Đặt catheter thần kinh đùi giảm đau sau mổ

Bài viết bởi Bác sĩ Nguyễn Đức Thọ - Khoa Gây mê phẫu thuật - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Đặt catheter thần kinh đùi để giảm đau sau phẫu thuật chi dưới là một kỹ thuật mới, nổi bật với nhiều ưu điểm khi không phải sử dụng Morphin và các tiền chất morphin, giúp giảm các tác dụng phụ của morphin như: buồn nôn, nôn, bí tiểu, táo bón, thậm chí gây nghiện.

Gây tê thần kinh dưới hướng dẫn siêu âm là phương pháp tiêm thuốc gây tê vào trong bao dây thần kinh sát với các dây thần kinh giúp giảm đau trong khi phẫu thuật và giảm đau sau mổ.

Vì tác dụng của thuốc tê thường là ngắn nên muốn giảm đau kéo dài cho bệnh nhân sau phẫu thuật bác sĩ phải luồn một ống thông bằng nhựa ( Catheter ) vào trong bao dây thần kinh để truyền liên tục hoặc bơm ngắt quãng thuốc tê vào sát dây thần kinh mà không phải chích gây tê lặp lại. Cathter có thể được lưu 2 đến 3 ngày sau mổ để giảm đau cho bệnh nhân

Là nhánh lớn nhất của đám rối thần kinh thắt lưng, do các nhánh sau ngành trước của các thần kinh thắt lưng LII,II,IV tạo thành. Đi trong rãnh của cơ thắt lưng chậu rồi chui dưới điểm giữa dây chằng bẹn (trong bao cơ thắt lưng chậu) xuống tam giác đùi ở phía ngoài động mạch và chia thành 3 loại nhánh.
Các nhánh cơ: vận động cho cơ lược, cơ may, cơ tứ đầu đùi, một phần cơ khép dài.
Các nhánh bì: chọc qua cơ may cảm giác cho mặt trước đùi.
Thần kinh hiển: đi qua tam giác đùi vào ống cơ khép bắt chéo trước
động mạch rồi chọc ra nông chia làm hai nhánh:
Nhánh dưới bánh chè cảm giác da mặt trong gối.
Nhánh bì cẳng chân trong: cảm giác da mặt trong cẳng chân và một phần gót chân.

Catheter là một ống thông bằng nhựa mềm được sản xuất đặc biệt để sử dụng trong y khoa, chúng được đặt vào các khoang bên trong cơ thể như mạch máu, bao dây thần kinh, khoang màng phổi, ổ bụng, bàng quang, nhằm mục đích bơm thuốc, cung cấp dịch truyền cho cơ thể hoặc dẫn lưu dịch cơ thể ra ngoài. Ống thông này có thể được lưu tạm thời trong cơ thể cho đến khi đặt được mục tiêu điểu trị.

• Các phẫu thuật mặt trước đùi, phẫu thuật vùng đầu gối (kết hợp xương bánh chè, nội soi cắt lọc sụn chêm khớp gối, tái tạo dây chằng khớp gối).
• Phẫu thuật mặt trước trong cẳng bàn chân.
• Tuy nhiên bác sĩ gây mê có thể đánh giá mức độ và vùng đau của phẫu thuật để quyết định có áp dụng phương pháp này hoặc kết hợp thêm với các phương pháp khác để giảm đau hay không

Bệnh nhân không đồng ý. Bệnh nhân dị ứng với thuốc tê. Nhiễm trùng vùng gây tê. Nhiễm khuẩn huyết. Bệnh nhân động kinh, tâm thần. Đã được mổ ở vùng gây tê. Mất máu lớn.. Hạ huyết áp nặng. Bệnh nhân có rối loạn đông máu hay đang dùng thuốc chống đông. Bệnh nhân không hợp tác (có thể phối hợp với gây mê).

Bệnh nhân nằm ngửa, đùi xoay ra ngoài. Bác sĩ gây mê sẽ sử dụng máy siêu âm để xác định vị trí thần kinh đùi, sau đó dùng một cây kim chuyên dụng dưới hướng dẫn siêu âm, đâm kim vào trong bao liên kết gần sát với dây thần kinh, rồi luồn ống thông ( catheter ) qua cây kim vào vị trí thích hợp phía trong bao liên kết sát với dây thần kinh.

Đặt catheter thần kinh đùi có thể thực hiện ở 2 vị trí, cung đùi (ngang nếp lằn bẹn) hoặc trong ống cơ khép (mặt trong 1/3 giữa đùi) tùy theo vị trí phẫu thuật và vùng cần giảm đau

Dây thần kinh đùi có kích thước lớn lại nằm trong các khoang giải phẫu rộng hơn nên phải dùng thể tích thuốc tê lớn. Có nghĩa là bắt buộc phải có tiêu chuẩn chính xác về thể tích thuốc, và tổng liều để tránh quá liều lượng thuốc tê và nguy cơ ngộ độc

Vì dây thần kinh đùi có kích thước khá lớn, hơn nữa dưới hướng dẫn của siêu âm các bác sĩ cũng dễ dàng xác định chính xác vị trí dây thần kinh để đâm kim nên các tai biến trong gây tê thần kinh đùi thường ít gặp

Các tai biến có thể gặp là Tổn thương thần kinh ( rối loạn cảm giác ở một vùng da do thần kinh chi phối ). Ngộ độc thuốc tê quá liều hoặc đưa thuốc tê vào lòng mạch máu. Nhiễm trùng tại vị trí catheter trong trường hợp lưu catheter lâu ngày.

Với những tiến bộ về kĩ thuật đặc biệt là dưới hướng dẫn siêu âm các bác sĩ gây mê có thể xác định chính xác dây thần kinh cần gây tê. Dùng kim chuyên dụng cho gây tê đi vào bao dây thần kinh, phối hợp giữa siêu âm và máy dò thần kinh để xác định các dây thần kinh nằm trên đường đi của kim, tránh chọc vào mạch máu. Nhờ đó giảm thiểu được các tai biến, biến chứng như tổn thương dây thần kinh, tiêm thuốc vào mạch máu gây ra ngộ độc thuốc tê, tiêm thuốc không đúng vị trí dẫn đến thất bại trong kỹ thuật.

Bệnh viện Vinmec hiện đang áp dụng kĩ thuật này để giảm đau rất hiệu quả cho bệnh nhân sau phẫu thuật, mang lại sự hài lòng của bệnh nhân.