Giá trị của siêu âm và áp dụng phân loại TIRADS trong chẩn đoán phân biệt bướu nhân tuyến giáp lành và ác tính

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Anh Việt - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Và Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hồng Hải - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Ung thư tuyến giáp là một loại u nội tiết thường gặp và nếu được chẩn đoán, điều trị sớm có thể ngăn ngừa sự tiến triển của ung thư tuyến giáp hiệu quả. Theo đó, việc chẩn đoán phân biệt bướu nhân tuyến giáp lành và ác tính nhanh chóng ngay từ ban đầu là đòi hỏi bắt buộc, và điều này có thể đạt được dưạ trên sự áp dụng giá trị của siêu âm và phân loại TIRADS.

Bướu nhân tuyến giáp là những mô có bản chất là mô giáp, mật độ rắn, hình thành bên trong tuyến giáp. Nếu khối có kích thước nhỏ thì gọi là nhân giáp. Ngược lại, khi người bệnh có nhiều nhân giáp hay một nhân hoặc các nhân có kích thước lớn thì gọi là bướu nhân tuyến giáp.

Hầu hết các nhân giáp không gây ra các triệu chứng đáng kể nên người bệnh thường sẽ không biết mình có nhân giáp cho đến khi bác sĩ phát hiện ra khi khám sức khỏe định kỳ. Khi có kích thước lớn, bướu giáp sẽ có thể nhìn thấy được hoặc gây chèn ép xung quanh hoặc gây khó khăn cho việc nuốt hoặc thở. Tuy nhiên, có một tỷ lệ nhỏ các nhân giáp có bản chất là ung thư giáp (các tế bào ác tính tại tuyến giáp).

Chính vì thế, các lựa chọn điều trị tùy thuộc vào loại nhân giáp mà người bệnh đang mắc phải. Theo đó, việc chẩn đoán đúng bản chất của bướu nhân tuyến giáp mang ý nghĩa quyết định quan trọng. Khi đánh giá một khối u hoặc nốt ở cổ, một trong những mục tiêu chính của bác sĩ là loại trừ khả năng mắc bệnh ung thư. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng sẽ muốn biết chức năng tuyến giáp hoạt động bình thường hay không thông qua khám tuyến giáp tại chỗ, khám tổng quát tìm triệu chứng của cường giáp và thực hiện các xét nghiệm kiểm tra chức năng tuyến giáp, siêu âm hay sinh thiết chọc hút mô giáp bằng kim nhỏ để cho kết quả rõ ràng, phân định khả năng bướu nhân tuyến giáp lành và ác tính.

Siêu âm là một phương tiện y tế không xâm lấn giúp bác sĩ chẩn đoán các bệnh lý một cách an toàn và không gây đau đớn gì. Kỹ thuật này tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể bằng cách sử dụng sóng âm thanh thông qua một đầu dò và lớp gel được đặt trực tiếp trên da. Sóng âm tần số cao truyền từ đầu dò qua gel vào cơ thể. Đầu dò thu thập các song âm thanh dội lại. Máy tính sử dụng những sóng âm thanh đó để tạo ra hình ảnh. Kỹ thuật siêu âm không sử dụng bức xạ như chụp X-quang nên hoàn toàn không gây nguy cơ phơi nhiễm. Đồng thời, vì hình ảnh được chụp trong thời gian thực, siêu âm còn giúp có thể hiển thị cấu trúc và chuyển động của các cơ quan bên trong cơ thể, như tốc độ dòng máu chảy qua các mạch máu.

Đối với siêu âm tuyến giáp, chỉ định này được đặt ra khi cần khảo sát hình ảnh của tuyến giáp và các cấu trúc lân cận ở vùng cổ. Tuyến giáp là một tuyến nội tiết; cấu trúc này có vị trí nằm ở phía trước cổ ngay trên xương quai xanh và có hình dạng giống con bướm, với hai thùy ở hai bên cổ được nối với nhau bằng một dải mô hẹp gọi là eo tuyến.

Mô tuyến giáp mỏng và mềm, nằm ngay dưới bề mặt da nhưng ít khi được quan tâm. Có đến khoảng 5 đến 10% người trưởng thành sẽ có nốt u (nhân) trong tuyến giáp mà bác sĩ có thể xác định được khi khám. Tuy nhiên, nếu được chỉ định thực hiện, giá trị siêu âm sẽ rất nhạy và cho thấy nhiều nốt không sờ thấy được trong tuyến giáp, cho biết các thông tin chi tiết:

• Kích thước của nhân giáp
• Mật độ bên trong nhân giáp (chứa đầy chất lỏng hay chất rắn)
• Các đặc điểm gợi ý có thể là ung thư tuyến giáp thay vì một nốt lành tính như bờ không đều, vi vôi hóa.....
• Các hạch bạch huyết ở cổ có bị ảnh hưởng gì hay không.

Khi tuổi tăng lên, có tới 70% người lớn được tìm thấy các nốt trên siêu âm nhưng phần lớn trong số này chứa các mô lành tính của tuyến giáp, không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Phần còn lại có thể nghi ngờ khả năng chẩn đoán xác định bệnh ác tính trên siêu âm tuyến giáp nếu có các đặc điểm như có cấu trúc đặc, giảm âm, bờ không đều, trục lớn vuông góc với bề mặt da, vi vôi hóa... Tuy nhiên, chẩn đoán xác định là bằng chọc hút tuyến giáp bằng kim nhỏ (FNA).

Phân loại hệ thống dữ liệu và báo cáo hình ảnh tuyến giáp (Thyroid Imaging Reporting and Data Systems - TIRADS) đánh giá nguy cơ ác tính của nhân tuyến giáp dựa trên các đặc điểm hình ảnh trên siêu âm từ đó đứa ra thái độ theo dõi và điều trị phù hợp. Mỗi tổ chức khác nhau sẽ đưa ra phân loại TIRADS khác nhau, tuy nhiên các bảng phân loại TIRADS thường được sử dụng là:

• ACR TIRADS - 2017
• EU-TIRADS - 2017
• K-TIRADS - 2016

Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec đang áp dụng bảng phân loại mới và đẩy đủ nhất theo ACR TI-RADS. Cách mô tả khối u và phân loại theo ACR TI-RADS (American College Of Radiology Thyroid Imaging Reporting and Data Systems)

Dựa trên 5 đặc tính:

1. Thành phần

• Nang hoặc hầu như là nang: 0 điểm
• Thoái hoá nang dạng bọt biển: 0 điểm
• Vừa nang vừa đặc: 1 điểm
• Đặc hoặc hầu như đặc: 2 điểm

1. Cấu trúc âm (Hồi âm)

• Trống âm: 0 điểm
• Tăng âm hoặc đồng âm: 1 điểm
• Giảm âm: 2 điểm
• Rất giảm âm (giảm âm mạnh): 3 điểm

1. Hình dáng

• Rộng hơn cao: 0 điểm
• Cao hơn rộng: 3 điểm

1. Đường bờ

• Bờ nhẵn: 0 điểm
• Bờ không rõ: 0 điểm
• Bờ thuỳ múi hoặc không đều: 2 điểm (giá trị chẩn đoán dương tính 57%)
• Bờ tua gai: 3 điểm.

1. Vôi hoá

• Không có hoặc hình ảnh đuôi sao chổi lớn (vôi hoá dịch keo cô đặc): 0 điểm.
• Vôi hoá thô: 1 điểm (độ ác tính thấp)
• Vôi hoá dạng viền: 2 điểm
• Những đốm tăng âm lấm tấm (Punctate Echogenic Foci): 3 điểm

Dựa vào các đặc điểm hình ảnh trên siêu âm, các nhân tuyến giáp sẽ được đánh giá TI-RADS từ 1 đên 5 với các mức độ gợi ý ác tính khác nhau từ đó đưa ra các khuyến cáo cho từng nốt.

• TI-RADS 1: Lành tính.

Không cần chọc chút tế bào (FNA) kiểm tra.

• TI-RADS 2: Không nghi ngờ.

Không cần chọc chút tế bào (FNA) kiểm tra.

• TI-RADS 3: Nghi ngờ thấp.

Chọc chút tế bào (FNA) kiểm tra nếu nhân ≥ 2.5cm

Theo dõi nếu nhân ≥ 1.5cm.

• TI-RADS 4: Nghi ngờ vừa.

Chọc chút tế bào (FNA) kiểm tra nếu nhân ≥ 1.5cm

Theo dõi nếu nhân ≥ 1cm.

• TI-RADS 5: Nghi ngờ cao.

Chọc chút tế bào (FNA) kiểm tra nếu nhân ≥ 1cm

Theo dõi nếu nhân ≥ 0.5cm.

Cho đến nay, đã có hàng loạt các nghiên cứu xác minh hiệu quả của việc sử dụng phân loại TIRADS để chẩn đoán nhân giáp lành tính và ác tính theo các đặc điểm ghi nhận trên siêu âm tuyến giáp. Vì vậy, công cụ này đã được xem là một phương pháp phân tích bằng cận lâm sàng đơn giản, hỗ trợ cho các dữ liệu lâm sàng để phân biệt bướu nhân tuyến giáp lành và ác tính. Hơn nữa, để giảm sự phụ thuộc vào những nhận định chủ quan theo ý kiến bác sĩ, các dữ liệu hình ảnh siêu âm đã được nâng cao vai trò hơn nữa, bên cạnh những triệu chứng lâm sàng, được sử dụng thêm để hỗ trợ việc đưa ra quyết định chẩn đoán trong thực hành.

Hiện tại, chẩn đoán phân biệt bướu nhân tuyến giáp lành và ác tính chủ yếu là dựa trên hình ảnh học ban đầu. Chỉ những trường hợp nghi ngờ khả năng chẩn đoán ung thư theo siêu âm và phân loại TIRADS mới được tiến hành sinh thiết, vì đây là công cụ xâm lấn và cũng có thể gây ra một số rủi ro nhất định. Với những nghiên cứu quan sát hồi cứu có cỡ mẫu lớn, độ nhạy và độ đặc hiệu khi phối hợp siêu âm tuyến giáp và phân loại TIRADS trong chẩn đoán bướu nhân tuyến giáp là ung thư có giá trị khá cao. Từ đó, sự phối hợp này trở thành một yếu tố khách quan với sự nhận định của bác sĩ lâm sàng, đạt được mục tiêu người bệnh hàng đầu, nhanh chóng tìm phương hướng điều trị dứt điểm vì bản chất của ung thư tuyến giáp có tiên lượng khá khả quan.

Tóm lại, cùng với siêu âm tuyến giáp, khi được kết hợp với phân loại TIRADS, các trường hợp người bệnh có bướu nhân tuyến giáp sẽ được hỗ trợ việc đưa ra quyết định lâm sàng chuẩn xác hơn. Từ đó, sự phân biệt bướu nhân tuyến giáp lành và ác tính sẽ thuận lợi hơn, nhanh chóng hơn, bao gồm cả việc đưa ra kế hoạch điều trị và theo dõi lâu dài.