Cấy tế bào gốc tạo máu là quá trình phục hồi tế bào gốc tạo máu cho bệnh nhân ung thư đã thực hiện hoá trị liều cao - liệu pháp không những tiêu diệt tế bào ung thư mà còn tiêu diệt tế bào gốc tuỷ xương. Bài viết dưới đây sẽ giúp mọi người hiểu rõ hơn về phương pháp cấy ghép tế bào gốc này và những yếu tố cần lưu ý.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của bác sĩ TS. Ngô Anh Tiến, ngân hàng Mô Vinmec.
1. Cấy tế bào gốc là gì?
Cấy ghép tế bào gốc tạo máu là quá trình khôi phục tế bào gốc tạo máu (blood-forming stem cells) cho các bệnh nhân ung thư đã trải qua hóa trị liệu liều cao, do liệu pháp này không chỉ tiêu diệt tế bào ung thư mà còn phá hủy cả tế bào gốc trong tủy xương.
Tế bào gốc tạo máu rất quan trọng vì có khả năng biệt hóa thành các loại tế bào máu khác nhau như sau:
- Tế bào bạch cầu: Đóng vai trò bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh truyền nhiễm bằng cách tạo thành hàng rào miễn dịch.
- Tế bào hồng cầu: Chịu trách nhiệm vận chuyển oxy đi khắp cơ thể.
- Tiểu cầu: Tác nhân quan trọng trong quá trình đông máu.
2. Nguồn tế bào gốc được lấy từ đâu?
Nguồn tế bào gốc đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị cho người bệnh. Nhằm giảm thiểu khả năng mẫu ghép bị đào thải, hạn chế tác dụng phụ, các nguồn sẽ là tế bào gốc tự thân hoặc tế bào gốc từ người cùng huyết thống. Do đó, các gia đình nên trang bị kiến thức và chuẩn bị bảo hiểm sinh học cho tương lai bằng cách lưu trữ tế bào gốc tại các ngân hàng sinh học.
Trong đó, máu cuống rốn và mô dây rốn là nguồn cung cấp tế bào gốc an toàn và hiệu quả. Đây là các tế bào gốc non trẻ, khỏe mạnh, chưa chịu ảnh hưởng của môi trường và tuổi tác. Những tế bào này sẽ là công cụ đắc lực giúp điều trị các căn bệnh hiểm nghèo cho chính người lưu mẫu hoặc người thân trong gia đình khi cần thiết nếu được lưu trữ và bảo quản đúng cách.
Đặc biệt, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ y học tái tạo, danh mục các bệnh có thể được điều trị bằng cấy tế bào gốc và các ứng dụng khác của tế bào gốc sẽ ngày càng mở rộng.
3. Cách tế bào gốc chống lại ung thư
Hiện tại, việc cấy tế bào gốc chỉ có tác dụng trực tiếp đối với một số loại ung thư như bệnh đa u tủy hay bạch cầu, thông qua hiệu ứng mảnh ghép - khối u (graft-versus-tumor). Hiệu ứng này xảy ra khi thực hiện cấy ghép dị thân, các tế bào bạch cầu trong mảnh ghép sẽ tấn công bất kỳ tế bào ung thư nào còn sót lại trong cơ thể bệnh nhân sau khi điều trị liều cao.
Tuy nhiên, đối với các loại ung thư khác, cấy tế bào gốc không có tác dụng điều trị ung thư một cách trực tiếp nhưng có vai trò quan trọng trong việc phục hồi sức khỏe của người bệnh một cách hiệu quả và bền vững.
4. Các phương thức cấy tế bào gốc
Trong kỹ thuật cấy tế bào gốc, các tế bào gốc tạo máu khỏe mạnh được truyền vào cơ thể bệnh nhân qua ven tĩnh mạch. Khi vào trong cơ thể, các tế bào gốc này sẽ di chuyển đến tủy xương và thay thế các tế bào gốc đã bị phá hủy do hóa - xạ trị. Việc cấy ghép có thể được thực hiện theo ba cách:
- Cấy ghép tự thân: Tế bào gốc được phân lập từ tủy xương hoặc máu ngoại vi của chính bệnh nhân.
- Cấy ghép dị thân (cấy ghép chéo): Tế bào gốc được lấy từ một người hiến tặng bất kỳ, có thể cùng huyết thống hoặc không, miễn là đảm bảo tương thích với người được cấy ghép.
- Cấy ghép đồng nguyên: Tế bào gốc được lấy từ anh/chị em sinh đôi của bệnh nhân.
5. Quy trình cấy tế bào gốc điều trị ung thư
5.1. Thu nhận mẫu tế bào gốc
Bác sĩ sẽ tiến hành tiêm một số loại thuốc để thúc đẩy tăng sinh số lượng tế bào gốc của người bệnh hoặc người hiến tặng. Sau đó, bác sĩ sẽ thu thập mẫu tế bào gốc này qua ống truyền tĩnh mạch hoặc qua catheter được đặt tại tĩnh mạch lớn ở ngực.
Thời gian thực hiện khoảng vài ngày, tùy thuộc vào tình trạng của người bệnh hoặc người hiến tặng mẫu. Người bệnh không cần ở lại bệnh viện trong quá trình thu nhận mẫu tế bào.
5.2. Thực hiện cấy ghép
Sau khi thu nhận mẫu tế bào gốc, bác sĩ sẽ thông báo ngày thực hiện cấy ghép. Người bệnh sẽ trải qua quá trình điều trị chuẩn bị, trong đó các bác sĩ sẽ sử dụng hóa trị (có hoặc không có bức xạ) để tiêu diệt tế bào ung thư.
Quá trình này có thể diễn ra từ 5 đến 10 ngày, người bệnh sẽ phải ở lại bệnh viện trong khoảng 3 tuần để điều trị. Một số trường hợp, bệnh nhân sẽ cần đến bệnh viện mỗi ngày để kiểm tra thay vì lưu trú.
5.3. Truyền tế bào gốc
Ở bước này, kỹ thuật viên sẽ truyền lại tế bào gốc vào máu của người bệnh thông qua catheter ghép. Thời gian thực hiện là dưới 30 phút mỗi lần truyền và bệnh nhân sẽ cần phải truyền nhiều hơn một lần.
5.4. Phục hồi sau cấy ghép
Bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng thuốc kháng sinh hoặc một vài loại thuốc khác. Trong một số trường hợp, người bệnh có thể cần được truyền thêm máu.
Giai đoạn này sẽ được thực hiện trong khoảng 2 tuần và người bệnh cần được bảo vệ khỏi các tác nhân gây nhiễm trùng. Do đó, những ai ra vào phòng bệnh đều cần sát khuẩn sạch sẽ, trang bị những vật dụng như khẩu trang và găng tay để tránh vi khuẩn xâm nhập. Ngoài ra, không mang thực phẩm tươi vào phòng bệnh để tránh vi khuẩn và nấm mốc.
6. Những câu hỏi thường gặp
6.1. Ai nên sử dụng liệu pháp cấy ghép tế bào gốc?
Liệu pháp cấy tế bào gốc hiện đang được sử dụng để điều trị các bệnh nhân mắc các bệnh như bạch cầu, u lympho, đa u tủy, và u nguyên bào thần kinh.
6.2. Cấy tế bào gốc mất bao lâu?
Quá trình cấy tế bào gốc có thể mất đến vài tháng để hoàn thành. Đầu tiên, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng hóa trị, xạ trị liều cao hoặc kết hợp cả hai để tiêu diệt các tế bào ung thư trong cơ thể. Sau đó, bệnh nhân sẽ nghỉ ngơi vài ngày trước khi tiếp nhận cấy tế bào gốc. Các tế bào gốc sẽ được truyền vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch, thời gian thực hiện có thể kéo dài từ 1 đến 5 giờ.
Sau khi được truyền vào mạch máu, các tế bào gốc sẽ di chuyển đến tủy xương và “làm tổ” tại đó để bắt đầu sản sinh các tế bào máu mới. Lúc này, bệnh nhân sẽ bước vào giai đoạn phục hồi. Thời gian phục hồi hoàn toàn có thể kéo dài vài tháng đối với cấy ghép tự thân và từ 1 đến 2 năm đối với cấy ghép dị sinh hoặc cộng sinh, do hệ miễn dịch cần nhiều thời gian hơn để khôi phục.
6.3. Cấy tế bào gốc ảnh hưởng thế nào tới cơ thể?
Cấy ghép tế bào gốc ảnh hưởng khác nhau đến từng bệnh nhân, tùy thuộc vào một số yếu tố:
- Loại cấy ghép;
- Liều lượng điều trị trước khi cấy ghép và mức phản ứng của cơ thể;
- Loại ung thư;
- Mức độ tiến triển của ung thư;
- Tình trạng sức khỏe trước khi cấy ghép.
Tuy nhiên, trong trường hợp cấy ghép dị sinh, có thể phát triển một vấn đề nghiêm trọng gọi là bệnh mảnh ghép chống lại vật chủ (graft-versus-host disease - GVHD). Bệnh này xảy ra khi các tế bào bạch cầu từ người hiến tặng (mô ghép) nhận diện các tế bào trong cơ thể người bệnh (vật chủ) là ngoại lai và tấn công các tế bào. Da, gan, ruột và nhiều cơ quan khác có thể bị tổn thương do quá trình này.
Bệnh mảnh ghép chống vật chủ có thể xuất hiện vài tuần sau khi cấy ghép hoặc muộn hơn nhiều. Phương pháp điều trị được áp dụng là dùng steroid hoặc các loại thuốc ức chế hệ thống miễn dịch và có thể được phòng tránh hiệu quả nếu mẫu ghép đạt được độ tương thích kháng nguyên bạch cầu người (HLA) cao.
Tại Việt Nam, bệnh nhân có thể lựa chọn lưu trữ tế bào gốc tại Ngân hàng Mô Vinmec. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cũng là đơn vị đầu tiên ở Việt Nam đầu tư nghiên cứu bài bản và chuyên sâu trong lĩnh vực ứng dụng tế bào gốc.
Vinmec đã tiếp nhận và triển khai công nghệ điều trị ung thư bằng ghép tế bào gốc từ năm 2015, với đầy đủ trang thiết bị cao cấp và hiện đại như máy thu hoạch tế bào gốc, máy dòng chảy tế bào học, máy giải trình tự thế hệ gen tiếp theo, và các phương tiện chẩn đoán khác như MRI, CT, PET/CT và SPECT/CT. Nhờ đó, Vinmec có thể cung cấp liệu pháp ghép tế bào gốc điều trị ung thư cho những bệnh nhân trong nước, giúp họ tiếp cận phương pháp này mà không cần phải ra nước ngoài, tránh được sự bất tiện và tốn kém.
Khách hàng có thể trực tiếp đến Vinmec Times City để thăm khám hoặc liên hệ hotline 0243 9743 556 để được hỗ trợ.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
