới đây là chế độ ăn uống để phòng ngừa bệnh nấm candida đường tiêu hóa:

• Bạn nên tránh các loại thực phẩm có chứa đường, chẳng hạn như kẹo, bánh ngọt và nước ngọt thông thường. Hãy cẩn thận với những loại thực phẩm không rõ thành phần, tránh ăn thịt đã qua chế biến và các loại thực phẩm mặn, không ăn carbohydrate tinh chế (bao gồm cả bánh mì trắng và mì ống) vì chúng nhanh chóng được chia thành đường đơn khi cơ thể bạn chuyển hóa chúng.
• Thêm các thực phẩm lên men như dưa cải bắp, kim chi, sữa chua sống và kefir vào chế độ ăn uống để giúp cân bằng hệ vi sinh vật. Uống bổ sung probiotic dưới dạng viên uống hoặc viên nang là một cách thuận tiện hơn nhiều để đảm bảo rằng hệ vi sinh vật của bạn là tối ưu. Probiotics chứa các vi khuẩn có lợi. Nó sẽ hỗ trợ hệ vi sinh vật của bạn lấy lại cân bằng cho cơ thể. Có rất nhiều loại chế phẩm sinh học để lựa chọn, nhưng bạn nên chọn loại sử dụng công nghệ giải phóng thời gian qua đường sinh học.
• Bổ sung trái cây và rau quả: Ví dụ như bơ giúp cung cấp vitamin E và C, chất béo lành mạnh,... Bông cải xanh có chứa carotenoid giúp bảo vệ bạn khỏi tác hại của quá trình oxy hóa dẫn đến nếp nhăn và khô da. Quả óc chó chứa các axit béo thiết yếu, kẽm và chất chống oxy hóa.
• Dầu ô liu và quế: Việc tìm kiếm các phương pháp điều trị thay thế cho các chủng Candida kháng nấm đang được tiến hành. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cả dầu ô liu và dầu quế đều có khả năng tiêu diệt nấm Candida được phân lập từ các bệnh nhiễm trùng trong máu. Hơn một nửa số chủng Candida krusei kháng fluconazole được phát hiện là nhạy cảm với dầu ô liu và quế.

Candida tạo thành một phần của hệ vi sinh vật trong đường ruột. Ở phần lớn mọi người, nó có thể là một phần của hệ vi sinh vật khỏe mạnh và không gây ra vấn đề hoặc bệnh tật.

Các vấn đề với Candida có thể phát sinh khi có sự thay đổi từ trạng thái cân bằng và khỏe mạnh của cơ thể. Lý do cho sự thay đổi này có thể là do việc sử dụng các loại thuốc như kháng sinh hoặc corticosteroid, căng thẳng, thay đổi cân bằng hormone hoặc một bệnh tiềm ẩn bao gồm ung thư khiến hệ thống miễn dịch suy yếu. Khi sự cân bằng của hệ vi sinh vật bị xáo trộn, nấm Candida sẽ tận dụng cơ hội này để phát triển ngoài tầm kiểm soát và có thể gây ra các vấn đề từ mệt mỏi, tiêu hóa kém đến các tình trạng nghiêm trọng hơn như nhiễm trùng các cơ quan nội tạng.

Ăn chế độ ăn ít đường và carbohydrate, dùng một chế phẩm sinh học chất lượng cao sẽ giúp hỗ trợ hệ thống miễn dịch của bạn và giữ cho hệ vi sinh vật ở trạng thái cân bằng.