Nguyên tắc hoán đổi vắc-xin trong quá trình tiêm chủng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.Nguyễn Hải Hà - Trưởng Đơn nguyên vắc xin – Khoa Ngoại trú Nhi - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Trong một số trường hợp bất khả kháng, nếu đã tiêm một loại vắc-xin nào đó mà sau đó lại không còn vắc-xin hoặc không nhớ loại vắc-xin đó của nhà sản xuất nào thì có thể tiêm vắc-xin hiện có với cùng kháng nguyên (loại bệnh) với mũi tiêm trước đó.

Mỗi loại vắc-xin của các nhà sản xuất khác nhau sẽ có sự khác nhau về thành phần kháng nguyên, nồng độ kháng nguyên, chất bảo quản, trợ chất và phương pháp sản xuất. Bất kỳ sự thay đổi của yếu tố nào đều có khả năng làm ảnh hưởng đến chất lượng tiêm chủng. Chính vì thế, nguyên tắc là không nên hoán đổi vắc-xin phối hợp của những nhà sản xuất khác nhau. Tuy nhiên, nếu đã tiêm một loại vắc-xin nào đó mà sau đó lại không còn vắc-xin hoặc không nhớ loại vắc-xin đó của nhà sản xuất nào thì có thể tiêm vắc-xin hiện có với cùng kháng nguyên (loại bệnh) với mũi tiêm trước đó; nhưng cần tuân thủ một số nguyên tắc trong chuyển đổi vắc-xin để đạt được hiệu quả tương tự, cụ thể:

• Nên chỉ định cùng một loại vắc-xin của cùng nhà sản xuất trong suốt lịch tiêm chủng vắc-xin của đối tượng trừ những trường hợp bất khả kháng không có loại vắc- xin đã tiêm trước đó, có thể chỉ định chuyển đổi vắc-xin khác cùng loại để đảm bảo đúng lịch tiêm chủng tránh trường hợp trì hoãn hoặc ngừng lịch tiêm của đối tượng cần tiêm chủng.
• Khi chỉ định tiêm vắc-xin khác cùng loại, bác sĩ cần cân nhắc các tiêu chí sau: Vắc-xin hoán đổi phải có cùng chỉ định và có lịch tiêm trên cùng nhóm đối tượng, có chứa cùng loại kháng nguyên tương tự nhau, tương đương về tính an toàn, tính sinh miễn dịch và hiệu quả bảo vệ với vắc-xin được tiêm trước đó.
• Một khi đã hoán đổi vắc-xin sử dụng thì các sản phẩm đi kèm phải được sử dụng đồng bộ.

• Đối với trường hợp muốn đổi từ 5 trong 1 sang 6 trong 1 cũng có thể được, tùy theo tình trạng còn hay hết vắc-xin ở từng địa phương và chỉ định của bác sĩ.
• Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi hoán đổi vắc-xin.

Tiêm chủng đúng lịch: Lịch tiêm chủng được lập ra dựa vào kết quả nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu trên động vật và thử nghiệm lâm sàng để tìm ra độ tuổi nào trẻ sẽ có được miễn dịch tối ưu, có mức bảo vệ tốt, cũng như ở độ tuổi nào trẻ đối mặt với nhiều nguy cơ mắc một trong các bệnh có thể chủng ngừa. Vì vậy, nếu trẻ được tiêm đúng lịch tiêm vắc-xin thì khả năng bảo vệ của vắc-xin sẽ đạt hiệu quả cao nhất. Theo nguyên tắc, khi trẻ tiêm quá trễ so với lịch thì vắc-xin sẽ giảm hiệu lực, khả năng phòng bệnh sẽ thấp hơn so với tiêm đúng lịch.

Có thể tiêm vắc-xin ngừa nhiều bệnh trong cùng 1 mũi tiêm: Hiện nay có nhiều loại vắc-xin phối hợp có khả năng phòng ngừa được nhiều bệnh cùng lúc như: Vắc-xin 5 trong 1, vắc-xin 6 trong 1, Vắc-xin Sởi - Quai bị - Rubella... Khi cho trẻ tiêm những mũi tiêm phối hợp này, phụ huynh sẽ tiết kiệm được thời gian và tiền bạc, trẻ cũng sẽ sớm hoàn thành lịch tiêm chủng và quan trọng là hạn chế số lần tiêm.

Sau khi thực hiện tiêm chủng vắc-xin, nếu trẻ có biểu hiện sốt cao từ 38.5 độ trở lên, có uống thuốc hạ sốt mà vẫn không giảm, nổi ban, các triệu chứng sốt, sưng đau tại chỗ, khóc, quấy, bú kém.... nặng hơn hay kéo dài trên 24 giờ, co giật hoặc co giật giống như động kinh, tím tái, mất ý thức, thở nhanh, khó thở... thì cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện gần nhất càng sớm càng tốt để được xử trí kịp thời, phòng ngừa những biến chứng nguy hiểm khi gặp phản ứng sau tiêm.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện đang cung cấp Chương trình tiêm chủng trọn gói với nhiều loại vắc-xin đa dạng cho các đối tượng khác nhau, từ trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn, phụ nữ trước và trong khi mang thai.
Riêng trong tháng 12/2019, Vinmec miễn phí tiêm Vắc-xin Viêm gan B sơ sinh (tiêm ngay sau khi sinh) cho bé khi đăng kí Gói tiêm chủng trọn gói dành cho trẻ từ 0-1 tuổi hoặc từ 0-2 tuổi.