Gãy xương sườn là chấn thương xảy ra khi một trong số những xương ở khung sườn bị nứt hay gãy rời. Trong nhiều trường hợp, xương sườn chỉ bị rạn nứt, dù vẫn đau nhưng không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, trường hợp gãy nhiều xương sườn một lúc thì có thể gây tổn thương các tạng lân cận, việc điều trị gãy xương sườn lúc này cần kịp thời và đúng cách.
1. Xương sườn có bao nhiêu cái? Chức năng là gì?
Khung xương sườn bao gồm 12 xương sườn nằm ở hai bên của lưng trên và ngực. Mỗi xương sườn riêng lẻ bắt nguồn từ cột sống, kết nối với một đốt sống ở trung tâm của lưng trên và sau đó uốn quanh phần bên của cơ thể đến ngực. 7 xương sườn trên kết nối với xương ức ở phía trước ngực, 3 xương sườn tiếp theo (8,9,10) liên kết với các xương sườn trên thông qua mô sụn được gọi là xương sườn giả. Xương sườn 11 và 12 không liên kết ở phía trước cơ thể và do đó thường được gọi là “xương sườn cụt”.
Số lượng xương sườn ở nam và nữ là như nhau. Đa phần mọi người đều có 12 đôi xương sườn, tuy nhiên có những người có ít hơn hoặc nhiều hơn số lượng xương sườn cơ bản.
Chức năng chính của xương sườn là:
- Để bảo vệ các cơ quan trong lồng ngực như tim, phổi và các mạch máu
- Hỗ trợ mở rộng lồng ngực trong quá trình hô hấp
- Ngăn lồng ngực bị sụp xuống.
2. Phân loại gãy xương sườn
Tỷ lệ chấn thương ngực chiếm 10–15% tổng số các chấn thương, trong đó 85% bệnh nhân bị gãy xương sườn.
Có hai loại gãy xương sườn:
- Gãy xương sườn đơn giản: Xảy ra khi một xương sườn đơn lẻ bị gãy và không gây ra bất kỳ sự dịch chuyển của đoạn xương nào. Đây cũng là chấn thương phổ biến nhất sau chấn thương lồng ngực, chiếm hơn một nửa số ca chấn thương lồng ngực do chấn thương không sâu. Khoảng 10% tổng số bệnh nhân nhập viện sau chấn thương ngực thẳng bị gãy một hoặc nhiều xương sườn. Những vết gãy này hiếm khi đe dọa đến tính mạng nhưng có thể là dấu hiệu bên ngoài của chấn thương nội tạng nghiêm trọng hơn bên trong bụng và ngực.
- Gãy xương sườn phức tạp: Xảy ra khi các cạnh của xương sườn bị di lệch.
Vị trí gãy liên quan đến tổn thương phủ tạng:
- Gãy xương sườn dưới thường liên quan đến chấn thương các cơ quan trong ổ bụng hơn là nhu mô phổi.
- Gãy xương sườn dưới bên trái liên quan đến chấn thương lách và gãy xương sườn dưới bên phải liên quan đến chấn thương gan.
- Gãy xương sườn cụt (xương sườn 11, 12) thường liên quan đến chấn thương thận.
- Gãy xương sườn đầu tiên thường được mô tả là có mối liên hệ cao với các chấn thương cột sống hoặc mạch máu nghiêm trọng hoặc gây chết người. Đây là trường hợp hiếm gặp nhất trong số các trường hợp gãy xương sườn và từng được cho là dấu hiệu của chấn thương nặng, vì xương sườn đầu tiên được bảo vệ rất tốt bởi vai, cơ cổ dưới và xương đòn. Các biến chứng khác liên quan đến gãy xương sườn đầu tiên bao gồm huyết khối mạch dưới đòn chậm, phình động mạch chủ, rò khí quản, hội chứng đầu ra lồng ngực và hội chứng Horner.
3. Nguyên nhân và triệu chứng gãy xương sườn
Gãy xương sườn thường do một số nguyên nhân sau:
- Tai nạn: Do xe cơ giới va chạm trực tiếp vào ngực gây gãy xương sườn
- Vết thương do đè bẹp
- Rơi từ trên cao xuống
- Bị tấn công bởi các vật như thanh gỗ hoặc gậy sắt đập vào ngực
- Chấn thương do tham gia các hoạt động thể thao như chơi golf, chèo thuyền, đá bóng.
- Ho dữ dội ở người lớn tuổi có thể làm nứt xương sườn
- Loãng xương làm mất đi mất độ hoặc khối lượng xương, khi xương trở nên kém đặc hơn, chúng sẽ yếu - giòn - xốp và dễ bị nứt gãy, đặc biệt ở người lớn tuổi.
- Tổn thương ung thư xương
Triệu chứng gãy xương sườn đầu tiên là đau. Đau sẽ tăng lên khi:
- Hít thở: Hít vào có thể bị đau gây ra kiểu thở nông và thất thường
- Khi di chuyển: Cong, vặn cơ thể
- Ấn vào chỗ bị thương
- Ho hay hắt hơi
Ngoài ra, người bệnh sẽ có các triệu chứng như sau:
- Khó thở
- Co thắt lồng ngực
- Lồng ngực biến dạng
- Âm thanh lạo xạo khi chạm vào vị trí tổn thương
- Triệu chứng ít phổ biến hơn là chóng mặt, lo lắng, buồn ngủ, đau đầu.
Gãy xương sườn thường trở nên nguy hiểm khi xương sườn bị gãy đi kèm với các chấn thương hoặc biến chứng khác:
- Đặc biệt trong trường hợp gãy hàng loạt xương sườn, không khí hoặc máu có thể lọt vào khoang màng phổi dẫn đến tràn khí màng phổi (tích tụ không khí bất thường trong lồng ngực) hoặc tràn máu màng phổi (tích tụ máu trong khoang ngực) phát triển.
- Nếu không khí tích tụ trong trung thất sẽ dẫn đến bệnh lý trung thất.
- Trong một tai nạn, ngoài gãy xương sườn, phổi có thể bị bầm tím hoặc bị thương.
- Nếu xương sườn thứ nhất hoặc thứ hai bị gãy trong một tai nạn, các mạch lớn có thể bị thương (chẳng hạn như động mạch và tĩnh mạch dưới đòn và động mạch chủ).
- Tai nạn cũng có thể khiến phổi bị dập.
- Ngoài ra còn có thể kèm theo chấn thương khí quản, cơ tim, các dây thần kinh xung quanh và gan (trong trường hợp gãy xương sườn thấp nhất), lá lách, thận, cơ hoành.
- Nếu không chỉ xương sườn mà xương ức cũng bị gãy, tim và phổi cũng có thể bị dập. Cột sống ngực cũng có thể bị tổn thương.
4. Điều trị gãy xương sườn như thế nào?
Khi gặp phải loại chấn thương này, người bệnh thường thắc mắc “gãy xương sườn có tự lành không”. Mặc dù chấn thương xương sườn gây đau đớn nhưng thường không phải là điều đáng lo ngại và thậm chí gãy xương sườn có thể tự lành. Tuy nhiên, không hiếm người bị gãy nhiều hơn một xương sườn cùng một lúc. Chấn thương nặng, chẳng hạn như do tai nạn xe cơ giới là nguyên nhân phổ biến nhất gây gãy xương sườn nghiêm trọng. Trong trường hợp này, người bệnh cần được điều trị gãy xương sườn đúng cách.
Trong lúc khám, bác sĩ sẽ ấn nhẹ lên xương sườn, nghe phổi và xem khung xương lồng ngực di chuyển khi thở. Bác sĩ có thể sẽ yêu cầu tiến hành một hoặc nhiều các xét nghiệm hình ảnh sau đây:
- X-quang: Bác sĩ sẽ chụp X-quang để thấy được xương. Tuy nhiên, phương pháp này thường không hiệu quả khi chẩn đoán các xương sườn bị gãy gần đây, đặc biệt là nếu các xương chỉ bị nứt. X-quang cũng rất hữu ích trong việc chẩn đoán tình trạng xẹp phổi;
- Chụp cắt lớp vi tính: Phương pháp này thường có thể phát hiện ra xương sườn bị gãy mà X-quang bỏ lỡ. Chấn thương các mô mềm và mạch máu cũng dễ thấy trên hình ảnh chụp cắt lớp vi tính. Công nghệ này chụp X-quang từ nhiều góc độ và kết hợp lại để mô tả các lát cắt ngang của cấu trúc bên trong cơ thể.
- Chụp cộng hưởng từ: Phương pháp này được sử dụng để xem xét các mô mềm và các cơ quan xung quanh xương sườn để xác định có tổn thương không. Phương pháp này cũng có thể giúp phát hiện dấu vết gãy xương sườn khó thấy. Chụp cộng hưởng từ sử dụng từ trường năng lượng và sóng radio để tạo ra hình ảnh cắt ngang;
- Xạ hình xương: Kỹ thuật này rất hữu ích trong việc phát hiện tình trạng gãy xương do chấn thương lặp đi lặp lại như ho từng cơn dài. Trong lúc xạ hình xương, bác sĩ sẽ tiêm một lượng nhỏ chất phóng xạ vào máu. Chất này tập trung trong xương, đặc biệt ở những nơi mà xương đang lành và có thể được nhìn thấy bằng máy quét.
Trong hầu hết các trường hợp, điều trị bảo tồn là đủ. Hiếm khi xảy ra trường hợp phải phẫu thuật.
Đối với những bệnh nhân thể thao trẻ tuổi bị gãy xương sườn đơn giản, có thể băng bó hoặc sử dụng nẹp. Tuy nhiên, thông thường, chỗ gãy xương sườn (gãy xương sườn) không được cố định bằng băng, nếu không bệnh nhân có nguy cơ bị viêm phổi - với việc băng bó vào khung xương sườn, một số bệnh nhân thở quá nông nên phổi bị không đủ thông khí.
Về cơ bản, điều trị bảo tồn gãy xương sườn (gãy xương sườn) bao gồm liệu pháp giảm đau và liệu pháp thở.
Cơn đau do gãy xương sườn có thể được giảm bớt theo một số cách:
- Đối với những cơn đau vừa phải đến trung bình, người bệnh có thể dùng thuốc giảm đau không steroid (bao gồm cả diclofenac và ibuprofen). Opioid (thuốc giảm đau rất mạnh) được yêu cầu đối với những cơn đau dữ dội.
- Đối với một khối dây thần kinh, bác sĩ sẽ tiêm thuốc gây tê cục bộ ở rìa dưới của xương sườn được đề cập. Điều này làm tê các dây thần kinh liên sườn, giúp bệnh nhân không bị đau trong khoảng 6-8 giờ.
- Trong gây tê màng cứng lồng ngực, bác sĩ sẽ tiêm thuốc giảm đau hoặc thuốc gây tê cục bộ vào khoang màng cứng nằm trong ống sống. Điều này ức chế các sợi thần kinh dẫn truyền đau trong một thời gian.Gây tê ngoài màng cứng lồng ngực được sử dụng đặc biệt cho các trường hợp đau dữ dội, gãy xương sườn nối tiếp và gãy xương hai bên.
- Chườm đá trong vài ngày để giúp giảm sưng và đau.
Liệu pháp hô hấp cho gãy xương sườn:
- Vật lý trị liệu hô hấp là phương pháp được lựa chọn thứ hai trong điều trị gãy xương sườn. Bệnh nhân được hướng dẫn thở sâu hơn, một số kỹ thuật thở cũng như hít vào giúp làm long đờm trong phế quản (phòng ngừa viêm phổi). Liệu pháp hô hấp có thể được thực hiện tại nhà.
Điều trị nội trú:
- Một số bệnh nhân phải điều trị gãy xương sườn tại bệnh viện. Điều này cần thiết trong trường hợp gãy xương sườn nối tiếp hoặc gãy xương sườn thứ nhất đến thứ ba. Bệnh nhân có thể được theo dõi cẩn thận và điều trị tại bệnh viện.
- Điều trị nội trú cũng thường cần thiết trong trường hợp có biến chứng và chấn thương nghiêm trọng đồng thời.
5. Những điểm cần lưu ý sau điều trị chấn thương xương sườn
Để giúp xương sườn bị gãy mau lành, người bệnh cần:
- Ngủ thẳng giấc trong vài đêm đầu tiên. Điều chỉnh tư thế ngủ phù hợp nhất đó là nằm ngửa hoặc nằm thẳng lưng trên ghế tựa. Không nằm sấp hoặc nghiêng.
- Di chuyển nhẹ nhàng để giữ cho phổi của bạn khỏe mạnh.
- Không nhấc vật nặng hoặc thực hiện bất kỳ hoạt động nào khiến cơn đau của bạn trở nên tồi tệ hơn.
- Hít thở chậm và sâu 10 lần mỗi giờ.
- Không nín ho.
- Kê gối vào ngực để giảm cơn đau khi ho.
- Bỏ thuốc lá để giúp xương sườn của bạn nhanh lành hơn
- Ăn uống tăng cường các loại thực phẩm giàu canxi như sữa, phô mai, sữa chua và hạn chế các loại thịt đỏ, đồ uống có cồn, cafein, đường.
6. Các bài tập đơn giản dành cho người bị gãy xương sườn
Các bài tập cho người bị gãy xương sườn sẽ giúp người bệnh rút ngắn thời gian phục hồi. Một số bài tập đơn giản đó là:
- Bóp vai: Bắt đầu bằng cách đứng ở tư thế tối ưu với lưng và cổ thẳng. Từ từ ép chặt hai bả vai của bạn vào nhau hết mức có thể mà không gây khó chịu, đảm bảo bạn không bị kéo căng quá mức. Giữ trong hai giây và lặp lại 10 lần với điều kiện bài tập không gây ra hoặc làm tăng các triệu chứng.
- Hơi thở sâu: Ngồi hoặc đứng ở tư thế tối ưu với lưng và cổ thẳng. Hít thở sâu nhất có thể mà không gây ra các triệu chứng và sau đó thả ra. Tập trung vào cách thở bằng cơ hoành - sử dụng phần dưới phổi của bạn (không nâng cao vai) cho phép dạ dày nhẹ nhàng mở rộng và rút ra. Thực hiện 5 nhịp thở.
- Xoay trong tư thế ngồi: Bắt đầu bài tập này bằng cách ngồi ở tư thế tối ưu, lưng và cổ thẳng, tay ngang ngực. Nhẹ nhàng xoay người sang một bên hết mức có thể mà không gây khó chịu, đảm bảo bạn không bị căng quá mức. Cố gắng giữ yên chân trong suốt bài tập. Giữ trong hai giây và lặp lại 10 lần cho mỗi bên với điều kiện không làm tăng các triệu chứng.
Trong trường hợp gãy xương sườn, thời gian hồi phục chủ yếu phụ thuộc vào việc có biến chứng hay không. Nếu không có biến chứng, xương sườn bị gãy thường sẽ lành lại sau 4 đến 6 tuần. Nếu các triệu chứng kéo dài sau giai đoạn này, nguyên nhân có thể là do xương bị chậm lành hoặc trong một số trường hợp hiếm gặp là bệnh xương giả gây đau (không có mô xương mới hình thành nào làm cầu nối vị trí gãy xương).
Nếu cơn đau của bạn không hết trong vòng vài tuần, ho ra đờm màu xanh lá cây hoặc vàng, bị sốt, có áp lực hoặc bị ép trong ngực kéo dài hơn vài phút hay đau ngực kéo dài đến một hoặc cả hai vai, cánh tay thì cần gọi ngay cho bác sĩ để được tư vấn phù hợp.
Gãy xương nói chung và gãy xương sườn nói riêng đòi hỏi quá trình điều trị tích cực, hợp lý, đúng lộ trình. Nếu không hiểu biết hay chủ quan trong vấn đề điều trị, phục hồi có thể dẫn đến các biến chứng, di chứng không mong muốn, làm suy giảm khả năng vận động, lao động và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó cần đưa bệnh nhân đến các cơ sở y tế uy tín để điều trị.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
