Ung thư tuyến tiền liệt có di truyền không?

Ung thư tuyến tiền liệt hay ung thư tiền liệt tuyến là một trong những bệnh ung thư hay gặp nhất ở nam giới. Đây là một căn bệnh nguy hiểm, gây ra các vấn đề nghiêm trọng. Song bệnh có thể được chữa khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Vậy bệnh ung thư tuyến tiền liệt có di truyền không?

Tuyến tiền liệt là một cơ quan ở nam giới và là hệ thống sinh sản. Tuyến tiền liệt nằm quanh niệu đạo ở lối ra từ bàng quang của nam giới. Bộ phận này đóng vai trò vô cùng quan trọng bởi vì chúng giúp sản sinh chất dịch là tinh dịch nuôi dưỡng và vận chuyển tinh trùng.

Ung thư tuyến tiền liệt hay còn gọi là ung thư tiền liệt tuyến là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới, diễn ra trong tuyến tiền liệt. Ung thư tuyến tiền liệt thường diễn tiến chậm và bệnh vẫn còn bị ở hạn chế ở tuyến tiền liệt ở giai đoạn đầu. Nếu phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh không gây ra tác hại nghiêm trọng. Không phải tất cả các loại ung thư đều có thể lây lan nhanh chóng, một số khối u ác tính có thể phát triển chậm, một số loại ung thư chỉ cần điều trị tối thiểu. Để ngăn ngừa và làm chậm sự lây lan của bệnh, đồng thời giảm tỷ lệ tử vong do bệnh gây ra, ung thư cần được xác định sớm và điều trị kịp thời. Cơ hội chữa khỏi ung thư tuyến tiền liệt cao hơn nếu bệnh được phát hiện sớm khi vẫn còn ở giới hạn ở tuyến tiền liệt.

Hiện nay, các chuyên gia vẫn chưa thể xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh ung thư tuyến tiền liệt, tuy nhiên theo một số nghiên cứu, chế độ ăn và gen của người bệnh gây tác động đến ung thư tiền liệt tuyến. Nguy cơ mắc bệnh cao hơn ở những người ăn nhiều chất béo.

Ung thư tuyến tiền liệt là căn bệnh có di truyền, yếu tố này chiếm khoảng từ 5 - 10% trong tổng số ca ung thư tiền liệt tuyến. Sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt là do sự kết hợp của các gen chung và các yếu tố môi trường hoặc thói quen sinh hoạt.

Ung thư tuyến tiền liệt di truyền tuy hiếm xảy ra nhưng ung thư tiền liệt tuyến có thể di truyền từ người thân và chiếm khoảng 5% tổng số trường hợp mắc bệnh. Ung thư tuyến tiền liệt có yếu tố di truyền xảy ra khi có sự thay đổi trong gen và được truyền lại trong một gia đình từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Tiền sử gia đình là yếu tố nguy cơ lớn nhất đối với ung thư tuyến tiền liệt.

Bạn có nguy cơ cao mắc ung thư tiền liệt tuyến nếu tiền sử gia đình có các đặc điểm như sau:

• Nhiều người thân cấp một bị ung thư tuyến tiền liệt
• Bệnh ung thư tuyến tiền liệt xảy ra ở 3 thế hệ trong cùng một gia đình
• Nhiều người thân, chẳng hạn như cha, anh trai, con trai, ông nội, chú hoặc cháu trai trong cùng một gia đình được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt trước 55 tuổi. Nếu cha, anh trai hoặc con trai bị ung thư tuyến tiền liệt thì nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn nguy cơ trung bình từ 2 đến 3 lần. Nguy cơ mắc bệnh tỉ lệ thuận với số lượng người thân được chẩn đoán mắc ung thư tiền liệt tuyến.

Ngoài yếu tố di truyền, các yếu tố sau đây cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới, bao gồm:

3.1. Tuổi tác

Nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt tăng lên theo tuổi tác, đặc biệt là sau tuổi 50. Hơn 80% trường hợp ung thư tuyến tiền liệt được chẩn đoán ở những người 65 tuổi trở lên. Những người đàn ông lớn tuổi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt có thể phải đối mặt với nhiều thách thức hơn, đặc biệt là về điều trị ung thư.

3.2. Màu da

Đàn ông da đen ở Hoa Kỳ và những người đàn ông gốc Phi khác được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt cao hơn đàn ông thuộc các chủng tộc khác. Đàn ông da đen có nguy cơ tử vong cao hơn vì ung thư tuyến tiền liệt so với đàn ông da trắng.

3.3. Vị trí địa lý

Ung thư tuyến tiền liệt xảy ra thường xuyên nhất ở Bắc Mỹ và Bắc Âu. Hiện nay, ung thư tuyến tiền liệt đang gia tăng ở nam giới châu Á sống trong môi trường đô thị hóa, chẳng hạn như Hồng Kông, Singapore, và các thành phố Bắc Mỹ và châu Âu, đặc biệt là ở những người có lối sống ít hoạt động thể chất và chế độ ăn uống kém lành mạnh.

3.4. Hội chứng ung thư vú và ung thư buồng trứng di truyền (HBOC)

HBOC có liên quan đến đột biến sửa chữa DNA đối với gen BRCA1 và / hoặc BRCA2. BRCA là viết tắt của “BReast CAncer”. HBOC thường liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư vú và ung thư buồng trứng ở phụ nữ. Tuy nhiên, nam giới có HBOC cũng có nguy cơ phát triển ung thư vú và một dạng ung thư tuyến tiền liệt nặng hơn. Các đột biến ở gen BRCA1 và BRCA2 được cho là chỉ gây ra một tỷ lệ nhỏ ung thư tuyến tiền liệt gia đình. Nam giới có BRCA1 hoặc BRCA2 đột biến nên xem xét tầm soát ung thư tuyến tiền liệt ở độ tuổi sớm hơn. Xét nghiệm di truyền có thể chỉ thích hợp cho những gia đình có tiền sử mắc ung thư tuyến tiền liệt, cũng có thể có HBOC. Nếu bạn lo lắng về điều này dựa trên tiền sử gia đình của chính bạn, bạn nên tham khảo các chuyên gia về di truyền hoặc bác sĩ để biết thêm thông tin.

3.5. Thay đổi gen

Các gen khác có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư tuyến tiền liệt bao gồm HPC1 , HPC2 , HPCX , CAPB , ATM , FANCA , HOXB13 và các gen sửa chữa không phù hợp. Tuy nhiên, hiện các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân trực tiếp gây ra ung thư tuyến tiền liệt hoặc cụ thể cho căn bệnh này. Nghiên cứu để xác định các gen liên quan đến tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt đang được tiến hành và các chuyên gia vẫn không ngừng tìm hiểu thêm về cách những thay đổi di truyền cụ thể có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt. Hiện tại, không có xét nghiệm di truyền nào để xác định khả năng mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới.

3.6. Phơi nhiễm chất độc da cam

Bộ Cựu chiến binh Hoa Kỳ (VA) liệt kê ung thư tuyến tiền liệt là một căn bệnh liên quan đến việc tiếp xúc với chất độc da cam, một chất hóa học được sử dụng trong Chiến tranh Việt Nam. Nếu bạn là một cựu chiến binh có thể đã tiếp xúc với chất độc da cam, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.

3.7. Thói quen ăn uống

Chưa có nghiên cứu nào chứng minh rằng chế độ ăn uống và dinh dưỡng có thể trực tiếp gây ra hoặc ngăn chặn sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu xem xét mối liên hệ giữa một số hành vi ăn uống và ung thư cho thấy có một sự liên kết ràng buộc. Ví dụ, béo phì có liên quan đến nhiều bệnh ung thư, bao gồm cả ung thư tuyến tiền liệt, và để tránh nguy cơ béo phì, bạn cần thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, hợp lý.

Các yếu tố khác nhau gây ra các loại ung thư khác nhau. Các chuyên gia vẫn đang tiếp tục xem xét và xác định những yếu tố nào gây ra các loại ung thư này, bao gồm cả cách phòng ngừa bệnh. Căn bệnh này tuy không thể phòng tránh được một cách hoàn toàn nhưng bạn có thể làm giảm nguy cơ mắc ung thư tuyến tiền liệt thông qua một số biện pháp, chẳng hạn như:

4.1. Sử dụng thuốc

Một nhóm thuốc được gọi là chất ức chế 5-alpha-reductase (5-ARI), bao gồm dutasteride (Avodart) và Finasteride (Proscar), thường được sử dụng để điều trị BPH. Chúng cũng có thể làm giảm nguy cơ phát triển ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới. Một số thử nghiệm lâm sàng trước đây cho thấy rằng 5-ARI có liên quan đến ung thư tuyến tiền liệt, nhưng các nghiên cứu mới hơn cho thấy điều này không đúng. Theo kết quả của một nghiên cứu theo dõi dài hạn được công bố vào năm 2013, 78% nam giới dùng Finasteride hoặc giả dược vẫn sống sau 15 năm. Những kết quả này cho thấy rằng dùng Finasteride không làm giảm nguy cơ tử vong ở nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt. Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã không phê duyệt những loại thuốc này được sử dụng để ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, 5-ARI được FDA chấp thuận để điều trị các triệu chứng đường tiết niệu dưới liên quan đến BPH. Quyết định sử dụng 5-ARI ở trường hợp là khác nhau. Bất kỳ ai đang cân nhắc sử dụng loại thuốc này nên thảo luận với bác sĩ về những lợi ích và tác dụng phụ có thể xảy ra.

4.2. Thay đổi chế độ ăn uống

Hiện không có đủ thông tin để đưa ra khuyến nghị rõ ràng về vai trò chính xác của hành vi ăn uống đối với bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Thay đổi chế độ ăn uống có thể cần được thực hiện sớm để giảm nguy cơ phát triển ung thư tuyến tiền liệt về sau. Cụ thể:

• Thường xuyên ăn thực phẩm giàu chất béo, đặc biệt là mỡ động vật có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa xác định rõ liệu chế độ ăn nhiều chất béo động vật có làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt hay không.
• Chế độ ăn nhiều rau, trái cây và các loại đậu, chẳng hạn như đậu và đậu Hà Lan, có thể làm giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Các chuyên gia vẫn chưa xác định được cụ thể chất dinh dưỡng nào chịu trách nhiệm trực tiếp. Mặc dù lycopene, chất dinh dưỡng có trong cà chua và các loại rau khác, đã được chứng minh là có liên quan đến việc giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, nhưng các nghiên cứu không cho thấy có mối quan hệ giữa lycopene và ngăn ngừa ung thư.
• Hiện tại không có vitamin và khoáng chất hoặc chất bổ sung cụ thể nào được chứng minh trong các thử nghiệm lâm sàng để ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt. Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất kỳ chất bổ sung nào để ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt.
• Những thay đổi cụ thể đối với hành vi ăn uống có thể ngăn chặn hoặc làm chậm sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt. Những sự thay đổi như vậy cần được thực hiện sớm để phát huy tác dụng tối đa về sau.

Hiện nay, dường như ung thư tiền liệt tuyến vẫn chưa được quan tâm đúng mực tại Việt Nam. Năm 2018, theo ghi nhận của Globocan, Việt Nam có tới 1.873 ca tử vong do ung thư tuyến tiền liệt, trong khi số ca mắc mới được phát hiện là 3.959. Nguyên nhân được cho là việc tầm soát ung thư tuyến tiền liệt ở Việt Nam chưa được quan tâm đúng mức, do đó các ca mắc mới thường được phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, tỷ lệ tử vong càng tăng cao.

Các bác sĩ khuyến cáo nam giới lớn tuổi, có các yếu tố nguy cơ của ung thư tuyến tiền liệt (gia đình có người bị ung thư tuyến tiền liệt, bản thân mắc phì đại tiền liệt tuyến, tiền sử tiếp xúc phóng xạ, rối loạn tiểu tiện...) cần đi khám sàng lọc (thử PSA, khám tuyến tiền liệt) để phát hiện sớm nếu mắc ung thư tuyến tiền liệt nhằm mục đích phát hiện sớm và điều trị bệnh kịp thời.

Với các trường hợp đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt, phẫu thuật là phương pháp điều trị tốt nếu ở giai đoạn sớm, xạ trị được áp dụng trong một số trường hợp. Khi người bệnh không còn chỉ định phẫu thuật và những trường hợp thất bại sau khi phẫu thuật hoặc xạ trị, áp dụng phương pháp điều trị nội tiết.