Tương tác thuốc trong dược lâm sàng

Tương tác thuốc là sự thay đổi tác dụng của thuốc dưới tác động của một hay nhiều loại thuốc khác, dược liệu, thức ăn, đồ uống hoặc hóa chất khác. Từ đó làm thay đổi hiệu lực tác dụng của thuốc và thậm chí có thể tạo ra những tình trạng tương tác thuốc nghiêm trọng.

Khi phối hợp các loại thuốc với nhau hoặc dùng thuốc với những thức ăn, đồ uống... có thể xảy ra sự thay đổi tác dụng của thuốc, làm tăng tác dụng hoặc giảm tác dụng của thuốc gây ra những phản ứng nguy hiểm cho cơ thể được gọi là tương tác thuốc.

Tương tác thuốc được chia thành hai nhóm dựa trên cơ chế của sự tương tác thuốc, bao gồm tương tác dược động học và tương tác dược lực học. Cụ thể:

Là tương tác mà tác động lên các quá trình hấp thu thuốc, phân bố, chuyển hóa, thải trừ của thuốc trong cơ thể. Qua đó, làm thay đổi một hay nhiều các thông số động học của các quá trình này, đồng thời dẫn đến thay đổi tác dụng dược lý hoặc tăng độc tính của thuốc. Loại tương tác này xảy ra trong suốt quá trình tuần hoàn thuốc của cơ thể, nên khó đoán trước và thường không liên quan đến cơ chế tác dụng của thuốc.

Là những tương tác xảy ra tại các thụ thể gắn của thuốc tại mô cơ quan. Tương tác có thể xảy ra trên cùng một thụ thể do thuốc có sự tranh chấp trên thụ thể đó hoặc trên các thụ thể khác nhau, tương tác loại này gặp khi phối hợp các thuốc có tác dụng dược lý, tác dụng phụ tương tự nhau hoặc có tác dụng đối kháng nhau. Tương tác dược lực học không làm biến đổi các thông số dược động học mà làm biến đổi khả năng đáp ứng của bệnh nhân đối với thuốc. Kết quả phối hợp thuốc có thể dẫn đến tăng hiệu quả hay độc tính gọi là hiệp đồng tác dụng hoặc ngược lại, giảm tác dụng là đối kháng.

Tương tác hiệp đồng gặp trên thực hành dược lâm sàng, ví dụ phối hợp các thuốc giảm đau, thuốc chống viêm không steroid với thuốc giảm đau nhóm opioid để tăng hiệu quả giảm đau.

Tương tác đối kháng là loại tương tác xảy ra khi dùng đồng thời hai thuốc gắn trên cùng một thụ thể gây ra tranh chấp hoặc các thuốc có tác dụng đối lập nhau, hậu quả là giảm hoặc mất tác dụng của thuốc.

XEM THÊM: Những tương tác thuốc nguy hiểm thường gặp

Sự tương tác các loại thuốc trên thực hành dược lâm sàng có thể gây ảnh hưởng tới kết quả điều trị. Cụ thể như:

• Khi lựa chọn thuốc có thể ứng dụng tác dụng hiệp đồng của các loại thuốc với nhau nhằm tăng tác dụng của thuốc.
• Phản ứng giảm hiệu lực của thuốc: Việc xảy ra tương tác thuốc có thể làm giảm tác dụng của một hoặc nhiều loại thuốc đang sử dụng. Do đó, người bệnh không đạt được hiệu quả mong muốn trong điều trị. Đặc biệt, tương tác với các nhóm thuốc kháng sinh làm giảm tác dụng của thuốc kháng sinh, tăng nguy cơ kháng thuốc. Ví dụ nếu cùng lúc sử dụng hormone tuyến giáp và thuốc ức chế bơm proton có thể cản trở sự hấp thu hormon tuyến giáp, giảm tác dụng của hormon tuyến giáp.
• Tương tác thuốc gây ra tăng độc tính của thuốc hoặc những tác dụng nguy hiểm đối với cơ thể: Điều này là nguy hiểm nhất khi kết hợp các nhóm thuốc hay các thuốc với nhau. Bởi vì có thể xảy ra những tác dụng nguy hiểm đối với cơ thể, thậm chí nguy cơ gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Ví dụ như nếu kết hợp kháng sinh clarithromycin cùng lúc với thuốc hạ huyết áp, nhóm thuốc chẹn kênh calci như amlodipin...có thể gây tụt huyết áp và suy thận cấp.

Hiện nay, một người bệnh có thể phải dùng nhiều thuốc khác nhau mỗi ngày để điều trị bệnh. Tương tác thuốc giữa các thuốc hoàn toàn có thể xảy ra và để lại những ảnh hưởng có hại nghiêm trọng trên bệnh nhân, gây thất bại trong điều trị. Do đó những biện pháp để hạn chế tình trạng tương tác thuốc gây ra tác dụng bất lợi cho người bệnh cần được thực hiện.

Một số giải pháp giảm thiểu tình trạng tương tác thuốc như:

• Nắm rõ những thuốc có thể tương tác với nhau, đặc biệt những thuốc có thể tương tác với nhau gây ra những phản ứng nguy hiểm đối với cơ thể.
• Cần khai thác việc sử dụng thuốc của người bệnh khi muốn kê đơn thuốc điều trị bệnh. Bất kỳ loại thuốc nào kể cả các thảo dược bổ sung dinh dưỡng, các thực phẩm chức năng.
• Bác sĩ nên khai thác cả chế độ ăn uống sinh hoạt, để giúp người bệnh tránh hiện tượng tương tác thuốc với đồ ăn thức uống.
• Hạn chế việc sử dụng các thuốc có tương tác gây bất lợi cho người bệnh nếu không cần thiết, nên thay thế bằng thuốc tương tự có tác dụng điều trị.

Tương tác thuốc trong dược lâm sàng được ứng dụng trong điều trị bệnh, tuy nhiên trong một số trường hợp tăng độc tính hay tạo ra các phản ứng nguy hiểm cho cơ thể. Việc nắm rõ tương tác thuốc khi sử dụng phối hợp các loại thuốc với nhau rất quan trọng để đảm bảo người bệnh sử dụng thuốc an toàn và tiến triển điều trị bệnh tốt.