Sử dụng thuốc chống đông kháng vitamin K

Thuốc chống đông kháng vitamin K được sử dụng để điều trị và ngăn ngừa sự hình thành các huyết khối, chống đông máu trong các mạch máu. Dưới đây là một số thông tin về sử dụng thuốc chống đông kháng vitamin K.

1.1 Công dụng

Thuốc chống đông kháng vitamin K (antivitamin K - tức là kháng vitamin K, viết tắt là AVK) được sử dụng để điều trị và ngăn ngừa sự hình thành và phát triển về mặt kích thước của các huyết khối, chống đông máu trong các mạch máu. Thuốc không có tác dụng làm tan các cục máu đông, huyết khối trong mạch máu.

Có 2 loại thuốc chống đông kháng vitamin K được sử dụng phổ biến ở Việt Nam là Sintrom (Acenocoumarol) và Coumadine (Warfarin). Cơ chế hoạt động của thuốc là làm ức chế quá trình tổng hợp 4 yếu tố II, VII, IX và X làm đông máu ở gan phụ thuộc vào vitamin K.

Thuốc được bào chế dưới dạng viên nén, dùng qua đường uống, hấp thu ở ống tiêu hóa và bị đào thải qua nước tiểu. Một số loại có thể đi qua nhau thai và bài tiết qua sữa mẹ.

1.2 Chỉ định

Thuốc chống đông kháng vitamin K được chỉ định đối với các trường hợp sau:

• Bệnh nhân mắc các bệnh lý tim mạch có liên quan đến van tim như rung nhĩ do van tim, giãn nhĩ trái nặng, viêm nội tâm mạc nhiễm trùng trên van tim, đã phẫu thuật thay van tim cơ học, hậu phẫu 3 tháng sau khi thay van tim sinh học. Những trường hợp này cần phải sử dụng thuốc chống đông máu để có thể duy trì hoạt động của van tim nhằm tránh tình trạng hình thành cục máu đông và gây tắc nghẽn dẫn đến đột quỵ hoặc phải phẫu thuật lại.
• Bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim có nguy cơ cao chức năng tâm thất trái bị giảm nặng hoặc bị loạn động thành thất.
• Bệnh nhân đã phẫu thuật khớp háng.
• Bệnh nhân mắc các bệnh lý viêm động mạch.
• Bệnh nhân bị huyết khối tĩnh mạch sâu ở chi dưới.
• Bệnh nhân bị thuyên tắc phổi hoặc tăng áp động mạch phổi tiên phát.

2.1 Nguyên tắc lựa chọn liều dùng

Tùy vào từng trường hợp bệnh nhân liều dùng sẽ khác nhau.

Liều dùng bắt đầu thường được ước lượng dựa vào bệnh lý và cơ địa của từng bệnh nhân. Tuy nhiên, liều dùng này cần được điều chỉnh tùy vào kết quả INR để đưa ra liều dùng cân bằng đối với người bệnh.

Ở những bệnh nhân lớn tuổi, bị suy giảm chức năng gan, có nguy cơ xuất huyết cao sẽ có liều dùng thuốc chống đông kháng vitamin K bắt đầu thấp hơn bình thường.

Ở những bệnh nhân là trẻ em, liều dùng được tính là mg/kg/ngày (chỉ dùng cho trẻ từ 1 tháng tuổi trở lên và có sự phối hợp chặt chẽ với chuyên khoa nhi.

2.2 Cách sử dụng thuốc

• Dựa vào thời gian đông máu bằng cách thực hiện xét nghiệm INR, bác sĩ sẽ chỉ định liều dùng phù hợp với từng bệnh nhân. Đối với bệnh nhân đã thay van tim cơ học, mục tiêu điều trị là INR nằm trong khoảng 2,5 - 3,5, những trường hợp còn lại INR đạt 2 - 3.
• Khi dùng thuốc chống đông máu, người bệnh cần uống thuốc theo liều của bác sĩ đã chỉ định, tránh tự ý thay đổi liều quá cao (có thể gây chảy máu) hoặc quá thấp (gây đông máu), có thể bẻ nhỏ thuốc để uống theo đúng liều dùng.
• Người bệnh cần thực hiện xét nghiệm INR theo yêu cầu của bác sĩ, khoảng 2 - 4 tuần/lần).
• Không tự ý mua và uống thuốc hoặc đưa thuốc cho người khác sử dụng mà không có sự chỉ định của bác sĩ.
• Người bệnh cần uống thuốc chống đông kháng vitamin K liên tục trước khi tái khám. Để tránh tình trạng quên liều, người bệnh nên uống vào một khung giờ nhất định trong ngày.

2.3 Tác dụng phụ

Dưới đây là một số tác dụng phụ do thuốc chống đông kháng vitamin K gây ra. Tùy vào từng trường hợp mà thuốc có thể gây tác dụng phụ ở các mức độ khác nhau, có thể thường xuyên hoặc tạm thời.

• Bầm tím ở tay, chân, mình không rõ nguyên nhân.
• Chảy máu cam, chảy máu ở chân răng, hoặc lâu cầm máu khi bị thương.
• Nhức đầu, chóng mặt, khó thở đột ngột, yếu người hoặc bất tỉnh.
• Cảm giác tê, ngứa ở vùng mặt hoặc bàn tay, bàn chân.
• Các cơ bị đau, sưng.
• Thời gian kinh nguyệt dài.
• Nước tiểu có màu lạ (màu hồng hoặc nâu), phân có máu hoặc màu đen.

Nếu dùng thuốc kháng vitamin K mà gặp các dấu hiệu sau cần ngưng uống thuốc và đến bệnh viện ngay lập tức:

• Dị ứng nặng như sưng vùng mặt, sưng họng, phát ban, tụt huyết áp, khó thở.
• Nôn ra máu hoặc dịch màu đen, ho ra máu, tiểu tiện hoặc đại tiện ra máu, chảy máu ở mắt.

2.4 Những đối tượng cần được cân nhắc khi sử dụng thuốc

• Bệnh nhân bị suy gan, suy thận cần thông báo và thảo luận với bác sĩ để được hướng dẫn liều thuốc phù hợp, đồng thời được theo dõi chặt chẽ khi uống thuốc.
• Phụ nữ cần tránh mang thai khi đang sử dụng thuốc kháng vitamin K vì thuốc có thể gây dị tật đối với thai nhi.
• Mẹ cho con bú: Thuốc chống đông máu kháng vitamin K có thể tiết qua sữa mẹ, do đó người mẹ cần hỏi ý kiến tư vấn của bác sĩ.

• Nếu quên uống thuốc chống đông kháng vitamin K, người bệnh có thể uống lại liều đó nếu chưa quá 8 tiếng. Trường hợp đã quá 8 tiếng, người bệnh nên bỏ qua và dùng liều tiếp theo, tuy nhiên không được uống liều gấp đôi (tức là liều đã quên). Khi tái khám, cần thông báo với bác sĩ về việc quên uống thuốc. Trường hợp quên 2 lần liên tiếp cần hỏi ý kiến của bác sĩ để được hướng dẫn dùng thuốc tiếp theo.
• Trong quá trình dùng thuốc cần tránh những thức ăn có chứa hàm lượng vitamin K cao, đó là các loại rau có màu xanh đậm như cải xoăn, rau bi na, ...; gan động vật, rong biển, trà xanh, ngò tây, lá củ cải đỏ hoặc trắng, bông cải xanh, ớt chuông, măng tây, hành lá, cà rốt, cà chua.
• Khi dùng thuốc chống đông máu cần tránh các hoạt động dễ gây thương tích như chơi các môn thể thao đối kháng, công việc có sử dụng các thiết bị máy móc có nguy cơ gây tổn thương như máy khoan, máy cưa, dao, đinh,...
• Cần tuân thủ lịch trình điều trị của bác sĩ, không được uống rượu khi uống thuốc. Nếu thấy xuất hiện các tác dụng phụ cần thông báo cho bác sĩ ngay lập tức. Không được tự ý ngưng sử dụng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ.
• Nếu phải thực hiện các xét nghiệm hoặc phẫu thuật, thủ thuật, người bệnh cần thông báo về việc đang sử dụng thuốc chống đông kháng vitamin K.
• Trường hợp bị tai nạn, người bệnh cần mang theo giấy tờ hoặc đơn thuốc để thông báo với bệnh viện, cơ sở y tế, bác sĩ cấp cứu về việc đang dùng thuốc chống đông.

Thuốc chống đông kháng vitamin K cần được thận trọng khi sử dụng vì có thể tương tác với nhiều loại bệnh và loại thuốc khác.

Nguồn tham khảo: vnha.org